Festivals zijn voor een belangrijk deel nog steeds afhankelijk van sponsors. Consequent steunbeleid van de kant van de Nederlandse overheid ontbreekt vooralsnog. De reden waarom slechts vier zomerfestivals landelijk subsidie van de overheid krijgen, is niet eenduidig. De Raad voor Cultuur slaat in haar advies aan Nederlands staatssecretaris van Cultuur Medy van der Laan de zomerfestivals in Nederland nagenoeg over. Ten onrechte, zei Van der Laan tijdens een bijeenkomst in Den Bosch in januari van dit jaar, georganiseerd ter gelegenheid van de presentatie van het rapport De zomerfestivals van het Vierde Kwartaal (zie over dit rapport elders in dit nummer). De overhandiging was de afsluiting van de vijfde Zomerproloog, een jaarlijkse bijeenkomst van allerlei betrokkenen bij zomerfestivals.
Van der Laan liet zich bij die gelegenheid positief uit over in het algemeen. Zomerfestivals hebben een eigenstandige positie. Ze vergroten de ontvankelijkheid voor culturele uitingen bij een breed publiek, aldus de staatssecretaris in het Brabants Dagblad (29-01-2004). Tegelijk veegde ze het beeld van tafel, als zou zij niet voor regionale spreiding van cultuur zijn. Ik ben een hevig voorstander ervan, maar met behoud van eigen verantwoordelijkheid. Juist buiten de Randstad zijn festivals van landelijk belang. […] Maar dat wil niet zeggen dat het rijk ze allemaal moet steunen. Rijk en regio moeten elkaar aanvullen.
Hoewel de nationale overheid in Nederland het cultureel belang van festivals en evenementen dus wel erkent, is er van een geconcentreerd nationaal of regionaal evenementenbeleid nog geen sprake. En dat is vreemd, des te meer omdat duidelijk is welk belang festivals hebben, niet alleen op cultureel, maar met name op economisch en toeristisch gebied.
Topevenementen
Het heeft er veel van dat dat belang in Vlaanderen wl duidelijk wordt onderkend. Dat spreekt tenminste uit verschillende beleidsnotas en gehanteerde criteria (internationale uitstraling, aantal bezoekers) over festivals en evenementen die in Vlaanderen de ronde doen.
Uit binnen- en buitenlands onderzoek blijkt dat topevenementen een belangrijke hefboom kunnen zijn voor de verbetering van bekendheid en imago van een bepaalde stad of regio, alsook voor het bevorderen van het toerisme en de daarmee samenhangende bestedingen. Precies daarom ondersteunt Toerisme Vlaanderen evenementen en projecten met internationale uitstraling die in Vlaanderen en Brussel plaatsvinden. Aldus klinkt het in het Overzicht topevenementen in Vlaanderen/Brussel van Toerisme Vlaanderen.
Belangrijkste criterium voor de selectie van de projecten of evenementen die Toerisme Vlaanderen actief ondersteunt, is het internationale potentieel van een evenement. Dit potentieel ligt enerzijds in de pers- en media-aandacht die het evenement kan genereren en anderzijds in het aantal (voornamelijk buitenlandse) bezoekers die het voor een bezoek of verblijf kan motiveren. Daarnaast spelen zowel het onderwerp als de locatie een cruciale rol. De combinatie van een belangrijk evenement met een interessante bestemming werkt immers versterkend voor de uitstraling, actualiteitswaarde en aantrekkingskracht van beide.
Het belang van evenementen voor Vlaamse steden
Op de op 29 maart 2004 door Toerisme Vlaanderen georganiseerde studiedag Kunst aan de kust in Brussel benadrukte Rik De Keyser nog eens het belang van evenementen voor de Vlaamse kunststeden. Evenementen zijn een must in het aanbod van een kunststad, aldus De Keyser. Evenementen hebben invloed op de plek die een stad op de kaart inneemt; met een evenement houd je de aandacht op je gevestigd en verhoog je de naamsbekendheid van je stad. Daarnaast zorgt een evenement voor het versterken van de lokale identiteit en de manier waarop die wordt beleefd. Ook cultureel spelen evenementen een belangrijke rol: een vergroting van het aanbod zorgt bijvoorbeeld voor het aantrekken van nieuw publiek. Verder bevordert een evenement de samenwerking tussen de verschillende culturele actoren. Belangrijk zijn evenementen ook voor de economie en het toerisme. Evenementen trekken immers extra bezoekers en genereren extra bestedingen. Een evenement dynamiseert het toeristisch aanbod van een stad en zorgt voor variatie en vernieuwing. Een evenement kan bovendien zorgen voor een breder seizoensaanbod (het opvullen van het laagseizoen). Zodoende zorgen evenementen voor het aantrekken van nieuwe segmenten van toeristen.
