Bewoners zetten hun wijk te kijk in Hoorn

In de zomer 2019 vond de tweede editie van het Wijkkijkfestival plaats in Hoorn. In dit ééndaagse festival ‘met de bewoner in de hoofdrol’ zetten meer dan 200 wijkbewoners en -organisaties uit Hoorn-Noord/Venenlaankwartier de deuren letterlijk open om elkaar verhalen te vertellen, muziek te maken en rondleidingen te geven tijdens kleine voorstellingen, vertellingen en exposities. Een door de hele wijk gedragen community art-project dat deuren opent, diversiteit centraal stelt en nieuwsgierigheid naar de ander aanwakkert. Maar hoe past het Wijkkijkfestival in het wijkprogramma van de gemeente Hoorn? Hoe ging de vertaling van visie naar festival? En waarom is het zo’n succes? We spraken Regita van Baar (programmamanager Hoorn-Noord/ Venenlaankwartier, gemeente Hoorn) en Ingrid Docter (artistiek leider Wijkkijkfestival) over de totstandkoming, succesfactoren en impact van het festival.

Laat je Hoorn!
Het startpunt voor het Wijkkijkfestival was de gezamenlijke wijkvisie Samen voor Resultaat (pdf) over hoe men de komende 20 jaar wil wonen, werken en recreëren in de wijken Hoorn-Noord en Venenlaankwartier. Deze visie is tot stand gekomen met een schat aan informatie van bewoners, organisaties en bedrijven uit de wijk. Met de boodschap LaatjeHoorn! zijn de gemeente Hoorn en woningcorporatie Intermaris in 2016 de wijk ingegaan en hebben ze met meer dan 300 personen gesproken.

Sinds de nieuwe wijkvisie werkt de gemeente anders met bewoners samen in de wijken. “En dat ging niet vanzelf”, vertelt Regita. “We doen dingen die best wel nieuw zijn voor iedereen; voor bewoners én voor ons als gemeente. Voorheen konden bewoners reageren op voorstellen die al bijna af waren. Nu vragen we ze om actief deel te nemen en samen tot voorstellen te komen. En voor collega’s is het nieuw dat zij niet meer alleen kunnen bedenken wat goed is voor de wijk. Mensen die hier al 20 jaar werken, moet je meekrijgen in die organisatieverandering. Onderwerpen als verkeerscirculatie en riolering zijn best wel technisch, maar ook daarover gaan we met de wijk in gesprek. Dan komt er verkeerstechnisch voor de verkeerskundige misschien niet de meest optimale oplossing uit, maar is er wel draagvlak voor in de wijk zelf. Dan is het prima, toch? Doordat je geen geijkte paden kunt bewandelen, moet je het gewoon durven en gaan doen. Dat is gewoon leren met elkaar.”

Van visie tot festival
Eén van de doelstellingen uit de wijkvisie is het versterken van sociale netwerken. Bewoners gaven aan dat ze zich sterk verbonden voelen met de wijk en er graag blijven wonen, maar elkaar beter willen leren kennen. Daarom werd Ingrid Docter, in eerste instantie wijkbewoner en kunstenares, in 2016 door de gemeente gevraagd om mee te denken over een kunst- en cultuurproject in de wijk (community art). Geïnspireerd door een soortgelijk project in Arnhem en na vele gesprekken gevoerd te hebben in de wijk, resulteerde dit in het huidige Wijkkijkfestival met Ingrid als artistiek leider.

Het festival past volledig in de visie waarin de gemeente, partners en wijkbewoners samen wijkopgaven aanpakken. Volgens Ingrid ligt de sleutel bij verleidingskracht. Hoe verleidde zij buurtbewoners om mee te doen aan het festival? Ingrid geeft een aantal tips:

“Het begint met een goed verhaal; een missie en visie op wat je in de wijk wilt bereiken met het festival. In ons geval was dat de diversiteit in de wijk zichtbaar maken door mensen betekenisvolle verhalen te laten vertellen. Dus geen kunstje, maar echt een persoonlijk verhaal. En dat kan op allerlei manieren: vertellingen, dans, muziek, theater. En dan gaat het niet alleen om etnische diversiteit, maar bijvoorbeeld ook om verschillen in kwetsbaarheid tussen arm en rijk en gezond en ongezond. En zichtbaar maken is één, maar ontmoeten én erover in gesprek gaan is twee. Zo vertelden drie mannen dit jaar hun vluchtverhaal in de tuin. Echt een stoere daad om te vertellen, dus daar hadden we een mooie plek voor gecreëerd. En er kwamen veel reacties uit het publiek. Er werd echt gediscussieerd. Dat ontstaat niet zomaar tijdens een avondje in het wijkcentrum.”

