MAS in Jonge Handen

2006. Het MAS-in-opbouw zet de eerste stappen in de richting van een jongerenmuseum. Twaalf jaar later was er Instinct, een eigen tentoonstellingsproject waarin de jongeren van de groep MAS in Jonge Handen het voortouw namen, het hele proces lang. MAS in Jonge Handen is sinds 2011 de naam van de jongerencrew van het MAS. Een groep jonge vrijwilligers tussen 16 en 26 jaar die representatief wil zijn voor de Antwerpse jeugd. De ploeg wordt elk jaar verjongd en versterkt met nieuw talent.

Naar een jongerenmuseum

Hét uitgangspunt en doel van bij de start: van het MAS een jongerenmuseum maken, een museum dat zijn aanbod en werking ook afstemt op de leefwereld en interesses van jonge mensen. Het middel: het initiatief in de handen van de jongeren zelf leggen en hen daarbij ondersteunen. Jongeren zijn voor het MAS partners, medewerkers en (toekomstige) curatoren. Het MAS investeert in de werking door met een halftijdse coördinator te werken.

De coördinator begeleidt en ondersteunt de jongeren, en is een brugfiguur tussen de jongeren en het MAS-team. MAS in Jonge Handen probeert steeds een link te leggen met de museumwerking en –collectie, het hele museumteam te betrekken bij de plannen en acties, het concept ‘museum’ open te trekken en samen te werken met (de vele) organisaties die jongeren bereiken. Dat resulteerde de afgelopen jaren in: kleinere ingrepen en grotere evenementen, vormen van samenwerking en eigen initiatieven.

Het ging van museumnocturnes tot de applicatie MASup, van de eigen tentoonstelling Instinct tot de inrichting van een kleine ruimte in een vaste tentoonstellingszaal. Door de jaren heen ontstond er hierdoor een mentaliteitswijziging bij de MAS-medewerkers. Dit was één van de belangrijkste pijlers achter de schermen: de ogen van de personeelsmedewerkers openen en ook bij hen een jongerenreflex teweeg brengen. Een jongerenwerking zoals die van MAS in Jonge Handen kan enkel slagen als die gedragen wordt door de hele organisatie en de medewerkers. Dit was een werk van lange adem. Zo ontwikkelde de jongeren een boekje met portretten, een meter- en peterschap en was er één MAS-collega centraal aanspreekpunt. Door dit proces wordt MAS in Jonge Handen niet langer alleen gevraagd om een extra ruimte in te vullen (waar men vaak zelf niet meteen een goede bestemming voor vond) maar ook om inhoudelijk mee na te denken.

Expo Instinct

Na acht jaar opende MAS in Jonge Handen op 25 oktober 2018 haar eigen expo Instinct en namen de jongeren van MAS in Jonge Handen een heuse museumverdieping in handen (800 m²), na een intens proces. In de tentoonstelling lieten ze de dierlijke kant van de museumcollectie zien aan de hand van creatieve combinaties en een ‘wild programma’. Het MAS heeft een veelzijdige collectie. Je kan het soms zo gek niet bedenken. De MAS-curatoren daagden MAS in Jonge Handen uit om tussen al die objecten te duiken en een eigenzinnige expo te bouwen.

Met hun brutale take-over schreven de jongeren een nieuwe definitie van wat een museum volgens hen moet zijn. De jongeren volgden hun instinct. Ze kozen ervoor om een rijke selectie objecten over dieren uit de collectie te tonen. Instinct werd een expo vol met ludieke legendes, museumanekdotes en gekke combinaties die je niet vaak in een museum tegenkomt. De expo Instinct werd genomineerd voor een Museum + Heritage Award binnen de categorie ‘The International Project of the Year – less than £1m’, een hele eer. Jaarlijks worden deze prijzen internationaal uitgereikt aan innovatieve en baanbrekende initiatieven binnen de musea. Centraal hierbij stond de rol van de jongeren als curator. Zij gaven de input en namen de beslissingen in elke fase zoals: het thema kiezen, concept bedenken, objecten selecteren, scenograaf bepalen, museumteksten schrijven, communicatiecampagne creëren, titel bedenken, restauraties uitvoeren, merchandising maar ook rondleidingen geven, activiteiten en evenementen begeleiden, enzovoort.

Uniek in deze productie

Wat hebben we onthouden van deze uniek participatieve productie?

