Veel is en wordt geschreven over de mondiaal sterke opkomst van het aantal festivals en evenementen en over het aantal bezoekers aan deze festivals en evenementen. Niemand kijkt meer op van een Love Parade waar een miljoen bezoekers op af komt.
Tegelijkertijd wordt er de laatste tijd veel geschreven over iconic architecture (iconische architectuur). Als meest beroemde voorbeeld geldt het Guggenheim Museum in Bilbao, maar er komen in een redelijk hoog tempo nieuwe iconen bij; gebouwen die vaak grootschalig zijn, sterk opvallend en (voor velen) esthetisch aantrekkelijk, die snel icoonstatus verwerven en daarmee een sterke aantrekkingskracht hebben en een stempel drukken op de plaats waar ze gebouwd zijn.
Grootschalige festivals en evenementen roepen gepassioneerde discussies op en hebben uitgesproken voor- en tegenstanders. Dat geldt ook voor een verschijnsel als iconic architecture. Voor sommigen zijn grootschalige festivals en evenementen en iconic architecture kortstondige hypes die aan ons voorbij zullen gaan, anderen suggereren dat dit soort verschijnselen slechts een indicatie geven van wat er mis is in onze maatschappij. Maar klopt dit en wat heeft het n met het ander te maken?
Charles Jencks, de auteur van de recente uitgave Iconic Architecture, gelooft dat iconische gebouwen een gevolg zijn van een maatschappij waarin onze geloofssystemen, en dan met name het christendom, in elkaar zijn gestort, of ten minste sterk zijn verzwakt. De opkomst van een architectuur met sterke symbolische en metaforische waarden is een poging om de leegte, die een gevolg is van de afnemende ideologische zekerheid, op te vullen. Voor Jencks is de komst van iconische architectuur onvermijdelijk; waar volgens hem de discussie om moet gaan is: hoe creer je kwalitatief goede iconen that embody layers of metaphors and enigmatic signals, iconen die de menselijke verbeelding raken.
In deze verklaring van Jencks kan iconische architectuur bijna vervangen worden door de term festivals en evenementen om aan te geven waarom er in de laatste decennia zon sterke groei is geweest in het aantal (grootschalige) festivals en evenementen. Festivals en evenementen vervangen in de westerse samenleving in veel opzichten de rol die de godshuizen tot voor kort hebben gespeeld: een plaats waar (vaak) gelijkgezinden samenkomen, een plaats van ontmoeting en van inspiratie. In onze sterk gendividualiseerde samenleving, waarin de kerk, de familie en verenigingen een afnemende rol spelen, waar men mobieler is en waar de contacten vluchtiger zijn, is er een grote behoefte aan co-presence of de compulsion to proximity, zoals de Engelse socioloog John Urry het noemt. Festivals en evenementen bieden deze kansen. Maar niet alle.
Sommige festivals en evenementen hebben een bepaalde buzz of energie, terwijl anderen dat niet hebben. Sommige festivals en evenementen bestaan al vele jaren terwijl andere een kortstondig bestaan kennen en snel verdwijnen. De verklaring waarom een festival of evenement wel of niet succesvol is, is uitermate complex en is afhankelijk van vele factoren. Een van de factoren die vaak over het hoofd wordt gezien is de inhoudelijke driver. Festivals en evenementen die worden ontwikkeld door personen met een sterke affiniteit voor de inhoud en met een sterke binding met een bepaalde (lokale) groepering in de samenleving hebben waarschijnlijk meer kans op succes dan bijvoorbeeld een festival of evenement dat wordt bedacht vanuit een externe driver. Een voorbeeld van zon bedacht festival is het jaarlijkse Athens Festival: oorspronkelijk bedacht om meer toeristen te trekken, leidt het vijftig jaar later nog altijd een moeizaam bestaan, terwijl de stad met de Akropolis een icoon van wereldfaam heeft. Hiermee willen we benadrukken dat economisch gedreven (culturele) festivals en evenementen een kleinere slagingskans hebben dan inhoudelijk gedreven festivals en evenementen. Ook zal de verhouding tussen commercie en inhoud altijd zorgvuldig bewaakt moeten worden. Festivals en evenementen die worden bedacht door de overheid, toeristische promotionele organisaties of city marketing organisaties hebben daardoor beperktere kans op succes. De kern, de passie, de ziel en de authenticiteit ontbreken grotendeels en dat wordt aangevoeld door de bezoekers.
In onze huidige samenleving, waar sprake is van toenemende individualisering, toenemende diversiteit en een toenemend aantal eenpersoonshuishoudens (in ieder geval in de steden) zullen a sense of co-presence en a sense of place bepalende factoren worden voor het succes van festivals en evenementen. Festivals en evenementen die hierop kunnen inspelen, hebben een voorsprong in een steeds heviger wordend concurrentieveld.
Auteur: Stephen Hodes & Karin Swart lagroup Leisure & Arts Consulting karinswart@lagroup.nl
