Operatie Sigismund van het Drents Archief enige een eervolle vermelding. De jury was vol lof over het innovatieve opstelling van Operatie Sigismund en de manier waarop het educatieve programma archief en museum wist te combineren. Reden voor ons om een aantal vragen voor te leggen aan Marga Schokker, medewerker Educatie en Publiek. Operatie Sigismund van het Drents Archief kreeg bij de uitreiking van de Children’s Museum Award op 27 maart in Bologna als enige een eervolle vermelding. De jury was vol lof over het innovatieve opstelling van Operatie Sigismund en de manier waarop het educatieve programma archief en museum wist te combineren. Reden voor ons om een aantal vragen voor te leggen aan Marga Schokker, medewerker Educatie en Publiek.
Wat is Operatie Sigismund?
Operatie Sigismund is een educatief
programma van het Drents Archief. Leerlingen
van groep zeven en acht gaan met behulp van
de moderne technologie als echte speurneuzen
aan de slag. Het is een spel dat gespeeld wordt
in de oude kelders van het archief, die zijn ingericht
in de sfeer van de achttiende eeuw. Rode
draad is het archief van Sigismund van Heiden
Reinestein (1740-1806) die in de geschiedenis
een opvallende rol heeft gespeeld. De leerlingen
gaan op onderzoek uit en alle opdrachten leiden
uiteindelijk tot de grote ontknoping: waar heeft
Sigismund het zegel van Willem V verstopt na
diens vlucht naar Engeland? Spelenderwijs
maken ze zo kennis met het beheer en behoud
van archieven.
Hoe is het project tot stand gekomen?
Educatie behoort naar onze mening tot
de kerntaken van een archief. Vandaar dat
kinderen altijd nadrukkelijk in beeld zijn geweest
als doelgroep. Door kinderen al op jonge leeftijd
liefde en respect voor erfgoed bij te brengen,
zullen zij daar ook als volwassenen voor willen
zorgen. Concreet betekent dit dat kinderen in
een archief ervaren en leren wat de waarde van
een archief is voor de samenleving.
Een aantal ontwikkelingen leidde ertoe dat
het educatieve aanbod opnieuw onder de loep
genomen werd. Computers nemen een steeds
belangrijker plaats in binnen het onderwijs en
in het dagelijks leven van kinderen. Ook in de
archiefwereld heeft de digitalisering een grote
vlucht genomen. In het educatieve aanbod
wil het Drents Archief enerzijds aansluiten bij
de leefwereld van kinderen en anderzijds een
realistisch beeld geven van behoud en beheer in
een modern archief. Een meer digitaal gestuurd
educatief programma leek voor de hand te
liggen.
Het idee om een digitaal gestuurd educatief
project te ontwikkelen voor groep zeven en acht
van het primair onderwijs is verder uitgewerkt in
een projectplan. Dit projectplan is gezamenlijk
ontwikkeld door Drents Archief en Waag Society
en gepresenteerd als een vernieuwend initiatief
binnen de Nederlandse erfgoededucatie,
waarmee de partners een voortrekkersrol willen
vervullen voor de archiefsector. Met dit plan
ging het Drents Archief ‘de boer op’, op zoek
naar financiering.
Het project kon door fondsengeld worden
ontwikkeld. Wat was hun motivatie in het
steunen van het project? Aangezien het
project met subsidies tot stand is gekomen,
is er de ambitie om de lessen van Operatie
Sigismund open source te maken zodat
andere archieven ze kunnen delen?
De Mondriaan Stichting liet als eerste weten
positief tegenover dit initiatief. Belangrijke
overweging was de constatering dat dit project
een voorbeeldstellend karakter heeft, zeker
doordat er wordt gewerkt in een doorlopende
archivale leerlijn. Leerlingen zullen een aantal
malen tijdens hun schoolloopbaan de mogelijkheid
krijgen een deel van hun kennis in het
Drents Archief op te doen. Ook als positief
werd beoordeeld dat de opgedane kennis ter
beschikking wordt gesteld van het erfgoedveld.
In het najaar van 2004 volgden meer
positieve reacties van fondsen die een doelsubsidie
beschikbaar stelden. Zo was de bijdrage
van het VSB Fonds Groningen Drenthe bestemd
voor de inrichting en wilde het Prins Bernard
Cultuurfonds bijdragen in de organisatie van
het symposium en de ontwikkeling van een
overdrachtspublicatie. Verdere financiële ondersteuning volgde vanuit het NOT Fonds,
de provincie Drenthe en Stichtig Telematica
Drenthe. Operatie Sigismund streeft ernaar een
inspiratiebron te zijn voor andere erfgoedinstellingen.
Onze opgedane kennis is ter beschikking
gesteld aan andere erfgoedinstellingen. Maar
het spel Operatie Sigismund delen met andere
archieven zou erg lastig zijn. Ten eerste omdat
hiervoor een speciale opstelling van hardware
nodig is en ten tweede omdat het over een
specifiek archief uit het Drents Archief gaat.
Wat zijn de belangrijkste doelen van het
project? In hoeverre zijn die bereikt sinds de
opening?
