Nederland kent circa 350 theateraccommodaties, varirend van kleine amateurtheaters en vlakkevloertheaters tot schouwburgen en grootschalige complexen. Dit aantal is de afgelopen jaren redelijk stabiel gebleven. De vraag naar podiumkunsten is de laatste jaren gegroeid tot ongeveer 16 miljoen bezoeken. Vooral cabaret en moderne dans staan in de belangstelling, evenals operette, musical en revue. Er is een daling bij het circus en varit. Hoewel de podiumkunsten meer bezoekers trekken, is het aantal voorstellingen de afgelopen jaren licht gedaald.
Renovatie en nieuwbouw
De Wet op de Arbeidsomstandigheden is weliswaar een paar jaar oud, maar werkt pas sinds kort door in de bedrijfsvoering van theaters. De nieuwe normen bepalen bijvoorbeeld dat het werk van technici minder belastend moet worden. Uiterlijk in 2003 dienen theateraccommodaties aan deze norm te voldoen, waardoor forse investeringen zijn gewenst. De afgelopen tijd zijn diverse nieuwe normtheaters opgeleverd. Terneuzen heeft zon splinternieuw theater. De nieuwe grote zaal telt 800 stoelen en de flexibele kleine zaal maximaal 200. De bouw heeft 23 miljoen gulden gekost. Het multifunctionele Scheldetheater programmeert met ingang van het komende seizoen 100 voorstellingen en 40 culturele films.
In april 2001 opende het nieuwe Rotterdamse Luxor aan de voet van de Erasmusbrug op de Kop van Zuid zijn deuren. Het gebouw moet met zijn populaire programmering van cabaret, musical, concerten, dans en opera n ruim 1.500 stoelen in de grote zaal een geduchte concurrent van Carr worden. Het bijzondere van de grote zaal is de brede, ondiepe opzet, zodat het publiek overal dicht op het podium zit. Decorstukken kunnen volledig computergestuurd worden bediend. De diverse foyers zijn te huur voor zakelijke bijeenkomsten en seminars. In het Luxor is verder Leipzig gevestigd, een trendy caf-restaurant dat patent heeft op het avondsouper: eten na de voorstellingen voor mensen met late trek.
Ook Hengelo werd met het Rabotheater afgelopen voorjaar een fraaie accommodatie rijker. Het Rabotheater heeft een flexibele grote zaal met maximaal 1.000 stoelen en een flexibele middenzaal voor 400 personen, een kleine zaal met 90 zetels en een caf/
restaurant.
De in oktober 2000 geopende vlakkevloerzaal van cultureel centrum Lux in Nijmegen is met name gericht op culturele voorstellingen, dance events en kleine muziekuitvoeringen. Verder wordt momenteel gebouwd aan nieuwe theaters in steden als Enschede en Hoorn. De verwachting is dat er de komende jaren nog diverse nieuwe of gerenoveerde theaters zullen verrijzen, bijvoorbeeld in Apeldoorn, Zwolle en Dronten.
Alphen aan den Rijn
Een voorbeeld van meervoudig ruimtegebruik in de theaterbranche is het vorig jaar geopende Fulco-complex in IJsselstein: de stadhuis/theatercombinatie van architect Ben van Berkel. Naast een kleine bioscoop herbergt het gebouw een grand caf, congrescentrum, supermarkt en sneltramstation. Maar het theater van de toekomst wordt gebouwd in Alphen aan den Rijn. Deze gemeente is de afgelopen decennia sterk gegroeid. Om het centrum te versterken is er behoefte aan een groot theater- en bioscoopcomplex. De fysieke ruimte is echter krap bemeten door eeuwenoude stedenbouwkundige structuren. Zo is er ook in Alphen aan den Rijn weinig ruimte. Door lang nadenken, zorgvuldig ontwerpen en goed overlegmet tal van betrokkenen is architect Kraaijvanger Urbis erin geslaagd deze tegenstrijdigheid op te lossen. Ervaringen van andere theaterexploitanten zijn in het concept verwerkt. Er komt een gebouw dat van binnen groter is dan van buiten. Op een oppervlakte van iets meer dan 2.100 m2 komen drie multifunctionele bioscoopzalen met 176, 126 en 108 stoelen, een grote theaterzaal met 750 stoelen en een kleine zaal met 250 stoelen, facilitaire voorzieningen, een restaurant, een theatercaf, een koffiecorner en een winkelunit. In totaal gaat het om 6.400 m2 bvo. In de nabijheid wordt ondergronds in twee lagen een parkeergarage gemaakt.
De verschillende ruimten worden om en over elkaar gedrapeerd zodat geen kubieke meter onbenut blijft. Bovendien komt een aantal ruimten, waaronder de bioscoopzalen ondergronds, tot ruim zes meter onder het maaiveld. Ook in de tijd is er sprake van intensief ruimtegebruik: de verschillende functies winkels, bioscoop, theater en horecafaciliteiten zullen op verschillende momenten mensen aantrekken. Omwonenden zijn betrokken bij de materiaalkeuze van de noordzijde van het gebouw om negatieve effecten te voorkomen. De oplevering is naar verwachting begin 2004. De gemeente Alphen aan den Rijn ontving in 1999 voor dit ontwerp de StIR-prijs van het ministerie van VROM als voorbeeldproject van intensief ruimtegebruik. Het theater-bioscoopcomplex maakt deel uit van het ambitieuze masterplan voor een nieuw stadshart in Alphen aan den Rijn. Hierbij wordt het aanbod van winkelen, uitgaan, cultuur en wonen de komende jaren versterkt.