• Instinct tilde de jongerenwerking van het MAS op een hoger niveau. Het MAS gaf de jongeren vertrouwen en dat ligt mee aan de basis van het succes. Een nuttige les voor participatieve projecten.
• MAS-collega’s waren positief verrast en willen MAS in Jonge Handen in de toekomst meer kansen geven in het museum. Zo kregen de jongeren recent de vraag om mee na te denken over de collectievorming.
• De MAS-collectie biedt ontzettend veel mogelijkheden, meer dan soms wordt gedacht. Een ‘blind’ depotbezoek is bijna een must in de zoektocht naar verrassende objecten voor een tentoonstelling. De jongeren hebben medewerkers anders doen kijken naar de 500.000 objecten van het museum.
• Het begrip ‘museumbezoek’ werd opengetrokken. Een museumzaal kan ook een plek zijn waar je je thuis kan voelen, waar je kan werken en waar geleefd kan worden. Ruimte voor activiteiten zorgt voor dynamiek.

Leerpunten

MAS in Jonge Handen maakte een instinctieve tentoonstelling voor dromers en doeners, zoals de begrippen in de leerstijlen van Kolb luiden. Sommige bezoekers begrepen dat niet goed, liepen verloren of vonden het te chaotisch. Daar hadden de jongeren niet bij stilgestaan en dat kwam toch als een verrassing.

Er waren ontzettend veel activiteiten op verschillende momenten, voor een waaier aan doelgroepen. Dit wild programma is niet gemakkelijk om te communiceren. MAS in Jonge Handen gebruikte de reguliere kanalen, met extra aandacht voor universiteits- en hogeschoolcampussen. Dit had anders en beter aangepakt moeten worden om de evenementen en activiteiten bij alle (jonge) Antwerpenaren te krijgen. De jongeren zelf gaven rondleidingen in de expo. Daar kregen ze een gerichte opleiding voor. Er waren minder boekingen dan voor een ‘normale’ tijdelijke expo. De MAS-gidsen hadden de indruk dat groepen dit ‘ongewoon’ vonden.

10 geboden

MAS in Jonge Handen heeft de nodige successen gekend. Zo hebben we jaarlijks een gemaskerd bal georganiseerd met meer dan 2500 aanwezige jongeren. Maar even goed missers, een avondopening met een handvol bezoekers is ons meer dan eens overkomen. Er is geen gouden handboek voor een geslaagde jongerenwerking maar MAS in Jonge Handen zet graag 10 geboden op een rijtje:

• Zorg voor voldoende catering
• Organiseer opleidingen
• Zorg voor voldoende ruimte en tijd voor Teambuildingacitiviteiten
• Neem jongeren serieus
• Zorg voor erkenning
• Stel een (jonge) coördinator aan
• Heb geduld en neem voldoende tijd
• Heb vertrouwen in jongeren
• Voorzie een budget
• Zet de jongerenwerking in je beleidsdocumenten

Duurzame toekomst

Even terugspoelen: de werking van MAS in Jonge Handen werkte. Niet alleen won het MAS in 2013 met zijn benadering van jongeren de internationale Silletto Award, maar uit onderzoek bleek ook dat jongeren het MAS als hét symbool en icoon van ‘jong Antwerpen’ kiezen. En dus niet langer de kathedraal, voor veel Antwerpenaren letterlijk en figuurlijk een heilige toren. Alert en kritisch blijven is natuurlijk nodig, bij uitstek met een jongerenwerking: is MAS in Jonge Handen voldoende participatief? Blijft het niet te veel hangen in een vriendengroep die fijne dingen doet met en voor elkaar? Zijn het niet vooral leuke intenties en plannen? Met dit soort vragen daagde directeur Marieke van Bommel MAS in Jonge Handen uit met Instinct als resultaat.

Instinct was een absoluut hoogtepunt en tilde de jongerenwerking naar een hoger niveau. Het MAS gaf de jongeren vertrouwen en een budget, dat ligt mee aan de basis van het succes. Een nuttige les voor participatieve projecten. MAS in Jonge Handen slaat een nieuwe weg in. Er is een groot en divers aantal aan jongerenwerkingen in musea en andere (cultuur)organisaties. Het MAS wil vinger aan de pols houden en het niveau van Instinct aanhouden. We willen toonaangevend blijven op (inter)nationaal vlak wat jongeren en musea betreft.

Wat moet er bewaard worden in het MAS? Wat is volgens jongeren erfgoed en waar vinden we dat in de stad? Met concrete vragen en een oproep voor ideeën rond de collectie trekt het MAS naar alle jongeren van de stad. Met alle nieuwe input en de MAS-collectie gaat een jaarlijks wisselende ‘artist in residence’ aan het werk. Zo brengt het MAS niet alleen haar museumcollectie dichter bij de jeugd, maar wil het museum ook de term ‘erfgoed’ een frissere, hippere invulling geven.

Fotografie

• Victoriano Moreno

NB: dit artikel verscheen eerder in het magazine Uncover over ‘Verandering’ van Breda University of Applied Sciences.