Een bezoek aan Paleis Soestdijk is een unieke belevenis. Na het overlijden van Prins Bernhard zijn de privé-vertrekken ontruimd en krijgt de bezoeker de lege, niet ingerichte kamers te zien. Het gaat de Stichting Openstelling Paleis Soestdijk niet om de snuisterijen, maar om het overbrengen van de genius loci. Op 7 april was ACMC (Associatie Culturele Marketing en Communicatie) te gast op het paleis om na een rondleiding na te denken over omgang met historische huisvesting. Wat zijn de kansen, maar ook de beperkingen van erfgoed als huls voor je culturele instelling?
Kaartverkoop voor een bezoek van maximaal 15 mensen tegelijk geschiedt via de website. Bezichtiging is alleen mogelijk onder leiding van een deskundige gids. Directeur Paul Spies voldeed aan dit profiel, vandaar dat de ACMC-groep was overtekend.
De rondleiding zelf voerde vooral door het officile gedeelte van het paleis: de representatieve vertrekken. Zon 150.000 bezoekers hebben die inmiddels bezocht. De originele sfeer van het paleis is deels behouden gebleven, maar het gebouw bevindt zich wel in een versleten staat. Soestdijk is door de familie Van Oranje in 1971 aan de staat overgedaan en is nu in beheer bij de Rijksgebouwendienst. Het paleis diende leeg opgeleverd te worden en dat is dan ook letterlijk genomen. Er is duidelijk sprake van achterstallig onderhoud, maar dat draagt ook wel weer bij aan de genius loci.
Om de herbestemming van Soestdijk voor te bereiden heeft de Rijksgebouwendienst inmiddels 27 deelonderzoeken laten doen. Bij de restauratie zal zeker rekening gehouden moeten worden met de uiteindelijke (her)bestemming, maar voor het zover is, kan het oude, kwetsbare en bijna zeventig jaar intensief bewoonde gebouw nog vele bezoekers de sfeer van vroeger laten proeven.
Vanuit marketingoogpunt bezien is duidelijk dat de direct genteresseerde doelgroep door uitsterven wordt bedreigd. Al blijkt het product Oranje wel weer populair onder jongeren, toch blijft het de vraag of de genius loci van het paleis van Juliana en Bernhard voldoende is om tot de renovatie voldoende bezoekers te trekken. Om ook een andere doelgroep met het product Soestdijk kennis te laten maken en het maatschappelijk draagvlak voor de te kiezen herbestemming te vergroten worden binnenkort ook andere activiteiten gestart, zoals een beeldenexpositie in samenwerking met museum Beelden aan Zee.
Het gastenboek geeft inmiddels enig inzicht in de belevingswereld van de huidige doelgroep. Geen enkel negatief geluid: mooie rondleiding, alleen jammer dat we de slaapkamers niet mochten zien, was getekend, Kaartclub Hoeksche Waard. De kaartclubleden zullen zeker kippenvel hebben gekregen bij het zien van de groeistreepjes van vrijwel alle Oranjes sinds 1817 op de deurpost van de Kadokamer.
ACMC discussie
Heb je er nu echt iets aan als je in een historisch bezwangerd pand gehuisvest bent? Is dat je USP of is het een blok aan je been? Bij de discussie rond het nieuwe Nationaal Historisch Museum is er voor gekozen om een nieuw gebouw als zelfstandig statement neer te zetten. Dit geeft de mogelijkheid om bij de indeling en vormgeving van publieksruimtes de functionele eisen prioriteit te geven. Toch is een nieuw gebouw als imagostatement een effect met een afnemende meeropbrengst: het Groninger Museum trekt nu vooral bezoekers vanwege het aansprekende tentoonstellingsprogramma.
Wat nu te doen met Soestdijk? Het probleem is het verkrijgen van voldoende publiek draagvlak voor een herbestemmingsoptie die (waarschijnlijk) veel geld gaat kosten. Wat kun je met zon gebouw met al zijn beperkingen. Museum? Logement voor staatsgasten? En mocht het een Oranjemuseum worden, dan dreigt het gevaar voor concurrentievervalsing met de activiteiten van Het Loo. Het zou kunnen uitdraaien op een strijd tussen monumentenfanaten en Oranjegezinden. Een frisse blik van een out-of-the-box denker van bijvoorbeeld de National Trust (UK) zou wellicht uitkomst kunnen bieden.
Kun je voor Soestdijk een business strategy kiezen, die ondernemend is gericht en zich houdt aan een toch al verpolitiseerd traject? Het lijkt een onmogelijke opgave. Het is duidelijk dat voor historische gebouwen een nieuwe identiteit moet worden ontwikkeld. En de vraag is of je dan op de Oranjedoelgroep moet gaan zitten en moet investeren in tieners die nu een warm gevoel krijgen bij de zonen van Van Vollenhoven. Hoe kun je de huidige USP vasthouden en inpassen in toekomstig verantwoorde en ondernemende invulling van gebruik?
Allerlei opties worden door ACMC leden genoemd: een instituut als Clingendael, representatieruimte voor het Wereld Natuur Fonds, Artist in Residence, het park als hoofdbusiness? Duidelijk is dat waar een museum gehuisvest is in een historisch pand een circusact nodig is, wil je de eigen organisatie en activiteiten verder ontwikkelen en niet ondergestoft raken. De samenwerking met Beelden aan Zee is een voorzichtige poging om het umfelt rijp te maken voor een andere bestemming met andere doelgroepen.
Een goede optie zou het (inter)nationaal centrum voor Watermanagement kunnen zijn, onder beschermheerschap van Willem Alexander. Soestdijk ligt op een laag punt in de provincie Utrecht, waardoor er veel grondwaterdruk bestaat. De ACMCers gingen naar huis met het Keukengeheim dat dit van oorsprong nuttig was om voldoende waterdruk op de fonteinen te houden.
Auteur: Menno Heling redactie@mmnieuws.nl
