Nederlanders zijn dol op Gent. Neem de proef op de som en vraag tien kennissen of ze wel eens in Gent zijn geweest. Wees niet verbaasd als blijkt dat twee of drie van hen de laatste jaren Gent hebben bezocht. Cijfers bevestigen dat Gent in trek is en een sterke groei doormaakt. Hoe speelt de stad hierop in? Welk beleid voert de stad op het vlak van cultuur en vrijetijd? En blijft Gent de komende jaren doorgroeien?
In de vroege middeleeuwen speelde Gent een vooraanstaande rol onder de belangrijkste steden van Noordwest-Europa. Men schat het aantal inwoners van de 13de tot de 15de eeuw op zon 65.000, vergelijkbaar met de omvang van Parijs en groter dan bijvoorbeeld Londen of Hamburg. De roem als middeleeuwse grootstad dankte Gent aan de productie van wollen luxelakens en haar uitstekende ligging aan de samenvloeiing van de twee belangrijkste rivieren van Vlaanderen, de Leie en de Schelde, met hun goede mogelijkheden voor het handelsverkeer. Inmiddels is de stad uitgegroeid tot de vierde stad van Belgi met 250.000 inwoners. Vandaag de dag is Gent een levendige cultuur-, winkel- en horecastad.
Kleinste van the big four
Als toeristische citybestemming concurreert Gent (400.000 overnachtingen) met Brugge, Antwerpen en Brussel. De stad is zich bewust van het belang zich te onderscheiden van deze drie. Brugge nadert de identiteit van Gent qua schaal en authenticiteit nog het meest. Brugge is de best bewaarde middeleeuws stad van Europa en de populairste toeristische stad van Belgi in aantal overnachtingen. Deze stad telt namelijk 1,1 miljoen overnachtingen per jaar en dat aantal groeit de laatste jaren in absolute zin.
Brugge vormt als stad de grote trekker voor zowel Belgische als buitenlandse toeristen. Als we de relatieve groei bekijken valt onmiddellijk op dat Gent een sterke stijging doormaakt van zon 20 procent tegen een groei van 8,5 procent voor Brugge, Brussel en Antwerpen. We merken hierbij op dat deze forse toename deels kan worden toegeschreven aan het feit dat 2001 voor Gent in het teken stond van Karel V en er hierdoor diverse (grote) evenementen en activiteiten zijn georganiseerd. Niettemin wordt duidelijk dat Gent het gat met Antwerpen aan het verkleinen is.
Gemoedelijk, kleinschalig
Gentenaren noemen Brugge gekscherend peperkoekstad omdat de Brugse binnenstad te veel een toeristische attractie is geworden. Deze ademt door het grote aantal gerestaureerde panden een heuse museumsfeer. Daar ligt meteen de kracht van Gent, zoals de schepenen dat graag willen uitdragen: Gent leeft en laat zien hoe oud en nieuw zich verweven in een dynamische en aantrekkelijke omgeving. Tegelijkertijd leert een wandeling door het centrum dat Gent geen kosmopolitische stad is. Gemoedelijk, kleinschalig, monumentaal, ontspannen, traditioneel, nonchalant en vriendelijk zijn termen die de impressie beter weergeven. Misschien laat Gent zich wel vergelijken met Utrecht: beide hebben een Karel V-stempel, beide zijn de vierde stad van het land, beide zijn levendige studentensteden, maar beide dragen tegelijkertijd niet het etiket groots en meeslepend.
Stad Gent wil haar toeristische kracht en charmes de komende jaren verder uitbouwen. Evenwicht tussen economische groei en leefbaarheid en aantrekkelijkheid van de stad vormt voor de schepenen evenwel het uitgangspunt. Met andere woorden, men staart zich niet blind op het toevoegen van grootschalige toeristische trekkers, maar ziet ontwikkeling vooral in afstemming met de lokale ontwikkeling als woon-, werk- en cultuurstad. Dit is een duidelijke keuze die in alle beleidsplannen doorklinkt. Een mogelijkheid hiervoor vormt de actieve participatie van Gent in de ontwikkeling van het winkelapparaat, de horeca, de culturele scene en het toerisme. Voorbeelden hiervan zijn de promotie- en marketingcampagne Gent Verwent voor de middenstand en horeca n de gezamenlijke toeristische promotie van hotels. Momenteel wordt door de gemeentelijke dienst toerisme gewerkt aan een Strategisch Plan Toerisme, dat ten tijde van het schrijven van dit artikel nog niet beschikbaar was.
Culturele trekpleisters
Twee middeleeuwse burchten, negentien musea, vijf abdijen, drie begijnhoven en tientallen kerken en historische gebouwen vormen de toeristische trekpleisters van Gent. De dienst toerisme houdt sinds 1999 bezoekersaantallen bij van toeristische, culturele en tijdelijke tentoonstellingen en activiteiten. Gravensteen, de Sint-Baafskathedraal, het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst, de Sint-Pietersabdij en de Sint-Niklaaskerk zijn de grote attracties. Daarnaast zijn er nog tal van kleinschaligere initiatieven als het Museum voor Schone Kunsten, het Design Museum, het huis van Alijn en het Museum Industrile Archeologie en Textiel.