“Daarnaast is het belangrijk om die diversiteit zo goed mogelijk te (leren) kennen. Ken je wijkpartners en weet wat er speelt bij de verschillende organisaties, culturen en clubs. Bereid je anders voor als je bij Leger des Heils binnenstapt, dan wanneer je de moskee benadert. Ieder heeft zijn of haar eigen verhaal en eigen urgentie om iets te vertellen. Daar zoek jij dan weer de juiste amateurkunstenaar bij die dat kan uitdragen. Zo deed een tehuis voor mensen met dementie mee. Daar woonde een oud-rector met een passie voor geschiedenis en een persoonlijk verhaal over dat huis. Hij kreeg een plekje in het huis dat echt van hem was, waar hij kon excelleren (zie onderstaande foto).

festival-hoorn
“Wees ook royaal naar de deelnemers en leg ze in de watten. Geef ze de aandacht en begeleiding die nodig is, creëer ontmoeting tussen alle deelnemers aan het festival, en zorg voor voldoende publiciteit, zodat men ook trots wordt op ‘hun’ festival.”

“En je hebt de juiste mensen nodig. Naast een artistiek leider die bekend is met de dynamiek van de wijk en weet welke krachten er toe doen, heb je een projectleider nodig die overziet wat zo’n project vraagt. Dus van een helicopterview naar weten hoe belangrijk een kopje koffie is.” Regita vult aan: “En dan vergeten we Ingrid als persoon zelf nog. Zij was voor ons (als gemeente) de perfecte wijkbewoner met ontzettend veel kennis over de meerwaarde van community art, en met een netwerk in de wijk. Wij kwamen bij Ingrid uit en daarna is ze zelf op zoek gegaan naar andere sleutelfiguren in de wijk.”

Eéndaags festival met meerdaags effect
Dat het festival een succes zou gaan worden, werd al vrij snel duidelijk voor Regita en Ingrid. Regita: “De ambitie was om met tien voorstellingen te starten, maar het enthousiasme was zo groot dat we in het eerste jaar al op 60 voorstellingen en activiteiten uitkwamen op meer dan 40 verschillende locaties in de wijk. En dat varieert dan van vluchtverhalen van ‘buurtgenoten van ver’ en wijkbewoners die vertellen over verdwenen winkeltjes, tot muziek en theater door talentvolle wijkbewoners (zie de Festivalkrant (pdf) voor alle activiteiten). Er is zoveel en divers talent in de wijk. Dat is leuk om te zien, ook voor mijn collega’s bij de gemeente.”

Daarnaast ziet Regita nu na de tweede editie al dat sociale netwerken in de wijk daadwerkelijk versterken. “Bijvoorbeeld bij de Somalische gemeenschap in de wijk, waarvan de meesten in dezelfde straat wonen. Deze groep was tamelijk gesloten en in het eerste jaar nog best terughoudend om mee te doen met alles. Maar deze zomer stonden ze met een eetkraampje bij de school (zie onderstaande foto) en aan het eind van de dag stonden ze volop mee te dansen op de muziek. Ze vertelden ons ook dat er echt iets was veranderd in hun straat: “De buurvrouw en ik; we zwaaien nu naar elkaar!” Ingrid: “En we zagen het ook bij de Turkse moskee in de wijk. Ze stelden de moskee open voor rondleidingen, lekkere hapjes en een vragenuurtje om meer te weten te komen over de Turkse cultuur en de islam. Ze vertelden ons achteraf dat ze zoveel respect hadden ervaren van buurtbewoners. Nu organiseren ze samen met vier andere organisaties een groot voetbaltoernooi voor en door de wijk. Al deze kleine succesjes zorgen ervoor dat mensen trots zijn dat ze onderdeel zijn van de wijk. Ze willen niet meer weg.”

NB: dit artikel verscheen eerder op de website https://www.platform31.nl/