De Roma, een unieke Volksschouwburg

De Roma is een Volksschouwburg in het midden van Borgerhout in Antwerpen. Hier wonen veel verschillende nationaliteiten en jongeren. De armoede is groot. Maar de complexiteit van de wijk trekt ook veel progressieve mensen. Het cultuurhuis is ongeveer 90 jaar geleden gebouwd als bioscoop en heeft door de jaren heen veel verschillende functies gehad, maar de grandeur van de mooie foyer en zaal waren op den duur verworden tot een ruïne.

Ontstaan van de vrijwilligerswerking

Paul Schyvens zag in de verwaarloosde Roma de potentie om een hefboom voor de buurt te zijn en nam het initiatief die te gaan opknappen. Toen politieke steun en subsidies niet direct loskwamen, is hij letterlijk op straat mensen gaan vragen ‘om mee te helpen met afbreken en opbouwen’. De basis voor de huidige vrijwilligerswerking. De 100 vrijwilligers, die Paul in de eerste fase hielpen, hangen als waardering met hun profielfoto in de foyer.

Er zijn momenteel 470 vrijwilligers actief terwijl er 30 mensen in vaste dienst zijn. Er is sprake van een overwegend ouder vrijwilligerspubliek (50+), meer vrouwen dan mannen, van zo’n 20 verschillende afkomsten, al zijn het kleine aantallen per afkomst. Jongeren zijn moeilijker te betrekken voor de meer routinetaken zoals poetsen, koken voor de artiesten, bardienst, foyer, kaartcontrole.

De trigger om mee te doen

De drijvende en wervende kracht van de initiator was een belangrijke reden voor vrijwilligers om mee te doen. Maar ook het feit dat Borgerhout een sociaal betrokken profiel van bewoners kent die graag hun steentje bijdragen. Het is een sneeuwbaleffect: mensen steken elkaar aan. Op dit moment is de brede programmering een belangrijke factor om vrijwilligers te binden en te werven. Elke dag zijn er andere activiteiten voor andere publieksgroepen, alle georganiseerd met de vrijwilligers. Naast een brede muziekprogrammering bijvoorbeeld Stad in Debat, dansnamiddagen voor senioren, filmavonden en kindervoorstellingen.

Vrijwilligers motiveren en binden

Vooral veel vriendschap en liefde is wat je bij De Roma krijgt. Het groepsgevoel en de samenhang binnen de groep is wat mensen motiveert. Er is sprake van een natuurlijke instroom. Reclame maken om mensen aan te trekken is niet nodig. Een vrijwilligersvergoeding kennen ze niet, maar er worden wel jaarlijks een paar activiteiten georganiseerd, zoals een diner met feest, of gewooneen vrijwilligersborrel. Dat lijkt eenvoudig, maar vrijwilligers waarderen dit zeer. ‘In de watten worden gelegd in de zaal waar je normaal keihard werkt’. Het gaat vooral over de sfeer en de waardering die er expliciet uit blijkt. Overigens ligt de echte sleutel tot de vrijwilligersbinding in de dagelijkse omgang van het professionele team met de vrijwilligers.

Professionals versus vrijwilligers

Er is sprake van een cultuur van gelijkwaardigheid, die in traditionele vrijwilligersorganisaties dikwijls ontbreekt. Professionals doen mee met dezelfde taken als de vrijwilligers. En er is een cultuur van heel snel reageren op voorstellen uit de community. Er is veel ruimte voor vrijwilligers om mee te denken en in te brengen. Vrijwilligers zijn geenszins ‘die goedkope arbeidskrachten’. De grote troef van De Roma is dat er gestart is als vrijwilligersorganisatie en dat de groei zeer constant is gegaan.

De professionalisering is eigenlijk ook gewoon door de vrijwilligers vormgegeven. Die zijn altijd dicht betrokken in ontwikkelingen en worden zonodig opgeleid, bijvoorbeeld bij de introductie van het electronisch betalen. De Roma community als hefboom De community van De Roma creëert ook allerlei waarde en verbindingen buiten gebouw en zaal. De culturele projecten slagen erin om sociaal economische verschillen te overstijgen en de sociale kloof in Borgerhout een beetje te dichten. Veel vrijwilligers helpen andere vrijwilligers. Bij verhuizing, bij zorg en gezondheid, bij eenzaamheid, bij (re)integratie. Iets waar professionele welzijnsorganisaties niet in slagen wordt door de vrijwilligerswerking van De Roma gegenereerd. Er zijn ook allerlei samenwerkingen met maatschappelijke organisaties in de buurt. Soms worden nieuwkomers bij De Roma vrijwilliger en ontwikkelen ze zich zodanig dat ze doorstromen naar een vaste baan.

Blik op de toekomst

De Roma als plek voor fysieke ontmoeting is heel belangrijk voor de vrijwilligerscommunity. Dus in deze coronatijd is het moeilijk om goed binding te houden. De medewerkers hebben allemaal een deel van de vrijwilligers gebeld om vinger aan de pols te houden. Sociale zorg op afstand. Daarnaast is er ‘feel good’ communicatie per brief om de sfeer van de Roma community levend te houden. Een mooi initiatief is dat enkele vrijwilligers mondmaskers naaien voor alle vrijwilligers van De Roma. Een hoofdbreker is wel hoe het straks zal lopen als er minder activiteiten, minder mensen, en dus ook minder vrijwilligers, in het gebouw mogen. De intensiteit zal minder worden voor de groep als geheel en de hele groep vasthouden zal uitdagend zijn.

NB: dit artikel verscheen eerder in het magazine Uncover over ‘Verandering’ van Breda University of Applied Sciences.