Tabel 1 maakt duidelijk dat met name de moderne musea als SMAK en het Design Museum de afgelopen jaren de grootste groei kenden. Ook de omgeving waarbinnen al dit schoons geplaatst is, krijgt in Gent de aandacht. De stad doet er de laatste jaren veel aan om de bezienswaardigheden in de goede setting te plaatsen. Zo zijn de infrastructurele voorzieningen verbeterd en is er een wandelboulevard langs de Leie aangelegd. Hier ziet men op zomerse dagen de inwoners en toeristen flaneren als ware men in Zuid-Frankrijk.
Het verloop van het aantal informatieverzoeken bij de VVV te Gent (tabel 2) laat een duidelijke stijging zien met een grote piek in 2000. De verklaring hiervoor blijkt eenvoudig: het jaar 2000 stond geheel in het teken van Karel de Grote, met tentoonstellingen en activiteiten georganiseerd rondom dit thema.
In de landen buiten de directe omgeving van de Belgen is het fenomeen Gent ook bekend. Van de overige Europese landen weten Spanjaarden goed de weg naar de stad te vinden, op afstand gevolgd door de Italianen.
Gentse Feesten 2002 – 2006
De grootste Gentse attractie is geen voorziening, maar een evenement. De Gentse Feesten trekken honderdduizenden bezoekers uit geheel Belgi en zelfs uit Nederland. De festiviteiten hebben een groot aandeel in de bekendheid van de stad en met name haar horeca- en cultuurtraditie. Om de steeds omvangrijker activiteiten de komende jaren in een feestelijke jas te kunnen houden heeft de stad een nieuwe werkwijze opgesteld voor de organisatie van de Gentse Feesten 2002-2006. Dit plan zal stapsgewijs tot uitvoering worden gebracht waarbij men de stad in een aantal zones verdeelt. Alle zones vallen binnen de zogeheten Gentse-Feesten perimeter die vier gebieden onderscheidt: de evenementenzone, geschikt voor podia en toeschouwers, de commercile zone, voor de verkoop van consumptiegoederen, de publieksroute, waar men zich eenvoudig moet kunnen verplaatsen tussen de verschillende vermaakcentra, en tot slot de evacuatiezone die in geval van calamiteiten gebruikt kan worden voor het ongehinderd afvoeren van de bezoekers. Dit alles is erop gericht de optimale Gentse Feesten in het jaar 2006 te realiseren. Het is een streng beleid dat de stad de komende jaren verder zal ontwikkelen en toepassen.
Wanneer we inzoomen op grote Gentse projecten, dan springen er twee in het oog. Recent is een visie voor gebiedsgericht beleid opgesteld voor de ontwikkeling van de 19e eeuwse gordel van Gent. Hierin neemt de ontwikkeling van de cultuur een prominente positie in, onder meer in het project Antiekcluster. Dit project richt zich op benutting van de historische en culturele elementen voor het profileren van de stad als aantrekkelijke locatie voor wonen en werken. De as van dit cluster wordt gevormd door de Dampoortstraat en de Steendam. Hierdoor kan een koppeling gemaakt worden met de ontwikkelingen rondom het Dampoortstation en de jachthaven. Een tweede omvangrijk project is ontwikkeling van het Dampoortstation tot aantrekkelijk gebied. Hier spreekt men onder andere over grootschalige vrijetijdsbesteding. Hoe dit echter exact vormgegeven gaat worden zal pas over enkele jaren blijken. Het traject rondom deze gebiedsgerichte ontwikkeling loopt door tot 2007.
Cultuurbeleid vernieuwend
Op het vlak van cultuurbeleid vervult Gent een verfrissende rol. De stad keert jaarlijks een cultuurprijs ( 2.500,-) uit aan vernieuwende en stimulerende kunstenaars. Verder besteedt Gent aandacht aan de publiekskant van het cultuurbezoek. Zo is onderzoek verricht naar participatie van de bevolking aan cultuur, iets wat in Vlaanderen op stedelijk niveau uniek is te noemen. De Universiteit Gent verrichtte in het kader hiervan een publieksonderzoek bij enkele Gentse theaters en musea. Meer bepaald werd onderzoek verricht bij Kunstencentrum Vooruit, het Nieuwpoorttheater, het voormalig Nederlands Toneel Gent (nu Publiekstheater), SMAK en het Museum voor Schone Kunsten. Uniek is ook de poging om het publieksverloop en het bestaan van netwerken van theaterbezoek te visualiseren. Een ander vernieuwend beleidsaspect vormt de uitgifte van cultuurcheques.
Conclusie
De toeristische toekomst van Gent ziet er rooskleurig uit. De bezoekersaantallen van zowel dagjesmensen als verblijfstoeristen zitten in de lift. De onderscheidende sterke punten van de stad worden door de schepenen erkend. Juist de kleine maat en het nonchalante karakter van Stad Gent verdienen de komende jaren alle aandacht. De uitdaging schuilt in het evenwichtig uitbouwen van het culturele karakter van de stad, zowel het historische als het eigentijdse. De forse toeristische marktgroei en de ambities voor authenticiteit en kleinschaligheid staan op gespannen voet met elkaar en leveren de beleidsmakers van de stad de komende jaren genoeg discussiestof op.
