Centrale vraagstukken doorkruisten de tientallen seminars, workshops, fieldtrips en keynotes die aangeboden werden:
• Crisis, een recessie, wat nu?
• Creatieve economie in ontwikkelingslanden
• Hoe kleine landen de globalisering als creatieve kans grijpen
• Creatief leiderschap en management
• De kracht van festivals in het gevecht om de aandacht van het publiek
Laten we je in vogelvlucht meenemen langs enkele thema’s die de revue passeerden en waar het nodige op te steken was. Voorbereid op een paar lange dagen waarin op het nodige abstractieniveau gesproken zou worden, was de eerste keynote een verrassende. Lewis Pinault, algemeen directeur van Lego Serious Play, had niet alleen een inspirerend verhaal over creativiteit, spelend leren, leiderschap en interactie, maar liet ons ook voelen wat hij bedoelde. Iedereen mocht met de wereldberoemde steentjes aan de slag. Dit bracht niet alleen jeugdsentiment en een gevoel van onbeperkte creatieve vrijheid. De gehele conferentie was er ruimte om mee te bouwen aan de creatieve Legostad, waarin verbeeld werd hoe over de creatieve economie werd gedacht en welke vraagstukken belangrijk zijn.
Creatieve economie in ontwikkelingslanden
Kan de creatieve economie ook kansen bieden voor ontwikkelingslanden? ‘Talent is het probleem niet,’ aldus Olivia Grange (minister van informatie, cultuur, jeugd en sport in Jamaica), maar hoe zorg je ervoor dat dit talent daadwerkelijk kan gaan bijdragen aan economische en sociale doelen zoals het verminderen van armoede en het vergroten van de sociale stabiliteit?’ Ontoereikende financiering, gebrekkige bescherming van het intellectueel eigendom en te kort schietende marketing en distributie blijken ook in Jamaica knelpunten te zijn bij de ontwikkeling van creatief talent. Wellicht kan het recent verschenen rapport Creative Economy van de Verenigde Naties hulp bieden (beschikbaar via www.unctad.org). Dit rapport heeft tot doel om ontwikkelingslanden te assisteren bij het vinden van manieren om de potentie van de creatieve economie voor economische (economische groei, werkgelegenheid, inkomsten uit export) en sociale doeleinden (sociale insluiting, culturele diversiteit, persoonlijke ontwikkeling) te optimaliseren. Potentie ligt in kunstnijverheid, design en nieuwe media (mede vanwege de makkelijke distributie via internet) en meer marketing en sales voor culturele festiviteiten en festivals. De meeste ontwikkelingslanden ontbreekt het echter aan kennis, investeringsgelden en ondernemersvaardigheden om onderscheidende creatieve goederen en diensten te genereren die de handel en ontwikkelingsdoelen ten goede komen.
Ook de Commonwealth Foundation verricht onderzoek naar de relatie tussen ontwikkeling en cultuur. Cultuur dient niet gezien te worden als een luxe die alleen vervuld kan worden als alle andere basisbehoeften vervuld zijn. Volgens de Commonwealth Foundation zijn cultuur en culturele expressie een fundamentele component van duurzame ontwikkeling. Hierbij gaat het verder dan om de inzet van cultuur als een instrument voor ontwikkeling, zoals het gebruik van straattheater om bepaalde gezondheidskwesties te communiceren of om taboes te doorbreken. Er liggen ook links tussen cultuur en mensenrechten (o.a het recht om verschillende culturele meningen te horen), cultuur en onderdrukking (culturele makers kunnen in een periode van onderdrukking aanjagers van sociale verandering zijn) en cultuur en identiteit. Meer hierover in het Commonwealth rapport Putting Culture First. (beschikbaar via www.commonwealthfoundationcom).
Cultural Festival Masterclass
Over de hele wereld investeren steden in culturele evenementen. Die zijn immers bij uitstek geschikt om een stad of regio te positioneren. Ze verschaffen identiteit en dragen bij aan de economische en sociale ontwikkeling van een gebied. Reden genoeg voor een dagvullende masterclass in Edinburgh, festivalstad bij uitstek. Hoe heeft Edinburgh deze internationale positie verworven? Om alle festivals, van het Fringe tot het Military Tattoo, hoogwaardig kwalitatief en uniek te houden was een overkoepelende organisatie nodig, waar de directeuren van de twaalf grootste festivals een gezamenlijke strategie ontwikkelen, gericht op lange termijn planning, gezamenlijke marketing en infrastructurele zaken en op funding, innovatie en samenwerking met tal van relevante regionale partijen. Alleen zo kunnen festivals blijvend bijdragen aan de wereldwijde reputatie van Edinburgh.
