Op dit terrein gebeurt heel wat aan internationale samenwerking en communicatie en dit door een waaier van actoren (van overheden over steunpunten1 tot individuele organisaties). Deze communicatie is echter van zeer uiteenlopende aard en kwaliteit. Een coherente aanpak ontbreekt. Daarom wilde CultuurNet Vlaanderen in eerste instantie een overzicht krijgen van wat er door wie wordt gedaan op het vlak van cultuurcommunicatie met betrekking tot het buitenland.
Hilde Teuchies werd daarop gevraagd de huidige praktijk van internationale cultuurcommunicatie nauwkeuriger in kaart te brengen.
Het rapport Internationale cultuurcommunicatie in Vlaanderen brengt een eerste overzicht en maakt een kritische analyse van de huidige situatie. Gezien de beschikbare tijd en middelen is het rapport slechts een eerste aanzet naar een meer gestroomlijnde buitenlandcommunicatie. Het is dan ook vooral bedoeld als een discussiedocument dat reflectie en onderling overleg tussen de verschillende spelers kan ondersteunen.
Uitgangspunt
Uitgangspunt van de opdracht is de vaststelling dat de internationale component in de culturele sector de laatste jaren alsmaar belangrijker wordt. In de culturele sector is er tijdens de laatste decennia sprake van een drastische toename van internationale contacten in de vorm van buitenlandse programmatie, grensoverschijdende uitwisselingen, coproducties en samenwerkingsprojecten. Tegen de achtergrond van een toenemende economische en sociale Europese integratie beschouwen we de Europese landen steeds vaker als onze natuurlijke biotoop. De interactie met die achtertuin is voor een steeds groter aantal culturele actoren dan ook een kwestie van noodzakelijke zuurstof. Vlotte communicatie met en over deze biotoop wordt een conditio sine qua non.
Wie werd aan de tand gevoeld?
In het rapport wordt de werking van spelers op Vlaams niveau getoetst op hun buitenlandcommunicatie: de belangrijkste steunpunten voor de verschillende kunst- en cultuursectoren,2 de beide fondsen voor het audiovisuele en de literatuur en een aantal relevante cultuurorganisaties. Het zwaartepunt van deze terreinverkenning ligt bij de steunpunten, omdat zij als dienstverlenend knooppunt binnen hun sector een centrale rol spelen.
Daarnaast wordt er in het rapport ook stilgestaan bij de rol van de Vlaamse overheid. Hoe ligt de taakverdeling en wisselwerking tussen de Administratie Buitenlands Beleid en de Administratie Cultuur? Ook de rol van Toerisme Vlaanderen en Export Vlaanderen (twee administraties met het statuut van Vlaamse Openbare Instelling) wordt doorgelicht.
Bevindingen
Opvallende bevindingen van het rapport zijn ondermeer de versnippering van de internationale cultuurcommunicatie in Vlaanderen en het gebrek aan een algemeen internationaal communicatiebeleid. De culturele steunpunten zelf communiceren vooral over het aanbod en richten zich daarbij bijna uitsluitend op de buitenlandse professionelen uit de sector.
De mogelijkheden op het vlak van communicatie over het culturele aanbod in het algemeen voor buitenlandse media en het brede publiek blijven echter onderbenut. Ook wordt er in eigen land nauwelijks gecommuniceerd over de Vlaamse culturele aanwezigheid in het buitenland.
Aan overheidszijde valt op dat algemene communicatie over cultuur in Vlaanderen in de praktijk het quasi exclusieve terrein blijkt te zijn van de Administratie Buitenlands Beleid, Export Vlaanderen en Toerisme Vlaanderen. Een algemeen internationaal communicatiebeleid, dat op een gelijkwaardige manier ten dienste staat van alle sectoren van het culturele veld en dat in eerste instantie gebaseerd is op culturele doeleinden, ontbreekt voorlopig nog.
Nu het internationale cultuurbeleid van de Vlaamse overheid aan herdefiniring toe is, is het moment gunstig om objectieven te formuleren voor een meer coherent internationaal communicatiebeleid dat een grotere impact sorteert.
Aanbevelingen
Op korte termijn is het overleg met alle direct betrokkenen nodig, alsook een verdere terreinverkenning en analyse van wat ter plaatse door individuele culturele actoren aan internationale cultuurcommunicatie gebeurt.
Op middellange termijn kan worden gewerkt aan een systematische aanpak van de buitenlandcommunicatie naar publiek en pers (een mogelijke bijkomende opdracht voor CultuurNet Vlaanderen) en aan de systematische aanpak van de buitenlandcommunicatie over beleid en sector (veeleer een rol voor de culturele steunpunten en de Administratie Cultuur).
Daarnaast zou de wenselijkheid, respectievelijk haalbaarheid kunnen worden onderzocht van een Internationaal Knooppunt, dat sectoroverschrijdend de internationale werking van de administratie, de sectorsteunpunten en het culturele veld zou kunnen ondersteunen.
Het rapport Internationale Cultuurcommunicatie in Vlaanderen is te bestellen bij CultuurNet Vlaanderen (infoBcultuurnet.be) of te downloaden via de website van CultuurNet Vlaanderen : www.cultuurnet.be.
Noten:
1.Steunpunten zijn autonome, ondersteunende organisaties voor een welbepaald deel van de kunsten- of culturele sector, die functioneren als tussenpersoon of katalysator tussen werkveld en beleid.
2. Gescreende culturele organisaties en instellingen:
Steunpunten: Culturele Biografie Vlaanderen/ Initiatief Audiovisuele Kunst/ Initiatief Beeldende Kunst/ Muziekcentrum Vlaanderen/ Socius (steunpunt voor sociaal-cultureel werk)/ Vlaams Architectuur Instituut/ Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken/ Vlaams Centrum voor Volkscultuur/ Vlaams Theater Instituut.
Fondsen: Vlaams Audiovisueel Fonds (en Flanders Image)/ Vlaams Fonds voor de Letteren
Andere: Stichting Lezen/ Ons Erfdeel/ Koepel Vlaamse Musea/ JINT (Jeugdsector)
