Vlaanderen heeft pas zijn derde Erfgoedweekend achter de rug. Met het zonnige en pittige retro-campagnebeeld, een goedgevuld programma en een knappe respons in de pers werd het jaarlijkse (erfgoed)evenementenseizoen als het ware geopend.
Discussies over erfgoedevenementen veelal vanuit de sector, de professionelen en de organisatoren hebben vaak negatieve uitgangspunten: er zijn er te veel, het is elk jaar hetzelfde, er moet meer inhoud gebracht worden, efficinter gewerkt worden. Onder het motto alles kan beter moeten we misschien de Vlaamse(?) bescheidenheid durven te overstijgen en kijken naar de talrijke vrijwilligers en lokale actoren die elk jaar klaarstaan. Naar de bergen werk die worden verzet. Naar de professionele aanpak, management en communicatie. En niet te vergeten: naar het massale publiek voor wie het allemaal wordt gedaan. Evenementen zijn even fascinerend als afstotelijk. Wat drijft mensen om zich op n dag of weekend massaal te verplaatsen voor ons erfgoed, om uiteindelijk in weinig intimiteit te moeten genieten? Of is het juist het feestelijke gevoel dat heel Vlaanderen met hetzelfde bezig is dat het zo aantrekkelijk maakt?
De Vlaamse erfgoedevenementen: wie zijn ze?
De Vlaamse erfgoedevenementen hebben een promotioneel karakter. Ze richten zich volop op het zogeheten grote publiek en nauwelijks op specifieke doelgroepen. Ze willen vooral laten kennismaken met, sensibiliseren en duidelijk maken dat erfgoed ook een eigentijdse maatschappelijke betekenis heeft. Tegelijk dragen ze bij tot imagoversterking van de sector bij publiek, overheden en al wie in de sector werkt.
Het grootste en meest bekende erfgoedevenement is de succesvolle Open Monumentendag Vlaanderen (OMD), dat dit jaar aan zijn 15de editie toe is. De OMD vindt jaarlijks plaats in september. Het brede publiek en het beleid sensibiliseren blijft het doel, maar met de jaren kwamen er inhoudelijke aanpassingen en evolueerde het evenement van kijken naar uitzonderlijk toegankelijke waardevolle gebouwen tot beleven van, analoog met nieuwe visies en structuren in de monumenten- en landschapszorg. Meer en meer ligt het accent op de (hedendaagse) maatschappelijke relevantie van gebouwen en sinds kort ook van landschappen. Het steunpunt Erfgoed Vlaanderen staat, in samenwerking met publieke en private partners, in voor de inhoudelijke invulling, organisatie en communicatie van OMD.
Het Erfgoedweekend (EGW) focust veeleer op het onroerend en immaterieel erfgoed. Het vindt jaarlijks plaats eind april/begin mei. Het jonge steunpunt Culturele Biografie Vlaanderen staat vanaf dit jaar in voor de cordinatie. Het EGW ontstond uit de nog prille Museumdag en voegde daar de archieven en volkscultuur aan toe. Met het EGW willen de organisatoren het brede begrip cultureel erfgoed ingang doen vinden bij het publiek n bij de vele actoren, die tegelijk worden aangezet tot meer samenwerking.
De Vlaamse Museumvereniging, die vroeger de Museumdag en het Erfgoedweekend organiseerde, plaatst nu met andere (kleinschaliger) formules de musea voor het voetlicht: met museumavonden (donderdagavond museumavond), met jongerenmuseumdagen die musea dichter bij jongeren willen brengen, zowel binnen schoolcontext als erbuiten en met het tweejaarlijkse Krokuskriebels, dat specifiek focust op plezierige museumbezoeken voor gezinnen met kinderen. Er is ook kruisbestuiving met andere evenementen: dichters en performers treden tijdens de tweede Pozienacht in musea op.
Wat bereiken ze?
Wat bereiken deze erfgoedevenementen? Vervullen ze een signaalfunctie? Moeten ze bijdragen aan een breder erfgoedproject? Wil men een boodschap meegeven aan publiek, sector, beleid? Is het een drukkingsmiddel, een katalysator, een alibi? Verschuift het doel mettertijd? Het zijn complexe vragen.
Een erfgoedevenement straalt meestal een verfrissende dynamiek uit in vergelijking met de algemene erfgoedperceptie, maar lijkt op zich vluchtig en vergankelijk. Niettemin gaat er vaak een intensieve jaarwerking achter schuil, met zeer diverse actoren op verschillende (beleids)niveaus. Blijvende invloeden op publiek, beleid en sector zijn er ongetwijfeld, maar daar is nog nauwelijks onderzoek naar gedaan. Blijvend zijn ook de talrijke producten die voortvloeien uit deze dagen: publicaties, arrangementen…
Wat bezorgt een evenement zijn succes? Enkele aspecten: het steunt op een groot draagvlak van overheden, organisatoren en publiek. De organisatoren en de bezoekers voelen verbondenheid met het aanbod. Het gaat vaak over zaken die zich in de buurt bevinden of waarmee men zich kan identificeren. Een evenement neemt een publiek niet bij het handje en is niet bureaucratisch. Alles is voor de bezoeker vrijblijvend: vluchtig of diepgaand, n lang bezoek of vijf korte, het kan allemaal. Er is meestal zon groot en divers aanbod dat iedereen iets van zijn gading vindt. Het publiek wordt au srieux genomen. En een goede interne en externe communicatie zorgt dat de boodschap overal doordringt.
Het succes mag de vragen niet doen vergeten. Een vraag als: kunnen de erfgoedevenementen zich blijven handhaven op een markt die zich uitbreidt? Er zijn immers de andere opendeurdagen, de zomerfestivals, de topevents, de duizenden kleine lokale evenementen, waar alles effectiever en efficinter moet verlopen. Waar evenementen moeten opbrengen voor de organiserende instelling. En waar de budgetten beperkt zijn…
Auteur: Els Tijskens Extern adviseur els.tijkens@pandora.be