Alex Poots, directeur van het Manchester International Festival, scherpte het belang van uniciteit, kwaliteit en ambitie verder aan. ‘A festival matters in the world if it is doing something that matters to the world.’ Een cultureel festival moet een plaats zijn waar unieke belevingen plaatsvinden, waar artiesten vertrouwen en respect voelen om op hun gebied de nek uit te steken. Interactie en samenkomen zijn essentieel voor een goed festival. Op basis van een studie over Keltische festivals gaf Mark Sheridan van de University of Strathclyde aan dat spontane creativiteit op een festival belangrijk is. Juist het samenkomen van experts en publiek middels debatten, forums, maar in zijn geval ook als muzikale broeders (experts en amateurs), maakt dat men betrokken raakt en komt. De Kroaat Juraic ziet in interactiviteit een goed criterium om de wildgroei aan evenementen in zijn Zagreb tegen te gaan. Het gebruik van nieuwe technologieën, participatie van de lokale communities en bedrijven en decentralisatie over diverse locaties in een stad zouden meer leidend moeten zijn bij het opzetten van een festival. Dit maakt een evenement ook meteen moeilijker kopieerbaar.
Britain ‘the world’s creative hub’
Reeds halverwege de jaren negentig werd in de UK de grote waarde van creativiteit voor de economie onderkend. Cijfers ter bewijsvoering van deze veronderstelling vliegen je bij ieder congres om de oren. ‘Two million people are employed in creative jobs. The sector contributes 60 billion pounds a year, 7.2% to the British economy. The creative sector grows twice the rate of the economy as a whole. We talk of 120.700 businesses and 50% is new business,’ aldus Frances Macleod van DCMS. Macleod gaf een update naar aanleiding van het dit jaar verschenen beleidsdocument Creative Britain: New talents for the new economy (beschikbaar via www.culture.gov.uk). Hierin worden ambities geformuleerd die ervoor moeten zorgen dat de UK zijn mondiale toppositie behoudt. De UK reserveert de komende vijf jaar 70 miljoen pond om kinderen van creatief onderwijs te voorzien, talent om te zetten in banen, ondersteuning te geven aan onderzoek en innovatie, creatieve bedrijven te helpen groeien en financiering aan te boren, het intellectueel eigendom te beschermen, creatieve clusters te ondersteunen en Groot-Brittannië als ‘world’s creative hub’ te promoten. In de UK is momenteel veel aandacht voor het ontluiken van talent. Daarvoor worden tal van kleine pilots ontwikkeld om kennis op te bouwen over welke interventies werken. Zo krijgt ieder kind vijf uur cultuur per week gefaciliteerd en worden tal van praktijkstages in de creatieve sectoren aangeboden.
Rock ‘n’ Roll
Naast de vele beleidsmatige verhalen waren hier en daar ook praktischer en tegendraadser geluiden te horen. Gordon Torr, auteur van het boek Managing Creative People (www.gordontorr.com), gooide de knuppel in het hoenderhok met uitspraken en vragen als ‘Who’s killing creativity at the BBC?’, ‘Why couldn’t Microsoft invent Google?’ en ‘Don’t believe in democratizing creativity’. Pardon? Jazeker! Volgens Torr heeft de enorme buzz rondom de creatieve industrie en economie ervoor gezorgd dat managers zich niet langer focussen op het managen van skills en hulpbronnen. Nee, men is er vooral op uit om het creatieve, de verbeeldingskracht, te ontginnen. Het resultaat is een continue clash tussen de hang naar gecontroleerde bedrijfsprocessen enerzijds en onvoorspelbare creativiteit en creatief temperament anderzijds. Deze clash wordt versterkt door allerlei mythes en aannames ten aanzien van de mogelijkheden om creatief potentieel te ontwikkelen en te sturen, die er op hun beurt weer voor zorgen dat we niet tot echte innovaties en originaliteit komen.
‘Ja, creatieve mensen zijn from outer space. Ze hebben ondoorgrondelijke drijfveren en zijn niet te beteugelen,’ aldus Torr. ‘Daarom zullen twee vrienden in een garage grote bedrijven qua innovatief vermogen de loef af blijven steken.’ ‘Fuck de brainstorm, omarm de rainstorm,’ aldus Torr. ‘Vind creatieve mensen, geef ze de ruimte, motiveer ze, inspireer ze, heb vertrouwen en geduld. Dan komen de sprankelende innovaties vanzelf.’
Goed beleid pleit soms voor het onlogische
Naast waardevolle inzichten uit de vele inhoudelijke sessies hebben Lewis Pinault en Gordon Torr ons ook geleerd dat er bij goed beleid en strategie ook afgeweken mag worden van wat normaal als ‘logisch’ wordt gezien. Doe eens wat anders dan anders, of anders dan de ander. Wat dat betreft was het onbediscussieerd en onbeantwoord blijven van de vraag op welke wijze de crisis en recessie invloed zouden hebben op de creatieve economie er een van onlogische logica. Misschien dat de angst hier regeerde en doodzwijgen wenselijk was? Ach hoe dan ook, normaal gesproken leidt crisis tot een hogere mate van (lees: noodzaak tot) creativiteit en innovatie.
Wat dat betreft worden het mooie tijden!