Geraadpleegde bronnen:
Diverse cijfers van Stad Gent, dienst Toerisme en Cultuur, www.gent.be, Beleidsplan voor Economie, Werkgelegenheid, Detailhandel en Horeca in Gent, 2001-2006, Het beeldige oosten, Toerisme Oost-Vlaanderen 2002, Gebiedsgerichte ontwikkeling stad Gent, 2001, Vlaanderen Vakantieland, Vlaamse Kunststeden.
1999 2000 2001 Stijging*
1 Gravensteen 186132 221142 181570 -2%
2 Stedelijk Museum voor Actuele Kunst 118174 325998 155058 31%
3 Sint-Niklaaskerk 151906 164115 150436 -1%
4 Sint-Baafskathedraal-Lam Gods 170122 173210 141600 -17%
5 Sint-Baafskathedraal-Crypte 136097 138567 113279 -17%
6 Sint-Baafskathedraal-Toren 3021 3580 3352 11%
7 Sint-Pietersabdij 106341 96911 89338 -16%
8 Museum voor Schone Kunsten 42911 55635 69309 62%
9 Design Museum Gent 37336 45760 65780 76%
10 Huis van Alijn 46944 44122 55959 19%
11 Museum Industrile Archeologie en Textiel 33463 37135 40391 21%
totaal bezoekers 1287541 1600905 1354500 5%
* Stijging ten opzichte van het eerste jaar (1999) [kader] tabel 2: Aantal vragenstellers infokantoor per nationaliteit
1996 1999 2000 2001 Stijging*
1 Belgi 37.466 45.060 66.049 43.670 17%
2 Nederland 19.003 22.814 30.976 23.785 25%
3 Groot-Brittanni 12.981 17.689 23.060 18.889 46%
4 Frankrijk 17.963 18.810 26.122 17.443 -3%
5 Duitsland 16.537 16.431 18.353 14.175 -14%
6 Spanje 5.725 9.360 14.784 11.950 109%
7 USA 4.085 4.671 5.188 4.609 13%
8 Japan 1.762 2.393 3.456 2.354 34%
9 Itali 2.307 2.805 3.313 2.032 -12%
totaal gevraagd 124.185 145.983 199.362 145.302 17%
totaal bezocht 260.306 326.451 300.100 15%
* Stijging ten opzichte van het eerste jaar (1996)
Gent snoept van Brugge
Brugge, Culturele Hoofdstad van Europa 2002, brengt vele extra evenementen en festiviteiten met zich mee. En uiteraard extra toeristen. Logischerwijze zal er dit jaar op de piekmomenten in Brugge een tekort aan bedden zijn. Daarom werd een overeenkomst bereikt tussen de toeristische diensten van Brugge en Gent om de vraag naar overnachtingen door te sturen naar Gentse hotels. Gent werkt al vele jaren uitstekend samen met zusterstad Brugge, maar dit jaar is het de eerste keer dat er een formele overeenkomst is gesloten voor hotelreserveringen. Alle Gentse hotels werden uitgenodigd om mee te werken.
Hup en nou de gracht in
Het is een bekend gegeven dat mooier weer meer overlast veroorzaakt. Gent heeft besloten iets aan de overlast in de binnenstad te doen door de Graslei autovrij te maken. Vooral daar werd geklaagd over milieu-, geluids- en verkeershinder. De maatregel is een succes te noemen: bij mooi weer stromen de kades vol en zitten honderden mensen te genieten van de zon (en elkaar). Nu duikt er een ander probleem op: bij mooi weer hebben diverse Gentenaren en viervoeters zwemneigingen. Deze veelal jeugdige inwoners wagen graag een duik in de gracht, wat leidt tot onveilige situaties met het passerende bootverkeer. Een tafereel dat we in Nederland alleen kennen als het voetbalelftal het EK wint
Stimulansen voor cultuur
Vanaf september 2002 zullen studenten van de Universiteit Gent en de Gentse hogescholen een carnet met tien cultuurcheques kunnen aanschaffen tegen 15 euro per carnet. Een carnet is een soort abonnement op instellingen niet op voorstellingen. Dit betekent dat een student met zijn of haar cheque bijvoorbeeld voor een voorstelling naar keuze in het Nieuwpoorttheater kan kiezen. Er zijn vijf verschillende carnets met een gevarieerd aanbod aan film, theater of dans, concerten en tentoonstellingen. Van deze vijf carnets zijn er drie met zwaartepunt (film, concerten en podiumkunsten) en twee gemengde carnets. De Cultuurcheques voor studenten is een gezamenlijk project van de Stad Gent, de Universiteit Gent, de Gentse hogescholen en de culturele actoren van Gent.
Auteur: Arno Ruis en Anne Damen Ruis@Kolpron.nl
