Mensen richten zich in hun dagelijks leven steeds minder op elkaar en gaan steeds meer hun eigen gang. Deze stelling hoor je tegenwoordig vaker. Het valt niet te ontkennen dat er trends in die richting zijn. Zo heeft zich in Nederland een proces van huishoudverdunning voltrokken. In 1960 bestond een huishouden nog uit gemiddeld 3,6 personen. Momenteel zijn het er nog maar 2,3 en de verwachting is dat de trend zich doorzet. Verder zijn bij wetgeving in 1996 zowel de arbeidstijden als de winkelopeningstijden verruimd. Dit zou ertoe kunnen leiden dat meer mensen in de avonduren, de nacht of het weekend van huis zijn, op tijden die ze anders met hun huisgenoten zouden kunnen doorbrengen. De kerken voerden daarom actie tegen de 24-uurs-economie en pleitten voor momenten van collectieve rust en bezinning. De snelle opmars van de magnetron, waarmee het afgekoelde avondeten wordt opgewarmd, completeert het beeld: we zijn minder vaak in elkaars aanwezigheid. Dat zou gevolgen moeten hebben voor het sociale karakter van onze vrijetijdsbesteding.
Vrijetijdsbesteding in huishoudens
Of dat zo is, is de vraag. Misschien hebben we tegenwoordig minder tijd om gezamenlijk door te brengen, maar zijn we wel een groter deel van die schaarsere tijd in elkaars nabijheid gaan besteden. Onderzoek wijst in die richting. Tussen 1975 en 1995, zo concludeerden Van den Broek, Knulst en Breedveld, is er niet of nauwelijks op het gezinsleven bezuinigd. Ouders van kinderen waren in 1995 in de avonduren ongeveer evenveel thuis als in 1975. Ook besteedden zij evenveel of zelfs wat meer tijd aan hun kinderen. Daar staat tegenover dat er wel een daling in de aan sociale contacten bestede tijd werd waargenomen. Ook zijn samenwonenden zonder kinderen wat meer uithuizig geworden, maar dat wil niet zeggen dat ze die uithuizige tijd ook afzonderlijk besteden.
Een onderzoek van auteur dezes naar mediagebruik en tijdsbesteding in Nijmeegse huishoudens laat zien dat individuele vrijetijdsbesteding niet los kan worden gezien van het huishouden waarvan het individu deel uitmaakt. Uit bijgaande tabel valt op te maken dat vrijetijd ongelijk is verdeeld over typen huishoudens. Volwassenen zonder kinderen besteden meer tijd aan hun persoonlijke verzorging dan ouders van thuiswonende kinderen, en hebben desondanks meer vrijetijd. Dit verschil is terug te voeren op zorgtaken, waaraan de ouders bijna een uur per dag meer kwijt zijn. Alleenwonenden beschikken over meer vrijetijd dan de andere groepen, al houdt dit ook verband met hun levensfase: het betreft voor een deel studenten.
Verbonden agendas
Door huisgenoten tijdsbestedingsdagboeken te laten bijhouden en de gegevens naast elkaar te leggen, kon worden vastgesteld of er sprake was van agendabinding: in hoeverre doen mensen op dezelfde tijden dezelfde dingen. Als het gaat om vrijetijdsactiviteiten in het algemeen is er grosso mode meer sprake van agendabinding in de avonduren dan overdag, en meer in het weekend dan door de week.
In het bijzonder is het televisiekijken geanalyseerd. Het feit dat steeds meer huishoudens meer dan n televisie hebben, kan ertoe leiden dat men steeds vaker voor aparte toestellen gaat zitten. Dat laat onverlet dat er in dat geval van een onderlinge afstemming nog steeds sprake is. Toch is in meerpersoonshuishoudens een groot deel van de kijktijd ook gezamenlijke kijktijd. Dat is een indicatie voor het sociale karakter van tv-kijken, wat overigens al vaker is aangetoond. Verdere analyses wezen uit dat er inderdaad sprake is van agendabinding in het tv-kijken op bepaalde tijdstippen. Voor de mate van binding maakt het moment van de avond niet veel uit, wel de dag van de week: in het weekend zijn we sterker op elkaar gericht dan door de week. Een analyse van het tv-kijken van partners wees uit dat zij elkaar in de loop van de avond benvloeden in hun keuze om wel of niet naar tv te kijken. Mannen benvloeden hun vrouwen n vrouwen benvloeden hun mannen. Dat laatste was voorzover bekend nog niet eerder aangetoond. Maar de invloed van de man op de vrouw bleek sterker in het weekend dan door de week.