De Keyser zette zijn betoog kracht bij met cijfers over Brugge 2002, onder meer verkregen via een brede publieksenqute bij 830 verblijf- en 900 dagtoeristen, door middel van een enqutering van 1.700 participanten aan evenementen en via een serie diepte-interviews.
De Keyser propageerde in zijn uiteenzetting de ontwikkeling van een echt evenementenbeleid in de verschillende Vlaamse kunststeden. Een dergelijk beleid moet passen binnen het strategisch beleid dat een stad voert op het terrein van toerisme. Hij noemde daarbij enkele kritische succesfactoren en aanbevelingen. Op het gebied van het aanbod zijn dat bijvoorbeeld een sterk en origineel onderwerp, eerder personen dan algemene themas, evenementen van diverse types, een duidelijke binding met de stad, kwaliteitsvolle invulling en ondersteuning van de spreiding van het toeristisch seizoen, bij voorkeur met een uitloper in het naseizoen. Op het terrein van de organisatie noemde hij als kritische succesfactoren en aanbevelingen onder meer de samenwerking tussen de culturele actoren, een duidelijk lokaal draagvlak, samenwerking tussen cultuur en toerisme, uitstekende interne communicatie en duidelijke informatievoorziening voor de consument (n balie voor culturele en toeristische informatie n ticketing), erkennen en benutten van de essentile rol van de media en tot slot het institutionaliseren van de tijdelijke organisatie (behoud van kennis en expertise).
Plannen
Toerisme Vlaanderen propageert het onderling overleg tussen organisatoren van festivals en evenementen om te komen tot een betere spreiding van het aanbod qua periode in het jaar, plaats en inhoud, maar ook om te plannen op langere termijn. Dat zon planning ook internationaal nodig is, blijkt wel uit de gang van zaken bij de manifestaties rondom Rubens. Tot de topevenementen in 2004 behoort volgens Toerisme Vlaanderen allereerst Rubens 2004. Oorspronkelijk had Antwerpen 2005 gekozen als Rubensjaar. Vier jaar geleden echter kwam Antwerpen erachter dat ook Lille, Europas culturele hoofdstad 2004, deze culturele topster wilde inzetten voor het winnen van toeristisch marktaandeel. Omdat men bang was dat de schilder niet voldoende kracht in zich heeft om twee jaar achter elkaar op Europese schaal de cultuurconsument te trekken besloot Antwerpen de activiteiten rondom Rubens naar voren te halen. Beide steden stond wel degelijk een samenwerking voor ogen, maar in de praktijk kwam daar niets van. De in Rubens genteresseerde cultuurzoeker wordt nu alleen nog via posters en folders verwezen naar de tentoonstellingen in beide steden. Antwerpen richt zich nu met name op de Nederlandse markt. Bij evenementen in recente jaren kwamen veel Nederlanders en de Scheldestad hoopt met deze grote investering in Rubens dit effect ook in 2004 te realiseren.
De planning die Toerisme Vlaanderen propageert loopt nu tot het jaar 2009. Zo viert men in 2005 het 175-jarig bestaan van Belgi met onder meer een grote tentoonstelling over de koloniale tijd in de Kongo (in Brussel) en over de Art nouveau & design (eveneens in Brussel) en 2006 wordt het Festivaljaar 2006 (zie hiervoor ook het artikel over de Federatie van Muziekfestivals in Vlaanderen, elders in dit nummer). Vlaanderen telt meer dan 300 festivals en die worden vijf maanden lang speciaal in de kijker gezet, met nadruk op een aantal klappers van internationale allure. De bedoeling is dat er een link wordt gelegd tussen de verschillende festivals en de Vlaamse steden. Ook staat er een internationaal samenwerkings- en uitwisselingsproject met buitenlandse festivals op het programma.
Gezien de toenemende druk op de vrijetijdsmarkt lijkt een samenhangend nationaal n internationaal evenementen- en festivalbeleid in de komende jaren noodazakelijk, al is het alleen maar om onbedoelde onderlinge concurrentie, dubbeling in themakeuze of ongewenste concentratie van evenementen in n periode van het jaar te voorkomen.
