Een boerenmeeting
De expertmeeting vond plaats op Boerderij t Wesselink in Salland, een plattelandsstreek die tot de gemeente Deventer behoort. Te midden van het wijd uitgestrekte platteland kwamen in een oude veestal van de boerderij 28 experts bijeen. De verscheidenheid wat betreft professie onder de deelnemers was opvallend. Kunstenaars, beleidsmakers voor het platteland van Deventer, onderwijsinstellingen of stichtingen, allemaal wisten ze op een andere manier iets van het onderwerp af. Giep Hagoort, teamlid van het project Stad zoekt Boer en hoogleraar kunst en economie aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en Universiteit Utrecht, nam de rol van voorzitter tijdens de meeting op zich. Het doel van de bijeenkomst was het uitdiepen van belangrijke vragen als: hoe kan de synergie tussen cultuur en agricultuur in creatieve regios zoals Deventer geoptimaliseerd worden? En wat zijn de perspectieven van creatieve regios als het gaat om het vitaliseren van het platteland?
Cultureel ondernemerschap op het platteland
Na het verorberen van een chte boerenlunch met ongepasteuriseerde melk en een dikke bruine boterham, kon de meeting beginnen. Tijdens de bijeenkomst werd gesproken over de nieuwe rol van agrarische ondernemingen. Het hedendaagse platteland maakt grote veranderingen door. Het aantal boerenbedrijven neemt sterk af. Globaal verdwijnen er van de 75.000 boerenbedrijven er de komende jaren zon 25.000 vanwege natuurlijk verloop en/of gebrek aan opvolging. Van de resterende 50.000 zullen er 25.000 een rendabele bedrijfsvoering kunnen voeren onder de voorwaarde dat zij grootschalig produceren op een sterk rationele basis. Dit betekent dat zij afscheid moeten nemen van het authentieke boerenbedrijfsproces. De overblijvende 25.000 boerenbedrijven zullen met het oog op een redelijk inkomen hun boerenbedrijf moeten verbreden met gerelateerde (zuivel) of niet-gerelateerde activiteiten (Alterra, 2005).
Bij het ontwikkelen van deze niet-gerelateerde activiteiten beseffen veel boerenbedrijven zich dat zij iets elementairs in handen hebben wat schaars is. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het traditionele boerenlandschap, de uitgestrekte natuur, de dieren, de rust en de boerenromantiek. Onder andere deze kenmerken worden samengevat onder het begrip agricultuur. Stedelingen hebben steeds meer behoefte aan agricultuur en herontdekken het platteland. Kunstenaars en andere creatieve professionals zoals architecten of ontwerpers verplaatsen hun activiteiten van de stad naar het platteland.
De projecten van mobiele theaterwerkplaats de PeerGroup, een van de aanwezige instellingen tijdens de meeting, zijn een goed voorbeeld ter illustratie van deze trend. Tot oktober 2007 richt de Peergroup het Ministerie van Turen op. Het Ministerie van Turen is een tijdelijk ministerie waarin natuur en cultuur, letterlijk en figuurlijk worden samengebracht, vertelt Henry Alles. Er zal onder andere gediscussieerd worden over natuurbeheer, boeren en de macht van voedsel. Het ministerie van Turen doet dit op een akker van vier hectare rondom het Stokasteel in Veenhuizen, een kasteel van ongeveer 10.000 strobalen. De plek zal tevens gebruikt worden voor theatervoorstellingen, lezingen, debatten, beeldende kunstexposities, picknicks en proeverijen.
Art Farms
De creatieve initiatieven van kunstenaars uit de stad en de verbreding van boerenbedrijven zorgen voor nieuwe verbindingen tussen cultuur en agricultuur. Deze ontwikkeling wordt ook wel aangeduid onder het begip creative world economy, legt Jan Hartholt, directeur van Kasteel Groeneveld, tijdens de meeting uit. Volgens de principes van deze creatieve economie zullen zich de wegen van nieuwe agrarische ondernemingen en van bedrijven die creativiteit als core business hebben elkaar kruisen (Giep Hagoort, 2006). Het gevolg is het ontstaan van cultureel ondernemerschap op het platteland (in plaats van in de stad, waar overigens te vaak vanuit gegaan wordt). Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan boerderijen die hun lege stallen en andere ruimtesopenstellen voor kunstenaars of theatergezelschappen. Boerderijen die een dergelijke nieuwe functie vervullen worden ook wel Art Farms genoemd.
Gemeente Deventer als creatieve regio
Cultureel ondernemerschap op het platteland, en daarmee de revitalisering van het platteland, heeft grote invloed op het versterken van de regionale economie (Giep Hagoort, 2006). Tijdens de meeting kwam naar voren dat de gemeente Deventer zich hiervan goed bewust is. Onder de titel Samenwerken aan een vitaal platteland werkt de gemeente volop aan kansen op, bijvoorbeeld, het gebied van toerisme, recreatie, versterking van natuur en landschap, maar ook aan culturele gebiedsontwikkeling. Hier wordt kunstenaars uitdrukkelijk een taak toegedacht om bij te dragen aan een revitalisering van het gebied en het versterken van de streekidentiteit onder andere door middel van publieksgerichte evenementen met artistieke betekenis.
Instellingen zoals Kunstlab Deventer spelen een belangrijke rol als het gaat om het bevorderen van culturele gebiedsontwikkeling op het platteland. In de presentatie van Mieke Conijn, directeur van Kunstlab Deventer, werd duidelijk hoe zij met het project Kunst in Salland (KiS) professionele kunstenaars een rol wil geven in het transformatieproces van het platteland. Zo werd in het kader van het project de kunstfietsroute Okkenbroek Kunst van hier tot ginder georganiseerd. Kunstenaars kregen de opdracht om voor een van de twaalf rustlocaties binnen de kunstfietsroute een schetsontwerp voor een kunstwerk te maken. Uiteindelijk zijn vier kunstwerken daadwerkelijk geplaatst.
Een vitaal en ondernemend platteland
Het is belangrijk dat steeds meer regios zich inzetten voor een vitaal en ondernemend platteland. En dat gebeurt! Ook in andere gemeenten in Nederland wordt hard aan de weg getimmerd.
Zo is in Haarlemmermeer het interactieve netwerkproject Boerenwijsheid gestart. Het project is bedoeld voor creatieve boeren en wordt georganiseerd door Via Traiectum en de Amsterdam School of Management (ASOM). In samenwerking met agrarische ondernemers uit de Haarlemmermeerpolder (georganiseerd onder de naam MeerBoeren) en de Gemeente Haarlemmermeer worden vijf ronde-tafels georganiseerd. Met deze ronde-tafels wil het project Boerenwijsheid duidelijk maken wat de rol is van creativiteit als dominante succesfactor voor innovatief n maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het netwerkproject probeert nieuwe ervaringen en inzichten te scheppen met betrekking tot creativiteit en innovatief agrarisch ondernemen en maakt deze toepasbaar in bestaande en nieuwe netwerken in de agrarische sector en daarbuiten. [bron: Giep Hagoort, Samengaan stedelijk en
landelijk cultureel ondernemerschap, Stad zoekt Boer. Amsterdam, 2006.
