Code49

Historische gebouwen zijn onderdeel van ons cultureel erfgoed. Ze dragen bij aan de lokale identiteit, stimuleren sociale cohesie en leveren een grote bijdrage aan de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Van huidige eigenaren en gebruikers mag dan ook worden verwacht dat zij er respectvol mee omgaan. Het doorgeven van erfgoed aan toekomstige generaties vraagt om een duurzame aanpak. Ook in de toekomst moeten er nog voldoende grondstoffen en energiebronnen zijn om deze bijzondere gebouwen te kunnen onderhouden en te verwarmen.

Ook al is cultureel erfgoed van ons allemaal, niet alle historische gebouwen zijn publiek toegankelijk. De grote meerderheid heeft een woon- of kantoorfunctie en is daardoor alleen toegankelijk voor de huidige gebruikers/bewoners en hun bezoekers. Dat was in het verleden zo en zal ook in de toekomst zo blijven. Dat de belangstelling voor het bezoeken van historische gebouwen groot is, blijkt onder meer uit het succes van de jaarlijkse Open Monumentendagen en de talrijke vrijwilligersorganisaties die zich op het onderhoud en beheer van cultureel erfgoed richten. Deze belangstelling is een reden te meer om de aanwezige functies in deze bijzondere gebouwen die wel publiek toegankelijk zijn te koesteren.

Cultuur in erfgoed

Culturele functies in historische gebouwen zijn hiervoor bij uitstek geschikt. Concerten, exposities, voorstellingen, lezingen of feesten in historische gebouwen bieden een breed publiek de mogelijkheid om te genieten van kunst en cultuur in een bijzondere omgeving en dragen bij aan de lokale economie. Dit geldt voor uiteenlopende culturele functies en typen gebouwen, variërend van kleine culturele broedplaatsen in herbestemd industrieel erfgoed en kerken met culturele nevenfuncties tot grote, landelijk bekende culturele instellingen. Toch staan culturele functies in historische gebouwen financieel onder grote druk: inkomsten van culturele evenementen zijn soms moeilijk voorspelbaar, subsidies voor culturele ondernemers zijn schaars, het onderhoud en beheer van historische gebouwen is maatwerk en vaak duur, de energierekening is meestal hoog en het gebruik kan onregelmatig zijn, waardoor bijvoorbeeld andere eisen aan installatieconcepten worden gesteld.

Erfgoed-ANWB

Vanuit deze achtergrond werd op kasteel Nyenrode in juni 2018 de community Code49 gelanceerd: Cultureel Ondernemen in Duurzaam Erfgoed. De belangstelling was groot. Er waren meer dan honderd aanmeldingen, waarvan meer dan de helft teleurgesteld moest worden omdat de zaal geschikt was voor ‘slechts’ vijftig personen. Culturele organisaties, overheden en ondernemers namen delen, met de wens zich samen in te zetten voor de ontwikkeling van het platform, bijeenkomsten, activiteiten, onderzoek en kennisdeling. Zoals een van de leden destijds voorspelde, heeft de community of practice de potentie om te fungeren als een ANWB voor cultureel ondernemen in historisch erfgoed. Op die manier kan de community bijdragen aan het behoud van de  toegankelijkheid en het waardebesef van erfgoed. Al voor en tijdens de lancering werden door de deelnemers vele goede ideeën en suggesties aangedragen. Met name het integrale benaderen van verschillende stakeholderdoelgroepen en disciplines zien de leden als cruciaal in het slagen van dit initiatief. Op het einde van de middag stemden de aanwezigen (op dat moment nog 49 personen) in grote meerderheid voor de zelfbedachte naam: Code49 – Cultureel Ondernemen in Duurzaam Erfgoed. Sinds de lancering in juni zet Code49 in op drie sporen: bijeenkomsten, werkgroepen en een online community.

Een levendig netwerk

Naast grote bijeenkomsten voor partners en overige belangstellenden organiseert Code49 ook kleinere bijeenkomsten die uitsluitend gericht zijn op de partners. Eind november vond bijvoorbeeld in het Nieuwe Luxor Theater in Rotterdam een partnerbijeenkomst plaats, in combinatie met een evenement dat een van de partners, het bedrijf Duurzaamheid in Podia en Musea (DPM), organiseerde: de ‘Roadmap to Zero Waste – Zero Waste Expeditie Cultuur.’ DPM ontwikkelde in opdracht van Rijkswaterstaat een tool voor culturele ondernemers om afval en daarmee kosten te besparen. Voor de start van dit event hadden de partners van Code49 in een aparte ruimte in het theater de gelegenheid om elkaar te ontmoeten en werden onder meer de ontwikkelingen van de werkgroepen gedeeld.

De volgende grote bijeenkomst zal naar verwachting in februari 2019 plaatsvinden. Ook belangstellenden die (nog) niet lid zijn van Code 49 krijgen de kans om deel te nemen. Wie voor het eerst komt, mag een keer gratis ‘proeven’. Van belangstellenden die voor de tweede keer komen wordt een beperkte financiële bijdrage van honderd euro gevraagd voor deelname aan de bijeenkomst. Beslist een deelnemer daarna om partner te worden dan wordt deze bijdrage verrekend met de jaarlijkse bijdrage.

Van ideeën tot projecten

Tijdens de lancering in juni zijn talrijke ideeën aan bod gekomen en hebben de deelnemers met stickers hun voorkeuren aangegeven. Vier werkgroepen zijn ondertussen aan de slag om van idee tot project te komen. Deze werkgroepen komen informeel bij elkaar, bijvoorbeeld in een café of op locatie van een van de deelnemers. Iedere werkgroep richt zich op een specifiek thema, te weten ‘Restauratie in de etalage’, ‘Routekaart installaties voor historische gebouwen met culturele functies’, ‘Financiële arrangementen voor historische gebouwen met culturele functies’ en ‘Het gedachtegoed van Stewart Brand: How buildings learn toegepast op historische gebouwen met culturele functies’.

Er wordt gewerkt aan een online community, een website waarvan een deel voor iedereen toegankelijk is en een ander deel beschermd is voor de partners van Code49, waarin zij met elkaar ervaringen, ideeën, wensen kunnen delen. Tot de online community er is, is er een voorlopige website: www.code49.nl . Hier kunnen bezoekers zich ook kunnen aanmelden voor de nieuwsbrief.