foto: Koninklijke Bibliotheek, Jacqueline van der Kort
De zaal in het Eindhovense Strijp-S gebouw liet de deelnemers aan de sessie ‘Een succesvol Lokaal Bibliotheekbestel’ letterlijk alle hoeken zien. Met in elke hoek een of meer vertegenwoordigers van de commissie Toekomst Lokaal Bibliotheekbestel, de opvolger van de commissie Cohen. Het had iets weg van een reisbureau. De ene hoek toonde duidelijk de kaart van Frankrijk, de andere had de signatuur van Zweden. Aan de andere zijden werden deelnemers op reis gestuurd naar de Verenigde Staten of Griekenland.
Commissievoorzitter Arjen Gerritsen, burgemeester van De Bilt, wilde niet de aanwezige congresbezoekers op deze wijze bij zijn vakantieplannen betrekken, maar legde in de sessie de voorlopige bevindingen van zijn eigen commissie voor. In lijn met de bevindingen van de commissie Cohen, vraagt de commissie Gerritsen zich af : hoe kunnen bibliotheken invulling geven aan hun maatschappelijke opdracht zodat er een sterk en toekomstbestendig bibliotheekbestel ontstaat? En de eerste deelvraag is: hoe kunnen lokale bibliotheken invulling geven aan hun functie binnen de gestelde kaders en waarde toevoegen voor klanten en stakeholders?
Participatie langs de meetlat
De commissie wil voor het antwoord op de eerste vraag verschillende scenario’s ontwikkelen, want er bestaat geen zekerheid omtrent maatschappelijke, economische en politieke ontwikkelingen die voor de lokale rol van de bibliotheek van betekenis kunnen zijn. Op de dag van het congres kwam de commissie voorlopig met vier scenario’s, lopend langs twee assen. De ene as geeft de mate van maatschappelijke participatie weer. Zijn burgers actief, zoeken zij zelf hun weg in de samenleving, zijn zij zelfredzaam, bieden ze anderen hulp, communiceren zij veel onderling? Het is duidelijk dat geen enkele rechte lijn recht kan doen aan de veelheid aan maatschappelijke werkelijkheden, maar de constructie helpt om die mogelijke werkelijkheden te vatten. De as van ‘geringe maatschappelijke participatie’ naar ‘grote maatschappelijke participatie’ zou dus een werkzaam instrument kunnen zijn. Met als mogelijke disclaimer: ‘weinig participeren’ kan zowel een functie van zelfredzaamheid als van onvermogen zijn. Of en hoe deze dimensie de toegevoegde waarde en de kansen van de lokale bibliotheek vergroot is daar uiteraard niet één op één uit af te lezen. Dat vraagt interpretatie en discussie.
Op een andere as zette de commissie de mate van actief optreden van overheden. Een grote of kleine overheidsrol kan zowel een functie zijn van ‘(niet) willen’ als van ‘(niet) kunnen’. Wie landen als Frankrijk, Zweden, de VS en Griekenland langsloopt ziet al snel hoe zij in zo’n matrix te plaatsen zijn. En wie zijn eigen gemeente zo beschouwt krijgt ook een beeld: is er veel overheidsbemoeienis, is er geld, is er inhoudelijke ambitie of juist niet?
Internationale keuzes
De commissie Gerritsen was vrijwel voltallig naar Eindhoven gekomen om de zeer voorlopige, naar landen genoemde scenario’s aan de deelnemers voor te leggen. Dat gaf gelegenheid om over de reacties te discussiëren en commentaar als denkstof mee te nemen. De commissie moet in het voorjaar van 2016 haar rapport kunnen voorleggen. De gesprekken waren levendig, maar te kort. Een uitgebreidere en meer centrale plaats op het Nationale Bibliotheekcongres was beter geweest. Niettemin: samen met de uitkomsten van overleg met de permanente Klankbordgroep van bibliotheken leverde de sessie genoeg op.
En de scenario’s werkten. Deelnemers maakten nauwelijks keuze voor een land. Zij stonden stil bij de voors en tegens, maar vooral ook bij de consequenties van een ‘vakantie’ naar de Verenigde Staten versus Griekenland. Zij evalueerden het metaforische stokbrood van Frankrijk versus de onmetelijke ruimte van Scandinavië. En dan rest de vraag: hoe Grieks of Zweeds is/wordt uw eigen gemeente? Als we niet van Amerikaanse of Griekse toestanden spreken.
—-
Dit artikel is een verdieping van de presentatie op het Nationaal Bibliotheekcongres in Eindhoven op 9 december jl. MMNieuws selecteerde een aantal presentaties en vroeg deze nader uit te werken. Voor een breed verslag van het hele congres en inspiratiemagazine!
