Om samenwerking van de kunsten met het bedrijfsleven, de wetenschap en het onderwijs te bevorderen is onlangs een nieuw netwerk opgericht: Virtueel Platform. Op 24 oktober organiseerde dit netwerk de tweede e-culture conferentie Investeren in Innovatie. Het congres was onderdeel van de E-culture Fair, een evenement van twee dagen in Amsterdam, waarbij de state of the art op het gebied van nieuwe media kunst werd gepresenteerd. Een 50-tal internationale projecten uit de culturele sector, het bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs werden gepresenteerd.
Naast wetenschappers en commercile productontwikkelaars heeft ook de culturele sector ideen over waar de mens in de toekomst behoefte aan heeft. Vaak bereiken moderne technologien de burger pas wanneer een bedrijf er commercieel voordeel in ziet. De verschillende sprekers op het congres benadrukten het belang van de creatieve industrie bij de verdere ontwikkeling van Nederland als kennisland. Paul Rutten van TNO schetste de culturele clusters in de grote steden: 104.000 mensen werkzaam in de culturele sector, en 50.000 in de reclame en design sectoren. Het belang van samenwerking is groot, maar zal op korte termijn nog niet tot concrete resultaten leiden. Het belang van creativiteit bij innovatie wordt onvoldoende erkend. Verder zal er op korte termijn ook geen beleidsmatige omslag plaatsvinden; er is immers eerder een tendens waar te nemen naar meer controle op het gebruik van informatie (Digital Rights Management) dan dat samenwerking bevorderd wordt door (rechten)vrije uitwisseling van ideen en concepten.
Alle sprekers vielen over elkaar heen om het creatieve potentieel voor het verhogen van het innovatieklimaat in Nederland te onderstrepen. Dat dit nog onvoldoende benut wordt was n van de conclusies van de conferentie. Als dit belang dan zo groot is, waarom wordt er door het bedrijfsleven en de wetenschap zoveel genvesteerd zonder dat daar kunstenaars aan te pas komen? Sara Diamond, zelf nieuwe media kunstenaar en verbonden aan het Baniff Centre in Canada zocht naar verschillende oorzaken. Kunst kan niet altijd dienstbaar zijn aan onderzoek, maar kan dit wel ter discussie stellen. Verder ziet zij dat de nieuwe media inmiddels een deel der kunsten hebben opgenomen in haar midden. Meer commercile vormen als games en design vallen hieronder en zijn als werkveld zeer succesvol. Kunstenaars zijn per definitie nieuwsgierig en kijken vooral naar de langere termijn. Ook zien zij het belang van het betrekken van eindgebruikers voor productontwikkeling (participatory design). Er mag echter niet al te veel druk op hen worden uitgeoefend om al te commercieel te denken. Sara Diamond stelde dat er geld nodig is om kunstenaars hun ouderwetse autonomie te laten bewaren.
De Waag Society, een van de leden van het Virtueel Platform, presenteerde de verhalentafel. Hoe faciliteer je sociale integratie, en leer je het meest van je beoogde eindgebruikers? Door middel van een bijzonder vormgegeven meubel kunnen drie tot zes bejaarde gebruikers op ingebouwde schermen historisch audiovisueel materiaal oproepen, van Wim Sonneveld tot de begrafenis van koningin Wilhelmina. Gebruikers kunnen hun eigen commentaar en verhalen toevoegen en terughoren. Dit project toonde een zinvolle en tegelijk creatieve (en gesubsidieerde) samenwerking met het bedrijfsleven.
De leden van het Virtueel Platform, de zogenaamde Medialabs, zijn in Nederland niet gelieerd aan een wetenschappelijke of commercile infrastructuur (zoals in de VS met het MIT). Gesubsidieerd vanuit het ministerie van OCW houden ze zich veelal bezig met de softe vragen; wat zijn de consequenties van samenwerking tussen kunstenaars en bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs op artistiek en sociaal vlak? Hoe kan een kunstenaar zijn autonomie bewaren en tegelijk het belang van user culture in de samenwerking naar voren brengen? Om dit dilemma te ontlopen is er voor de kunsten een nieuwe plaats n een nieuw begrip bedacht: Media Art als kern van de nieuwe ontwikkeling, en van groot belang voor de kenniseconomie. Tijdens de paneldiscussie waren de sprekers het erover eens dat de rol van Media Art binnen de technologische ontwikkeling van de kenniseconomie vergroot moet worden. Indirect gaven ze ook aan dat er aan een verdergaande integratie van werkvelden niet te ontkomen valt; de rol van technologie binnen kunst en onderwijs moet ook groter. En dit alles onder het motto: Verbeelding als drijvende kracht achter innovatie!
Virtueel Platform bestaat uit: De Balie, Doors of Perception, Nederlands Instituut voor Mediakunst, Montevideo/Time Bases Arts, Paradiso, STEIM, Submarine, V2 en Waag Society/maatschappij voor oude en nieuwe media.
Interessante websites:
www.e-culturefair.nl
www.horizonzero.ca
www.codezebra.net
http://verhalentafel.waag.org
www.isea2004.net
www.e-c-b.net
