Elk jaar organiseert de Vereniging voor de Vrijetijdssector (VVS) een congres over een voor de sector relevant onderwerp. Ieder congres is een uitgelezen gelegenheid voor wetenschappers, studenten, ondernemers, wethouders, beleidsambtenaren en adviseurs om elkaar te ontmoeten en kennis en ervaringen uit te wisselen over nieuwe ontwikkelingen in de sector. Theorie, beleid en praktijk worden zo met elkaar in verband gebracht. Dit wordt ook gestimuleerd door de opzet van zon studiedag: er worden niet alleen inleidingen gehouden door deskundigen en (co)referenten, maar alle deelnemers kunnen ook participeren in een aantal workshops. HetVVS-congres op 7 november in Rotterdam ging over de schaal van de vrijetijd.
Schaalvergroting
Centraal stond dit jaar het verschuiven van de niveaus waarop de vrijetijd vorm krijgt: het proces van schaalvergroting aan de aanbod- en aan de vraagzijde, samen met de processen van professionalisering, mondialisering, verdichting die daarmee verband houden. Toch werd er niet alleen aandacht besteed aan schaalvergroting. Ook een op het eerste gezicht tegenstrijdige tendens als schaalverkleining en begrippen als rust en authenticiteit kwamen aan bod.
Meerdere representanten van de spraakmakende gemeente in de vrijetijdssector hebben al bij herhaling gewezen op ontwikkelingen waarbij schaalvergroting een grote rol speelt. Aan de vraagzijde zie je dat vrijetijd schaarser wordt en het publiek grilliger (de zappende consument) en veeleisender, hoewel datzelfde publiek tegelijkertijd meer te besteden heeft. Die schaarser wordende vrijetijd leidt tot een toenemende concurrentie onder de aanbieders van vrijetijdsvoorzieningen, tot concentratie en fusies en tot meer volume. Dat laatste leidt weer tot meer ruimtebeslag in een land waar ruimte nu eenmaal schaars is, en tot geluidsoverlast, of tot problemen voor de volksgezondheid.
Het zou echter onjuist zijn om alleen oog te hebben voor ongunstige (neven)effecten van de hier geschetste schaalvergroting. Deze biedt immers ook volop kansen. Neem alleen al de enorme en nog steeds groeiende economische betekenis van de vrijetijdssector. Dagvoorzitter Reinoud van Assendelft wees eerder al op het feit dat in de sector meer mensen werkzaam zijn dan in de agrarische sector. Ook gaat er per jaar meer dan 55 miljard gulden in om (zie MMNieuws, nr 7, 2001).
Jobsveem
De locatie waar het VVS-congres werd gehouden sloot goed aan bij het onderwerp. In het grote oude veem aan de Lloydkade in Rotterdam organiseert Ted Langebach zijn befaamde Now&Wow dansfeesten. Langebach, inleider van een van workshops, vertelde dat hij het veem huurt van de gemeente Rotterdam. Hij was op zoek naar een doos die hij als ondernemer zelf zoveel mogelijk kan invullen met allerlei activiteiten. Flexibiliteit staat hierbij voorop, zodat er twaalf uur na een galadiner voor voetbalbobos tijdens het E.K., compleet met uit Zwitserland over gevlogen topkoks, weer een dansfeest georganiseerd kan worden.
Er waren nog meer voorbeelden van schaalvergroting die in workshops aan de orde kwamen., zoals de schaalvergroting in de wereld van sport en fitness. Buitenlandse ketens als Fitness First en Cannons Club hebben inmiddels hun eerste vestigingen in Nederland geopend. Ook was er een workshop over de groeistrategie van bioscoopmultiplexen in Nederland, met o.m. een vertegenwoordiger van Path.
Andere workshops hadden tot onderwerp de gevolgen van deze ontwikkelingen voor stedenbouw en het beleid van groeisteden.
Kansen, bedreigingen en schijntegenstellingen
Hans Mommaas, universitair hoofddocent Vrijetijdswetenschappen aan de Katholieke Universiteit Brabant, sloot de dag af. Hij gaf de deelnemers een aantal overwegingen mee. Zo wordt naar zijn opvatting de relatie tussen de vrijetijdssector en ruimtelijke ordening nog teveel als een probleem gezien. In plaats van een bedreiging zouden we de vrijetijd als een drager van ruimtelijke kwaliteit, stedelijkheid en landelijkheid moeten beschouwen. Dit heeft ook consequenties voor het beleid en de organisatie van gemeentelijke diensten. Afdelingen voor sport en recreatie hebben allang niet meer het alleenrecht om zich bezig te houden met vrijetijd. Ook afdelingen voor economische zaken hebben hier in toenemende mate bemoeienis mee. Integratie is hier het devies. Een goed voorbeeld hiervan is Rotterdam waar een afdeling Vrijetijdseconomie is opgericht.
Mommaas signaleerde ook het verontrustende verschijnsel dat de Nederlandse vrijetijdsbedrijven steeds meer marktaandeel verliezen aan buitenlandse bedrijven. De tegenstelling groot- versus kleinschalig is hierbij een schijntegenstelling. Grote bedrijven hebben allang kleinschalige activiteiten opgenomen in hun strategie. Een voorbeeld hiervan is het Dolfinarium in Harderwijk, dat is overgenomen door een grote Franse firma.
We zullen moeten nadenken over hoe we lokaal kapitaal en creativiteit kunnen inzetten tegen het mondiale geweld. Daarbij zullen, we in de woorden van Hans Mommaas, niet tegen de markt in moeten gaan, maar door de markt heen. Hiervoor zijn nader onderzoek en innovatieve pilotprojecten nodig.
Auteur: Piet Jan Geelkerken
