Amateurkunst, dat werkt!

Nederland heeft ongeveer 7,3 miljoen amateurkunstenaars van zes jaar en ouder; uit recente cijfers van Kunstfactor, weergegeven in Amateurkunst: feiten en trends – Monitor Amateurkunst in Nederland, blijkt dat 48 procent van de Nederlandse bevolking van zes jaar en ouder aan actieve kunstbeoefening doet. Als we het over amateurkunst hebben, waar hebben we het dan precies over? Kunstfactor, sectorinstituut voor amateurkunst, maakt het onderscheid tussen professionals en amateurs op basis van economische principes. Wordt er geld mee verdiend, dan valt het niet onder amateurkunst. Heel scherp is dit onderscheid niet overal; tal van professionals kunnen niet leven van hun kunst. Meer in het algemeen betekent amateurkunst ‘mensen die in hun vrije tijd en voor hun plezier een kunstvorm beoefenen’.

Een groot deel van de inkomsten in de amateurkunsten wordt gegenereerd door de beoefenaars zelf. Alle amateurkunstenaars samen geven 1,35 miljard euro uit aan hun hobby. Het geld wordt uitgegeven aan lidmaatschap, materialen, instrumenten en cursussen. Dit komt neer op zo’n 180 euro per jaar per amateur-kunstenaar. Recettes staan op de tweede plek van inkomsten van amateurverenigingen en gezel-schappen. 45,5 miljoen euro wordt jaarlijks uitgegeven door publiek dat een voorstelling of concert bij-woont. Toch zijn de inkomsten uit contributie en recettes vaak niet voldoende voor de exploitatie van amateur-kunstverenigingen. Om voorstellingen en concerten te maken zijn inkomsten uit sponsoring en subsidie nodig. Uit het onderzoek Actieve kunstbeoefening en geld (2009) van Kunstfactor komt naar voren dat gemeentelijke subsidies, goed voor 32 miljoen euro, op de derde plaats van inkomsten staan. Met 26,5 miljoen euro komen sponsoring en mecenaat op een vierde plek. Overigens wordt 12 miljoen van dit bedrag alsnog binnen-gebracht door amateurkunstenaars zelf, denk bijvoorbeeld aan vrienden-verenigingen.

Met de bezuinigingen slinkt het aandeel gemeentelijke subsidies voor de amateurkunsten. Maar ‘in het bedrijfs-leven valt geld te halen,’ zoemt het in de culturele sector. Er wordt onder meer gekeken naar de Hermitage die meer dan 2 miljoen euro aan sponsoring binnenhaalt door contracten af te sluiten met bedrijven als ABN AMRO en Philips. Ook voor de amateurkunst zijn voorbeelden te noemen van financiering van projecten of verenigngen door bedrijven. Het bedrijfsleven draagt de amateurkunst van oudsher een warm hart toe. Om het arbeidsethos hoog te houden, begonnen sociaal bewogen werkgevers in de jaren twintig met het stimuleren van de vrije-tijdsbesteding van medewerkers, onder andere amateurkunst. Diverse bedrijfsorkesten en toneelgezel-schappen werden opgericht. Het NS Harmonieorkest en het KLM-orkest zijn hier bekende voorbeelden van. Maar denk ook aan de meisjes van Verkade. Zij zijn inmiddels weer in beeld door de reclamespots van de koekjesfabrikant, maar ook door Mijntje van der Meulen, het negentigjarige Verkademeisje dat tegenwoordig de show steelt in de Niet meer zo piep show die door Nederland toert. In de loop der jaren zijn de meeste bedrijfs-orkesten verzelfstandigd of opgeheven, maar vaak is de band nog hecht. Zo is het Philips Symfonie Orkest geen onderdeel meer van het bedrijf, maar draagt het Philips Ontspanningsfonds nog steeds financieel bij aan het orkest en de harmonie. Het orkest fungeert met zijn optredens als wandelend reclamebord van het bedrijf.

Als er geen banden zijn met het verleden moet de amateurkunstvereniging op een andere manier de aandacht trekken van een bedrijf. Eduard Dirkszwager van Merkator geeft tijdens de conferentie in Pakhuis de Zwijger aan hoe een klik ontstaat tussen bedrijven en amateurkunstenaars. Iedere organisatie heeft een merk. Dit is niet alleen een logo, maar een verzameling van associaties. Alles wat een organisatie doet moet bijdragen aan de beeldvorming van dat merk. Om als amateurvereniging geld te ontvangen van een bedrijf moet je daarom weten hoe het merk is opgebouwd en hoe je bijdraagt aan het versterken ervan. Tessa Hoenekamp, event manager bij de Volkskrant, beaamt dit. Imago en positionering van het merk Volkskrant waren aanleiding voor de krant om Het Vierkante Ei te organiseren,een wedstrijd voor amateurkunstenaars.De Volkskrant wilde zich profileren als dé kunstkrant van Nederland. Door zich niet alleen op de professionele highbrow kunst te richten maar ook lowbrow evenementen te organiseren wil de krant dit imago bevestigen. In de Volkskrant wordt verslag gedaan van de wedstrijd, waardoor direct zichtbaar wordt dat de krant alle vormen van kunst bespreekt.

Het is belangrijk te weten wat het merk is van de ander en hoe je daaraan kunt bijdragen. Ook een goed verhaal hebben is cruciaal. Karolina Spaic van het ZID Theater, een community artcentre in Amsterdam-West, vertelt hoe ze aan relatiemanagement doet om banden met lokale ondernemers in de wijk te onderhouden. Uit deze vogelvlucht blijkt dat amateurkunstverenigingen de klappen van verminderde subsidie-inkomsten kunnen opvangen door zich tot het bedrijfsleven te wenden. Echter, anders dan bij subsidieaanvragen moet de vereniging met een goed, enthousiast verhaal komen én kunnen aangeven op welke manier hun activiteiten bijdragen aan het imago van het bedrijf. Tot slot is het van belang voor ogen te houden wat je reikwijdte is: een lokale amateurvereniging moet zich richten op een lokaal bedrijf om het merk van het bedrijf te versterken. Amateurkunst werkt!