Naar het voorbeeld van de Angelsaksische landen is wat wij het industrieel toerisme zijn gaan noemen in zwang. Meest populair bij deze vorm van leisure zijn de grote en moderne bedrijven met indrukwekkende productieprocessen. Zowel de regio Rotterdam als recent ook Amsterdam kennen inmiddels een heus bureau Industrieel Toerisme, en handelen in tours naar bedrijven.
Het aanbod is gevarieerd en loopt van de effectenbeurs tot een simulator voor scheepsbemanningen en de lucht- en zeehavens in beide steden. Bekend klinkende namen zijn ook Forbo (Krommenie), Hoogovens (IJmuiden), het NOB Mediapark (Hilversum), het postsorteerbedrijf van de PTT (Amsterdam) of de drukkerij van De Telegraaf. Naast de open monumentendag is er voortaan ieder jaar ook een open bedrijvendag. Coca-Cola registreerde dit jaar zon 30.000 bezoekers.
Interessant zijn de motieven van zowel de bezoeker als het bedrijf. Over de eerste kunnen we kort zijn: een toerist is voor zijn gevoel vaak een soort ontdekkingsreiziger, gevoelig voor nieuwe mogelijkheden, nieuwe ervaringen. De bedrijven zijn zo ongeveer het laatste stukje Nederland waar je niet zomaar komt, terwijl je beseft dat daar toch hele spannende dingen (zouden kunnen) gebeuren.
Elf gulden per persoon
Vanuit deze gedachte liet het ministerie van Economische Zaken in 1995 berekenen dat tien miljoen Nederlanders wel eens een bedrijf zouden willen bezoeken, en ontdekte dat het publiek daarvoor zelfs bereid was (gemiddeld 11,-) te betalen.
Rotterdam, dat hier een kans zag om zich zowel industrieel als toeristisch te profileren, stapte in. Nadat het eerste jaar (1997) zon 1.500 bezoekers georganiseerd de diverse bedrijfspoorten passeerden, lijkt 1999 te eindigen met zon 6.500 belangstellenden. Inmiddels is het initiatief verlengd tot en met 2004.
De meeste belangstelling genieten de op maat gemaakte tours voor allerlei doelgroepen, waarvan ongeveer eenderde afkomstig is uit het buitenland. Afhankelijk van het thema worden op vaste data thematische excursies verzorgd: de avondlichtjestour door het Botlekgebied met zijn raffinaderijen is een enorm succes.
De andere mainport, Amsterdam en vooral Schiphol, was al bekend met op zichzelf staande bedrijfsvisites. Zo vervoerde de luchthaven vorig jaar bijna 40.000 passagiers in de 1,5 uur durende Schipholtour (kosten 15,- p.p.). Het Gemeentelijk Havenbedrijf kon de aanvragen voor 16.000 personen in 1998 niet eens verwerken. In de hoop hierin structuur te krijgen is de Stichting Industrieel Toerisme Regio Amsterdam opgericht, de SITRA. Aangesloten zijn inmiddels de Amsterdamse Industrie Vereniging, de Amsterdamse Kamer van Koophandel, Economische Zaken Amsterdam, het Gemeentelijk Havenbedrijf Amsterdam, Amsterdam Airport Schiphol, Stichting Sontij (IJmond) en de VVV Noord-Holland. In de SITRA zijn inmiddels zon 25 overeenkomsten met allerlei bedrijven afgesloten.
Kunstwereld
De kunstwereld volgt op afstand. Sommige theaters en muziekcentra gunnen publiek een kijkje achter de schermen.En terecht. Vanuit toeristisch oogpunt lijkt het opgraven van een aarden pot een spectaculairder aangelegenheid te zijn dan de plaats die de pot daarna krijgt in de museumvitrine. In Asissi (Itali) wordt momenteel de laatste hand gelegd aan het volledige herstel van de beroemde basiliek. Zon 200 frescos die tijdens de aardbeving van 1997 verwoest zijn, worden uit 80.000 (!) geclassificeerde stukjes weer gerestaureerd. Permanent zijn ongeveer 100 specialisten hiermee bezig, en de projectleider, zelf slachtoffer destijds, vertelt voor groepen uit de eerste hand hoe het restauratief bedrijf in zijn werk gaat.
Imago-verbetering (goodwill) is voor de bedrijven de belangrijkste drijfveer om de deur open te zetten. Bij schaarste op de arbeidsmarkt en het gebrek aan bouwgrond voor uitbreidingsplannen is het wellicht gunstig als naar buiten een vriendelijk gezicht wordt opgezet. Mits de werkzaamheden niet bemoeilijkt worden, uiteraard. Zo wordt de zwaar bevochten Afrikahaven nadrukkelijk meegenomen op tours door het Amsterdamse zeehavengebied. Op de achtergrond spelen trots en me-too gedrag ook nog mee. De BV Nederland als leisurebestemming: waarom ook niet.
