Wat is voor Rotterdammers de grootste attractie?
Musea, Spido, Blijdorp, bios? Nee, Rotterdammers willen actie[]Waar ze in de werkstad het meest van houden,
van Zevenkamp tot Zuid en Henegouwen,
is helemaal bezweet en met opgerolde mouwen
te kijken naar het bouwen.
Mike Bodd Kijken naar het bouwen
Iedereen kent de geen-woorden-maar-daden-mentaliteit van de Rotterdammers met uiteraard Feyenoord als symbolisch boegbeeld. Het hiernaast afgedrukte citaat van cabaretier Mike Bodd bevestigt het beeld van Rotterdam als werkstad: dynamisch en zonder fratsen, doelgericht en met de blik op de toekomst. De laatste 15 jaar heeft Rotterdam zich bijna geruisloos weten te ontwikkelen tot pretstad. In de jaren 80 werd bewust gekozen voor een meer dienstengerichte economie, waardoor toerisme en vrijetijd nadrukkelijker in beeld verschenen. Er werd fors genvesteerd in het Museumpark, in het vergeten gebied tussen Maas en centrum n in andere attracties. De jaren 90 lieten een intensivering van dit beleid zien; de Witte de Withstraat vormde zich tot cultureel lint en de Kop van Zuid kreeg een eigen gezicht met hotel New York, de cruiseterminal, jachthaven en diverse restaurants en cafs als trekkers. Het zijn wat voorbeelden, de nieuwe cultuur- en vermaaksvoorzieningen zijn niet op n hand te tellen. Aan attractieve activiteiten geen gebrek in Rotterdam. EURO 2000 was succesvol en verliep zonder benoemenswaardige problemen, dierpark Blijdorp opende het Oceanium en 2001 staat geheel in het teken van de Culturele Hoofdstad. Er wordt getracht om het vrijetijdsaanbod kwantitatief te versterken, bijvoorbeeld met de realisatie van topsportcentrum Optrium, een complex met schaatsbaan, atletiekbaan, wielerbaan en olympisch zwembad. Dat totstandkoming van grootschalige attracties niet altijd slaagt, bewijst de geschiedenis van het Asklepion (zie tekstkader).
Binnenstad verstevigd
De Rotterdamse binnenstad heeft zich de laatste jaren verfraaid en versterkt. Het aantal bezoekers aan cultuur, attracties en evenementen groeit gestaag; inmiddels zijn het er naar schatting 13 miljoen. Het evenementenbezoek steeg van 2,7 miljoen in 1993 naar 3,5 miljoen in 1998. Het attractiebezoek nam in dezelfde periode toe van 3,1 miljoen naar 3,9 miljoen en het museumbezoek van 0,7 naar 1,2 miljoen. De bestedingen groeiden nog sneller, 50% voor evenementen, 66% voor attracties en 18% voor de musea. In 1996 zorgde de opening van de Beurstraverse, beter bekend als De Koopgoot, voor een logische verlenging van de Lijnbaan. Er stroomde meer winkelpubliek naar het centrum, De Koopgoot betekende een duidelijke uitbreiding van het winkelassortiment (70% voor Rotterdam nieuwe winkels) en koppelde de beide zijden van de Coolsingel aan elkaar. Koopstromenonderzoek toont aan het winkelhart van Rotterdam sinds 1998 de meeste omzet genereert van alle winkelgebieden in Zuid-Holland. Zo nam de omzet per m2 in het centrum toe van 1.430 miljoen tot 1.826 miljoen, een forse stijging van 28%, terwijl het landelijke gemiddelde in dezelfde periode op 17% lag.
,
Uitvoering in sneltreinvaart
Vooruitlopend op Rotterdam Culturele Hoofdstad zijn in anderhalf jaar tijd negen projecten uitgevoerd, gericht op verfraaiing van de openbare ruimte in de binnenstad. Zo is de Westersingel in haar oude luister hersteld, met brede kades, kunstobjecten en een cultureel openluchtpodium. Op Westblaak is direct voor de kantoorpanden een skatepark aangelegd, dat gretig wordt gebruikt. Verder wordt veel aandacht geschonken aan routevorming tussen attracties onderling. Het gebied tussen Centraal Station en Veerhaven is bestempeld als Culturele As, vanwege zijn vele culturele attracties. Bewegwijzering leidt de culturele wandelaar naar de Schouwburg, de Pathbioscoop of de Doelen aan het Schouwburgplein. Om vervolgens naar de Witte de Withestraat te lopen, waar het Foto Instituut en het RO-theater zijn gezeteld. Onderweg kun je aftakken naar het Museumpark met attracties als Boijmans van Beuningen, NAi, Kunsthal en het nieuwe Villa Zebra: het eerste kinderkunstmuseum van Nederland dat afgelopen september is geopend.
