Straatscene in Beijng
Steden volgen in hun snelheid van verandering de ontwikkeling in de samenleving. Sommige steden ontwikkelen zich organisch, andere exploderen of storten in. Het is in dit verband interessant om te zien wat er momenteel gebeurt met de grote steden in China, waar de maatschappelijke ontwikkelingen op gebied van economie, welvaart en cultuur razendsnel optreden.
Met de explosieve economische groei die China sinds 1990 doormaakt zijn ook de steden enorm gegroeid. Dit is vooral het gevolg van de behoefte aan grote hoeveelheden arbeidskrachten. De (arme en inefficiënte) boeren van het Chinese platteland trokken massaal naar de stad om in de industrie te werken en op die manier een graantje van de welvaart mee te pikken. Inmiddels beschikt een steeds grotere groep mensen over een vast inkomen.
Bij de aanvang van de economische groei, was vooral de bouw van huisvesting (met veel repetitie en hoogbouw) de maatstaf voor het succes. De westerse wereld was onder de indruk van het tempo waarmee dat gebeurde. Tegelijkertijd werd er – soms met veel kritiek – gekeken naar de manier waarop het Chinese culturele erfgoed in dat proces terzijde werd geschoven. Oude wijken (hutongs) werden op relatief grote schaal gesloopt om ruimte te maken voor nieuwe betonnen symbolen van welvaart. Monumentenzorg in China richtte zich vooral op de tempels en de paleizen en minder op dorps- of wijkgezichten. De sloop van dit soort karakteristieke wijken is een groot verlies voor China.
Stedelijke (r)evolutie
Straatscene in Beijng
Sinds de jaren negentig is China echter ver gekomen. Het is geen toeval dat een aantal Nederlandse stedenbouwkundigen op dit moment buitengewoon succesvol zijn in China. Er is naast een dak boven je hoofd en een inkomen ook sprake van een toenemende vraag naar kwaliteit van leven in die stad. Ik noem drie tendensen die in dit verband waarneembaar zijn. In de eerste plaats is groene open ruimte traditioneel een manier om stadsbevolking recreatiemogelijkheden te bieden. Het aanleggen van groene longen, grote groenzones en het beschermen van wetlands is onder meer gericht op het bieden van recreatiemogelijkheden aan de bevolking. Zeker gezien de dichtheid van bouwen en infrastructuur is dit van groot belang. Dit is des te belangrijker voor steden met grote groepen lagere inkomens, maar gelukkig is dit een ontwikkeling die zich door heel China voordoet.
Ten tweede heeft China een enorme culturele erfenis waarvoor een toenemende belangstelling zichtbaar is. Misschien wel in belangrijke mate gericht op toerisme (dat overigens voor een belangrijk deel intern is), maar ook omdat er meer geld en tijd beschikbaar komt om aan culturele activiteiten te besteden. De interesse voor en het verbeteren van de toegankelijkheid van die culturele erfenis door evenementen en bijzondere toeristische projecten groeit explosief en beïnvloedt de steden. Leek het in het begin nog vooral gericht op het recreatief winkelen van Chinezen met een hoger inkomen, nu is er sprake van een ruime verbreding, waarbij een divers programma van kunstvormen en optredens wordt aangeboden. Dit heeft impact op de stad als het gaat om bijvoorbeeld podiabeleid, recreatieve zones, openluchttheaters en aantrekkelijke boulevards. In de derde plaats vindt er een herwaardering plaats van traditionele Chinese stedelijke gebieden. Zowel in bijvoorbeeld Shanghai als Beijing is de rücksichtslose sloop van traditionele Chinese volkswijken tot staan gebracht. Er is steeds meer aandacht voor stadsontwikkeling en de bescherming van deze sfeervolle en typische stadsdelen. Er vindt zelfs in redelijk tempo een proces plaats van gentrification. Traditionele wijken worden uitgaansgebieden met restaurants, cafés en winkeltjes. In Beijing is het gebied rondom Dongcheng Street (vlakbij de Verboden Stad) hiervan een voorbeeld; in Shanghai is het gebied van Tianzifang vergelijkbaar, en dat geldt ook voor de wijk Xintiandi, die zelfs geheel naar dat model is nagebouwd.
Steden als uithangbord
Het proces dat zich in China voltrekt is enigszins vergelijkbaar met het proces dat zich in West-Europa heeft voltrokken. In de zestiger jaren dachten we nog aan slopen en grote doorbraken van oude stadsdelen. Nu zijn het vaak de gezelligste gebieden van de stad, die zich vooral op de jonge welgestelden richten. Interessant is om te zien dat zich in China exact hetzelfde proces voltrekt, maar in veel hoger tempo.
Steden in de hele wereld maken de kwaliteit van leven in een land zichtbaar. Naarmate landen op de welvaartsladder stijgen en er meer geld en tijd beschikbaar komt, ontwikkelen steden zich navenant. Dat maakt steden aantrekkelijker en vergt tegelijkertijd steeds meer een integraal ontwerpproces van openbare ruimte, leisurefuncties, bezienswaardigheden, woonwijken, verkeersroutes voor verschillende soorten verkeer (op dat punt loopt China nog zeker wel achter) en de toenemende aandacht voor groen als stabiliserende factor voor het stadsklimaat.
