Americana: Herstructurering van de culturele sector

De Raad introduceerde de functionele benadering naar aanleiding van de uitgangspuntennota van staatssecretaris Van der Ploeg.
In die nota vroeg de staatssecretaris aandacht voor de positie in het bestel als secundair criterium bij subsidietoekenningen. De Raad kwam hieraan tegemoet. De functionele benadering biedt de mogelijkheid om plannen gedifferentieerd te wegen ten opzichte van andere aanvragen en geeft de mogelijkheid prioriteiten te stellen, aldus de Raad. Bekeken wordt hoe uniek (relatief gezien) het aanbod, maar vooral de instelling zelf is. Men let daarbij ook op overlap van activiteiten met concurrenten. Daarnaast blijft het kwaliteitsoordeel over het aanbod overigens de hoofdrol spelen. 0p grond van deze benadering meent de Raad dat sommige instellingen niet meer in staat zijn hun functie naat behoren te vervullen.
De aandacht voor de functie van een culturele instelling in relatie tot andere benadrukt het belang van een duidelijke en unieke missie. Dit vormt n van de beginselen van goed management en bestuur. Wat de Raad uiteindelijk voor ogen lijkt te hebben, en ook in zijn advies aan de kaak stelt, is een gedeeltelijke herziening van de culturele sector.
Hij denkt dit te bereiken door het al dan niet combineren, opsplitsen of opheffen van delen van) culturele instellingen. Interessant is dat een dergelijke ontwikkeling een parallel heeft in de kettingreactie van fusies en overnames in de bedrijfswereld. Hoewel strategische herstructurering in de profitsector door marktwerking wordt gedreven, zijn de argumenten hetzelfde: het vergroten van slagvaardigheid, het leveren van een beter product en het effectiever bedienen van de markt.
In de Verenigde Staten speelt de gedachte van een mogelijke strategische herstructurering van de non-profit sector al wat langer.
Culturele instellingen zijn hier door afwezigheid van overheidssteun veel meer onderhevig aan de werking van de markt. Sommigen menen dat non-profits in een fase van volwassenheid en bezinning zijn terechtgekomen. De introductie van fiscale regelingen voor non-profits in de jaren zestig zorgde eerst voor een geweldige groei. Na een lange periode van bloei en ontwikkeling, zou nu een tijd van herziening aanbreken. Steeds meer instellingen zouden onconventionele alternatieven, zoals fusie, consolidatie of joint-ventures overwegen.
De noodzaak hiertoe blijkt uit de problemen waarmee Amerikaanse culturele instellingen te kampen hebben. Het kost hen steeds meer moeite om hun missie te kunnen blijven verwerkelijken. Dat uit zich bijvoorbeeld in enorme financieringsinspanningen, teruglopende publieksbelangstelling, toenemende concurrentie van ondernemingen en een afnemende aanbod van ervaren leidinggevenden die voor weinig geld in de culturele sector werkzaam willen zijn. Bovendien hebben, vanwege de geringe schaalgrootte, veel non-profits niet meer de daadwerkelijke impact die ze, gelet op hun missie, zouden moeten hebben.
En van de grotere Amerikaanse fondsen, de Irvine Foundation, deed hier onderzoek naar.
Met het onderzoek hoopt de Irvine Foundation een eventuele strategische herstructurering te bespoedigen. Het belang van het fonds hierbij is dat het zijn bijdragen aan kunstinstellingen graag op effectievere en efficintere wijze ziet besteed. Het blijkt dat fondsen als de Irvine Foundation daarom steeds meer overwegen (indien noodzakelijk) de verplichting tot doorlichting, reorganisatie en/of samenwerking van hun financile steun aan culturele instellingen deel te laten uitmaken. Dit lijkt, bewust of onbewust, ook de richting te zijn die de Raad van Cultuur de Nederlandse overheid lijkt te adviseren.