Identiteit van een plaats versterken door een verhaal?

BOMBAST, een bourgondische, positieve en een beetje rebelse man. Hij leefde eind 19e eeuw een leven vol feest en gezelligheid. BOMBAST was een echte levensgenieter en had als doel, mensen met elkaar te verbinden, onder andere door samen het leven te vieren en verhalen uit te wisselen. Door een vloek verdwijnt BOMBAST onder de stad Oosterhout, maar vlak voordat hij vervloekt wordt, spreekt hij een tegenvloek uit: “Boven de grond of erin begraven, nooit zal ik de strijd tegen zuurpruimerij staken! Al bouw je de hele stad op mijn buik! Dit feest kan nimmer vergaan dan met de mens!” (Bombast, 2019)

Dit verhaal was de uitkomst van een idee dat vier Oosterhoutse mannen hadden in 2016. Zij wilden een cadeau geven aan de stad Oosterhout, omdat zij trots zijn op hun stad en graag iets blijvends wilden ontwikkelen. De eerste gedachten waren een kunstwerk, maar het werd een verhaal. Het verhaal van BOMBAST is onbedoeld een voorbeeld van place branding. Maar wat is place branding nu precies en wat is de rol van een narrative in dit verband?

Place Branding

Place branding richt zich op het creëren of ontdekken van een cultureel fenomeen waarmee de uniciteit of eigenheid van een plaats wordt gekenmerkt en waarmee men zich onderscheidt van andere plaatsen (Ashworth, 2009). Cultuur is daarbij de strategische pilaar voor het weergeven van de identiteit van de plaats, omdat de cultuur van de community immers de meest authentieke basis is voor welke uitdrukking van plaats-branding dan ook. De cultuur wordt bepaald door de inwoners, maar ook door de mensen die in die plaats werken, ondernemen, naar school gaan of als toerist op bezoek gaan. In een dialoog met alle stakeholders wordt de betekenis van de stad gemaakt (Kavaratzis & Hatch 2013).

De identiteit van een plaats kan bij uitstek worden uitgedrukt in een verhaal, aangezien de hoofdpersoon in het verhaal de eigen identiteit kan benadrukken of uitdragen. En hoe bekender dit verhaal is, hoe meer het verhaal in staat zal zijn om tussen de bewoners een gevoel van verbinding tot stand te brengen. Maar ook zal een bekend verhaal een imago oproepen naar buiten toe, en daarmee een commercieel (toeristisch) belang kunnen behartigen. Er wordt hierbij over het algemeen gebruik gemaakt van een bestaand traditioneel volksverhaal, een verhaal gebaseerd op heiligen of heilige voorwerpen (legenden) of bovennatuurlijke wezens zoals spoken en kabouters (sagen). Het verhaal van BOMBAST is hierop echter een uitzondering. Dit verhaal is een invention of tradition, waarmee bedoeld wordt dat het verhaal pas onlangs is verzonnen, maar wel elementen bevat die de suggestie opwekken dat het tot het traditionele cultureel erfgoed behoort (Meder 2010).

Verhaal als afspiegeling van Oosterhout

De vraag is nu of een recentelijk verzonnen verhaal als BOMBAST, dat geenszins tot doel heeft om als place branding-instrument te worden ingezet, toch als zodanig kan worden gezien? Ik ben van mening dat BOMBAST een afspiegeling vormt van waar Oosterhout voor staat (verbinding, gezelligheid, positiviteit, bourgondisch, rebellie) en daarmee de identiteit van deze stad uitdraagt.

Het verhaal is hierbij het uitgangspunt, maar inmiddels zijn er naar aanleiding van het verhaal zowel tastbare als ontastbare elementen toegevoegd, zoals brood, bier, een speurtocht, koekjes en zijn onder andere een escaperoom en een verhalenfestival in de maak.

Wat zeker niet onopgemerkt mag blijven, is het feit dat BOMBAST anno nu gedragen wordt door allerlei stakeholders. De oprichters hebben zeker nog een inbreng, maar inmiddels zijn er vele Oosterhouters bezig met het creëren van BOMBAST – van burgers (zogenaamde Bombassadeurs) en ondernemers tot en met het gemeentelijk bestuur. Er kan in dit verband dus zelfs gesproken worden van participerende place branding. Een concept waar de wetenschap op het moment een overtuigend standpunt over inneemt: een plaats maak je met elkaar. En daarbij zijn het niet het gemeentebestuur of het adviesbureau dat leidend moet zijn, maar juist de burgers die een belangrijk aandeel moeten hebben in de branding van hún plaats.

Geciteerde literatuur:

• Ashworth, G. (2009) ‘The instruments of place branding: How is it done?’, in: European Spatial research and policy16(1), 9-22
• Bombast (2019) ‘Het verhaal’; geraadpleegd van: http://www.bombastherrijst.nl/
• Kavaratzis, M., & Hatch, M. J. (2013) ‘The dynamics of place brands: An identity-based approach to place branding theory’, in: Marketing theory13(1), 69-86
• Meder, T. (2010) ‘Volkscultuur en identiteit: het volksverhaal als icoon van de lokale gemeenschap’, in: Levend Erfgoed7

Meer volksverhalen lezen:

• De Blécourt, W., Koman, R. A., van der Kooi, J., & Meder, T. (2010) Verhalen van Stad en Streek: Sagen en Legenden in Nederland, Amsterdam: Bert Bakker

Foto: auteur.