Van Aandachtswijk naar Krachtwijk. Dat is de titel van het grootschalige project van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM). Het idee achter het project? Probleemwijken, prioriteitswijken of aandachtswijken om te toveren tot krachtwijken. Minister Vogelaar selecteerde in 2007 veertig achterstandsbuurten, waar veel gezinnen in armoede leven en waar hoge werkloosheid heerst. Deze krijgen extra hulp om problemen het hoofd te bieden. MMNieuws wilde graag weten welke rol de creatieve industrie speelt bij de ontwikkeling en verbetering van deze krachtwijken.
De belangstelling voor de creatieve industrie is alweer een tijdje geleden overgewaaid vanuit de Angelsaksische landen naar Nederland. Florida (2002) benadrukte de aantrekkingskracht van de creatieve stad en Landry (2000) sprak over creativiteit bij de stedelijke ontwikkeling. Steden zijn volop bezig met de ontwikkeling van de creatieve industrie en hun profilering als creatieve stad. Verschillende regionale initiatieven vinden plaats en steden specialiseren zich steeds meer op basis van hun bewezen sterktes. De creatieve industrie ontwikkelt zich niet overal in Nederland op dezelfde wijze. In sommige regios blijkt deze sterker ontwikkeld dan in andere. Bij het definiren van creatieve milieus, gebaseerd op de concentratie van creatieve bedrijvigheid, wordt dan ook vanuit de overheid specifiek gekeken welke gebieden meer aandacht nodig hebben. De krachtwijken blijken over kenmerken te beschikken die aantrekkelijk zijn voor de creatieve ondernemers, zoals de aanwezigheid van goedkope huisvestingsmogelijkheden. Investeren in de creatieve industrie in deze wijken is dus mogelijk en belangrijk.
Creativiteit in de krachtwijk
In de krachtwijken wonen vele culturen, maar ze zijn toch cultuurarm. Dat blijkt uit het aantal monumenten, het niveau van de voorzieningen, het aantal werkenden in de creatieve industrie en het aantal cultureel actieven. Op alle vlakken is er sprake van een (culturele) achterstand. Binnen VROMs Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV) van circa 400 miljoen euro per jaar is 10 miljoen euro per jaar uitgetrokken voor de Cultuurimpuls. In het onderzoek Cultuurimpuls stedelijke vernieuwing, opgave 2008-2012 van het ministerie van OCW is de mogelijke betekenis van cultuur bij de stedelijke vernieuwing onderzocht.
Dit onderzoek richtte zich specifiek op de 40 slechtste wijken met weinig culturele voorzieningen. Geconstateerd werd dat
kunst en cultuur ruimtelijk bijzonder sterk geconcentreerd zijn. In slechts 2,5% van de wijken zit 40% van de werkgelegenheid. In de aandachtswijken zijn weinig culturele voorzieningen, is vrijwel geen werkgelegenheid in kunst en cultuur en ontbreken monumenten of andere identiteitsdragers.
wijken met veel kunst en cultuur en culturele voorzieningen een (veel) hogere vastgoedwaarde hebben dan vergelijkbare andere wijken. Kunst en cultuur zijn daardoor trekkers voor de stedelijke vernieuwing.
de creatieve industrie een waardemaker in dubbel opzicht is. Wijken met een omvangrijke creatieve industrie kennen extra vastgoedwaarde. En de creatieve industrie zorgt voor werkgelegenheid die past bij een stedelijke omgeving.
hogere vastgoedprijzen zorgen voor een sneller herstel van de wijk en zodoende andere investeringen in de wijk genereren.
creatieve milieus, die vooral in stedelijke gebieden ontstaan, de bedrijfsterreinen van de toekomst genoemd kunnen worden. Deze industrie floreert in gebieden met geschikt (betaalbaar) vastgoed, een jong publiek, aanwezigheid van culturele voorzieningen en plekken voor ontmoeting en de nabijheid van zakelijke dienstverlening.
Pimp de wijk
Veiligheid en fysieke transformatie staan bij stedelijke vernieuwing voorop. Er wordt met name genvesteerd in het gezond maken van wijken. Het onderzoeksrapport benadrukt dat de wijk daarmee niet ook meteen gewilder wordt. En juist daar kan de creatieve industrie inspringen. Cultuur en creativiteit zorgen volgens het rapport namelijk voor waardetoename van de wijk. De culturele en creatieve industrie kunnen een belangrijke bijdrage leveren bij het leefbaar maken van de krachtwijken.
In een aantal steden bestaan zogenaamde wijkontwikkelingsmaatschappijen, vaak een samenwerking tussen woningcorporaties en gemeente. Deze WOMs kunnen een rol spelen bij het stimuleren van de creatieve industrie op broedplaatsen en creatieve werkplaatsen. Zo kan een WOM bemiddelen bij de toewijzing van kleinschalige bedrijfsruimte aan creatieve ondernemers.
naar creatieve kanswijk
Om de 40 krachtwijken op niveau te brengen van vergelijkbare stedelijke wijken doet het rapport een voorstel voor de volgende impulsen:
Wijken identiteit verschaffen met Iconen in de Wijk (onder andere restauratie van beeldbepalende gebouwen en kunst in de openbare ruimte).
De sociale ontwikkeling van wijken bevorderen via Cultuurhuizen.
Creatieve Wijken tot stand brengen door ruimte te maken voor de creatieve economie op plaatsen waar potenties zijn.
Cultuur tot vast onderdeel maken van plan en besluitvorming via Culturele Planologie.
Deze impulsen werken op verschillende manieren per aandachtswijk. In de ene wijk zal bijvoorbeeld vooral de architectuur een impuls krijgen, in de andere wijk gaat het om activiteiten.
Kleinschalige creatieve bedrijvigheid in probleemwijken kan kansrijk zijn. Dat vertrouwen spreekt luid en duidelijk uit het rapport. Voorop staat dat deze wijken een sprong maken, van cultuurarme probleemwijk naar creatieve krachtwijk!
Auteur: Stefanie Weijsters redactie@mmnieuws.nl
