Van een afstandje ziet het er nogal vreemd uit: een draaimolen met een aantal levensgrote witte schapen en één zwart schaap. De mensen die erop zitten, dragen AR-brillen en knijpen hun vingers samen voor de ogen. Ze lijken iets aan te klikken terwijl de draaimolen rondjes blijft draaien. Na afloop klinkt er één vraag voortdurend rond: ‘Maar wát zie je dan?’
Carnaval des Moutons is een ode aan de zoötroop en een unieke samenwerking tussen mediakunstcollectief DROPSTUFF.nl en EYE Filmmuseum. Twee partijen die elkaar vonden in een matchingsessie van het Fieldlab Virtual Worlds van ClickNL. Samen onderzochten ze hoe ze een oude mediale vorm uit het archief van EYE, de zoötroop, konden combineren met één van de nieuwste: Augmented Reality. Daarvoor moeten we eerst een stapje nemen in de geschiedenis.
De zoötroop: een nieuw medium uit 1834
Bewegend beeld heeft niet één uitvinder. Talloze wetenschappers, pioniers en ondernemers timmerden los van elkaar aan de weg die leidde naar de camera en de projector. Een voorloper van film en video is de zoötroop, een ronddraaiende trommel waarbinnen een strook met losse afbeeldingen tot leven leek te komen. Het apparaat werd in 1834 uitgevonden door de Britse wiskundige William George Horner en was in de tweede helft van de negentiende eeuw razend populair: het creëerde de magie van film. EYE Filmmuseum bezit enkele zoötroop-apparaten en kaarten, waarvan er om praktische redenen maar een paar getoond kunnen worden. Hoe vertoon je deze oude vorm van media aan nieuw publiek?
DROPSTUFF.nl is sinds 2017 bezig aan het project ‘De Koude Kermis’, dat elementen van volkscultuur verbindt aan technologie en kunsten. Aan bestaande kermisattracties zijn nieuwe verhalen gekoppeld, aan oude vormen nieuwe betekenissen gegeven en nieuwe vormen zijn voorzien van traditionele verhalen en gebruiken. Een kermis waarvan álle ‘attracties’ onder handen zijn genomen of volledig nieuw zijn ontwikkeld: volkscultuur ontmoet high tech en high art.
Tim Meijerink:
Carnaval des Moutons is een manier om volkscultuur te verbinden met kunst en technologie.Deze twee vraagstukken troffen elkaar tijdens het Fieldlab Virtual Worlds, waar een samenwerking tussen EYE en DROPSTUFF.nl onderstond om te onderzoeken of zij de zoötroop als vroegste vorm van verhalen vertellen kunnen combineren met een van de nieuwste beeldtechnieken: Augmented Reality (AR). Een draaimolen wordt speciaal hiervoor omgebouwd tot een grote, binnenstebuiten gekeerde zoötroop, met daarin analoge én virtuele lagen.
De zoötroopkaarten van EYE worden als inspiratiebron gebruikt en zijn in Augmented Reality door beeldkunstenaar Eva Kröse opnieuw geïnterpreteerd. De deelnemers kijken, zittend op de schapen, door een AR-bril. Pas als de draaimolen gaat draaien, ontstaat de magie van film: de beelden die aan hen voorbijtrekken, vormen een korte animatie: een ode aan de zoötroop waar de deelnemers zélf invloed op hebben.
Verhalen vertellen door middel van Augmented Reality
Carnaval des Moutons experimenteert en innoveert door de fysieke werkelijkheid op een aantrekkelijke manier te combineren met digitale informatielagen. Een erfgoedcollectie die momenteel voor het publiek onzichtbaar blijft, wordt hiermee voor een breed publiek toegankelijk en beleefbaar gemaakt. Het gaat DROPSTUFF.nl hier niet specifiek niet om de technologie, maar om de verhalen die je daarmee kunt vertellen. De mensen die op het schaap in de draaimolen zitten met een AR-bril op worden echt onderdeel van het kunstwerk. 
Het is belangrijk om iemand eerst in een bepaalde context te plaatsen en dan deze ervaring te verrijken met nieuwe technologie. Er wordt dus altijd gezocht naar een combinatie tussen fysieke objecten en digitaal.
De installatie is daarmee onderdeel geworden van een serie werken in het kader van ‘De Koude Kermis’. ‘De Koude Kermis’ komt op pleinen en festivals en zoekt actief een breed publiek op. De installatie reist dan daarvoor langs verschillende plekken in Nederland: van kermissen en lokale festivals tot internationale evenementen en beurzen. Het is een manier om volkscultuur te verbinden met kunst en technologie. Iedereen kent het fenomeen kermis; jong/oud, rijk/arm, hoog- of laagopgeleid… iedereen weet dat je daar iets kunt beleven.
Carnaval des Moutons is mogelijk gemaakt dankzij het Fieldlab ‘Virtual Worlds’ van ClickNL. In het Fieldlab Virtual Worlds worden virtuele omgevingen ingezet om met name maatschappelijke vraagstukken op te lossen en daarmee nieuwe inzichten en kennis te verwerven.
Links:
- https://www.clicknl.nl/case/de-koude-kermis-en-meer-media-experiences-in-de-publieke-ruimte/
- https://dropstuff.nl/project/carnaval-des-moutons/
- https://defabrique.nl/blog/dropstuff-koude-kermis/?utm_source=Facebook&utm_campaign=blog&utm_medium=Post&utm_content=Dropstuff&fbclid=IwAR1CEI07bJWUyy–pJ3PxrH38w45CjOn0-TRjxMLi1JlPLSEBuJlXTkYsLc
Foto’s: DROPSTUFF.nl
