Erfgoed is actueel en kan de gemoederen danig in beweging brengen. Zoveel werd de laatste tijd met meer of minder hoog oplaaiende discussies over Zwarte Piet, Michiel de Ruyter en ‘De muur van Mussert’ we duidelijk. Erfgoed is ook een liefhebberij van velen. Hier gaat het om het laatste: erfgoed als passie.
Hoeveel mensen zijn in erfgoed en geschiedenis geïnteresseerd? Hoeveel komen er via media en via bezoek mee in aanraking? En hoeveel zijn er te rekenen tot de beoefenaars? Met welke vorm van erfgoed is men in de weer? Heeft men zich op basis van hun passie georganiseerd, en zo ja: hoe? Welke activiteiten ontplooit men en hoe komt men aan kennis en informatie?
In 2012 is in een enquête gevraagd naar de interesse in vijf onderwerpen: geschiedenis in het algemeen; familie-, regionale of lokale geschiedenis; historische steden, dorpen of gebouwen; historische voorwerpen; en oude gebruiken, tradities of ambachten. Van de bevolking (twaalf jaar en ouder) is bijna 80% in één of meer van deze vijf onderwerpen geïnteresseerd, en heeft 20% een sterke interesse in minstens één ervan. Dat zijn bijna drie miljoen mensen. Geïnteresseerden kunnen in boeken, tijdschriften en kranten evenals op radio, televisie en internet putten uit een enorm aanbod aan informatie over erfgoed. Driekwart van de bevolking neemt minstens enkele keren per jaar erfgoed via de media tot zich, 20% doet dat eens per week of vaker. Gedrukte media (krant, tijdschrift, boek) en omroep (radio, tv) hebben beide een incidenteel bereik van 60% en een frequent bereik van 10%. Internet blijft hier met een incidenteel bereik van een kleine 50% en een frequent bereik van 6% (nog) iets bij achter. Bijna de helft van de bevolking (zes jaar en ouder) bezocht in 2012 minstens één keer een museum. Bezoekers deden dat gemiddeld vier keer.
Erfgoedbeoefening
Men kan historische plekken of objecten bekijken, maar ook zelf met geschiedenis bezig zijn. Men kan uitingen van immaterieel erfgoed bekijken, maar er ook zelf mee aan de slag zijn. Voor het eerst is ook deze ‘erfgoedbeoefening’ in kaart gebracht nota bene: anders dan in de kunst is het begrip ‘amateur’ hier uit den boze, zoals een vorige keer op deze plek is toegelicht.
Een kwart van de bevolking (26%) is tot de erfgoedbeoefenaars te rekenen: men verzamelde in 2012 wel eens of vaker historische voorwerpen of knapte ze op, men bestudeerde een stamboom of een (lokale) historische gebeurtenis, of men beeldde een ambacht of een historische gebeurtenis uit. Dat zijn ruim drie-en-half miljoen mensen. Ruim een miljoen mensen (8% van de bevolking) doen dat met een zekere intensiteit (12 keer per jaar of vaker). Zelf historisch onderzoek doen is de meest beoefende vorm van erfgoed. Internet is een veel gebruikte bron van informatie onder erfgoedbeoefenaars (80%), een deel van hen gebruikt internet ook om bevindingen te uploaden en zo met anderen te delen (15%), een groter deel had deel aan publicaties of exposities.
Erfgoed in actie
Een verkenning in Alphen aan den Rijn maakt deze abstracte cijfers concreet. Die gemeente telt zes historische kringen – in Alphen aan den Rijn, Benthuizen, Boskoop, Hazerswoude, Koudekerk aan den Rijn en Zwammerdam – met samen meer dan vierduizend leden of donateurs. Men geeft tijdschriften of jaarboeken uit, beheert verenigingsgebouwen, organiseert exposities, lezingen en open dagen, legt archieven aan, verzorgt rondleidingen en maakt zich hard voor de bescherming van monumenten. Ook het streekarchief, het archeologiehuis, de ‘old timers’-club, het Boomkwekerijmuseum, het Grootmoederstijdmuseum, enkele websites en enkele stichtingen ter onderhoud en bescherming van molens en andere monumenten draaien op de inzet van erfgoedliefhebbers. Leden van de archeologische werkgroep helpen mee bij opgravingen en houden een oogje in het zeil bij infrastructurele werkzaamheden. Waarmee dit nog geen uitputtende opsomming is. Erfgoed leeft, ook buiten nu en dan opflakkerende of zelfs hoog oplaaiende discussies over ongemakkelijk erfgoed.
LITERATUUR
Geïnspireerd?
Zie: Van den Broek, A.; P. van Houwelingen, Gisteren vandaag. Erfgoedbelangstelling en erfgoedbeoefening (SCP, april 2015).