Ons doel was om het educatief bereik van
het archief binnen Drenthe te vergroten door
innovatief en ondernemend op te treden. Ons
doel was ook om een voortrekkersrol te vervullen
in de archiefwereld door het ontwikkelen
van educatieve materialen en toepassingen die
specifiek laten zien welke kwaliteit van leren het
archief biedt. Met Operatie Sigismund hebben
wij deze doelen zeker bereikt!
Doelstelling van het project is om kinderen
te leren wat de waarde is van archief voor de
samenleving. Hoe leg je dit uit, naast de vorm
waarin het project gegoten is? Hoe kun je
waarde in zo’n spel concreet maken?
Ik leer leerlingen dat in een archief gegevens
van vroeger worden bewaard en dat we het
verleden kunnen begrijpen door archiefbronnen
te raadplegen. Bewaren we die bronnen niet dan
verdwijnt een deel van ons verleden. Doordat
het archief van Sigismund bewaard is gebleven,
komen de leerlingen aan het eind van het spel
erachter waar de zegel van Willem V verborgen
ligt. Zonder archieven zouden we helemaal niet
weten hoe het afliep met Sigismund en Willem
V. Op deze wijze komt de waarde van het archief
terug in het spel.
Hoe verhoudt Operatie Sigismund zich tot
andere erfgoededucatieprojecten in het veld?
Wat kunnen andere projecten leren van jullie
ervaringen?
Naast de digitale component speelt de
fysieke omgeving een belangrijke rol in het
creëren van betrokkenheid. Daarom is gekozen
voor de vorm van een adventure. Een adventure
is een spelvorm die gekenmerkt wordt door een
onderzoekend, verkennend karakter. De focus
ligt daarbij meer op het kunnen oplossen van
problemen dan op een snel reactievermogen.
In een adventure worden cognitieve, af fectieve, strategische en probleemoplossende
vaardigheden gezamenlijk aangesproken. Door
leerlingen opdrachten te laten uitvoeren in de
fysieke ruimte, krijgen de spelelementen meer
betekenis en kunnen ze de vertaalslag naar de
werkelijkheid maken.
Operatie Sigismund is inmiddels vijf jaar
in werking. Het is een interactief programma
dat nog steeds aansprekend is. Vooral dat
interactieve vinden leerlingen ontzettend leuk.
Ze mogen zelf zoeken en archieven bekijken
en tezamen komen ze tot de oplossing van het
mysterie. Van deze ervaring kunnen andere
erfgoededucatieprojecten ook leren.
Operatie Sigismund kreeg als enig
Nederlands project een eervolle vermelding
tijdens de Children’s Museum Award 2013
in Bologna. Kunnen jullie daar iets meer
over vertellen? Wat sprak de jury aan in het
project?
Operatie Sigismund van het Drents Archief
in Assen kreeg van de jury een eervolle
vermelding. De jury roemde het Drents Archief
voor de manier waarop Operatie Sigismund
het belang van een archief duidelijk maakt
aan jonge kinderen. De jury schreef in het
haar rapport: “Door een uitdagend verhaal te
gebruiken, waarbij kinderen een belangrijke
collectie moeten beschermen tegen allerlei
gevaren en ze het mysterie van Sigismund
van Heiden Reinestein moeten oplossen, leert het Drents Archief kinderen op een vroege
leeftijd de basiswaarde van een archief door
ze te verbinden met hun lokale erfgoed op een
spannende manier.” Ook de opzet van Operatie
Sigismund werd gewaardeerd: “De scheiding
tussen musea en archieven is de afgelopen
jaren steeds minder duidelijk geworden en het
besluit van het provinciale archief in Assen om
een permanente ruimte te vestigingen in zijn
gebouw om kinderen de functies en problemen
van een archief te tonen, is een gigantische stap
in het sluiten van de kloof tussen beide soorten
instellingen.”
Operatie Sigismund combineert op eigen
wijze museum en archief. Is dit een bredere
trend binnen de erfgoedsector en zien jullie
dit als een nuttige ontwikkeling?
Het Drents Archief heeft een permanente
ruimte voor het educatieve programma Operatie
Sigismund. Het beeld dat in de kelders van
Operatie Sigismund is neergezet, is een mix tussen
het zakelijke uiterlijk van een archief en een
salon in de achttiende eeuw zoals Sigismund die
wellicht kende. De ruimte ademt geschiedenis,
maar de afzonderlijke delen hebben allemaal
met opslag en ordening te maken. Een wirwar
van gestapelde dozen, kasten, kluizen waarin
verhalen en schatten opgeborgen en verborgen
liggen. Volgens de jury van de Childern’s
Museum Award, is het beschikbaar stellen van
een vaste ruimte voor de educatie een grote
stap in het kleiner maken van het gat tussen
museum en archief. Ik heb nog niet in andere
archieven gezien dat er op deze manier ruimte
is gecreëerd voor het educatieve programma.
Maar wij vinden dit zeker een nuttige ontwikkeling
en hopen een inspiratiebron te zijn voor
andere archieven.