Bezoek op schema
Ondanks de gemengde berichten in de media lijkt het culturele themajaar op een succes af te stevenen. De evenementen van RCH hebben het eerste halfjaar ongeveer 1,3 miljoen bezoekers getrokken. De organiserende stichting is hier meer dan tevreden over. RCH mikte aan het begin van het evenement over het hele jaar op minstens 2 miljoen bezoekers. Tot nu toe zijn 280 van de in totaal ruim 330 programmaonderdelen afgerond. Wat RCH de stad aan buitenlands bezoek oplevert, is niet duidelijk omdat er volgens de organisatie nog geen cijfers zijn. Wel zou er sprake zijn van meer congressen (15 procent) en zijn er meer buitenlandse touroperators die Rotterdam in hun reisgidsen opnamen. De ervaring leert dat de organisatie ongeveer 80% van de bezoekers aan dit soort evenementen uit de stad zelf of uit de regio komt. Uit een enqute blijkt volgens de organisatie dat het evenement ook is gaan leven bij de Rotterdammers zelf: 80% weet inmiddels dat Rotterdam 2001 aan de gang is, terwijl 40% meldt naar een of meer activiteiten te zijn geweest.
Actiefplan Toerisme
In 1996 heeft de gemeenteraad ingestemd met de uitwerking van de economische vernieuwingsstrategie Naar een nieuw economisch klimaat dat resulteerde in het toeristisch programma Actieplan Toerisme 1997-2001. Tijd om terug te kijken op de belangrijkste onderdelen. Het plan bestond uit drie pijlers:
verbetering interne toeristische verbindingen
marktbewerking/imagocampagne
zakelijk toerisme en evenementen
De afgelopen jaren is onder de noemer Waternetwerk intensief gewerkt aan een netwerk van aanlegsteigers voor toeristisch vervoer over water, met name voor karakteristieke watertaxis. Inmiddels zijn er een twintigtal steigers gerealiseerd van Hoek van Holland tot Brieneoordeiland. De eerdergenoemde Culturele As valt ook hieronder. De tweede en derde pijler hebben door organisaties als Rotterdam Marketing en de Rotterdamse Hotelcombinaties vorm gekregen. Rotterdam Marketing streeft een sterke bezoekersgroei na: in 2003 moet het toeristisch bezoek met een kwart zijn toegenomen en de bestedingen moeten dan zijn verdubbeld. De ambitie is om Rotterdam in de topdrie van toeristische steden in Nederland te krijgen. Verder krijgen de festivals veel aandacht. Dunya en Zomercarnaval zijn inmiddels uitgegroeid tot toppers met een landelijke uitstraling. Rotterdam Marketing trekt ca. 5 miljoen per jaar uit voor een brede campagne op het vlak van imagoverbetering, handelsbewerking en verkoopcampagnes.
Het Rotterdams model
Vanuit vele kanten wordt energie gestoken in verbetering van het toeristisch product Rotterdam. Het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam heeft een eigen afdeling vrijetijdseconomie, wat uniek is in Nederland. Verder zijn de diensten van dS+V, projectbureau Waterstad, Rotterdam Festivals en VVV Rotterdam zeer actief in aan toerisme gekoppelde projecten. De gezamenlijke inspanningen en onderlinge samenwerking hebben geleid tot een ruimtelijke visie voor vrijetijdsvoorzieningen in Rotterdam voor de komende tien jaar. In het wensbeeld wordt een samenhangend beeld geschetst van stedelijke attracties in de binnenstad, buitenwijken, perifere locaties, groene zones en onderlinge routes. Hierin wordt bewust ruimte gereserveerd voor grootschalige ontwikkelingen aan de randen van de stad, niet alleen bij snelweglocaties maar ook bij OV-locaties, zodat deze zich kunnen ontwikkelen tot echte knooppunten.
Masterplan Rotterdam Centraal
En van de locaties die zijn gemerkt als vrijetijdszone is het Centraal Station-gebied, een oppervlakte van 20 hectare dat tot 2013 tot een hoogwaardig, integraal deel van de binnenstad moet uitgroeien. Hiervoor is begin dit jaar een Masterplan gepresenteerd. Omdat levendigheid en multifunctioneel gebruik belangrijke items zijn, krijgt het gebied ca. 100.000 m2 aan vrijetijdsfuncties, die nog nader uitgewerkt dienen te worden:
15.000 m2 publieksfuncties in en rond de OV-terminal;
10.000 m2 langs voetgangersroutes tussen OV-terminal en binnenstad;
35.000 m2 in eigen leisureclusters, bijvoorbeeld ingevuld met winkel- en vermaaksformules
40.000 m2 als optionele reservering die doorontwikkeling van succesvolle formules mogelijk kan maken
Tot slot
Rotterdam telt nog niet echt mee als toeristenstad. Impulsen voor de binnenstad moeten vooral komen door verfraaiing van de openbare ruimte en de meer algemene randvoorwaarden van de stad: veiligheid, properheid, leefbaarheid en levendigheid van de binnenstad. Vooral de levendigheid is nu nog een groot probleem. Na sluitingstijd worden grote delen van de binnenstad stil en donker. Rotterdam heeft naar verhouding weinig huishoudens in de binnenstad wonen en dat verklaart een hoop. De bewoning van de binnenstad staat dan ook hoog op de politieke agenda in Rotterdam. Hoe dan ook, gezien de snelle groei in het bezoek aan cultuur, evenementen en attracties lijkt het slechts een kwestie van jaren dat Rotterdam een echte toeristische identiteit ontwikkelt. Zeker omdat de stad als enige in Nederland vanuit een integraal kader vrijetijdsbeleid voert. Het Rotterdams model van een ruimtelijk vrijetijdsprogramma voor de langere termijn kan andere steden inspireren.
