Na tien jaar soebatten met illegale downloaddiensten heeft de pop-muziek-industrie eindelijk iets positiefs ontdekt aan het fenomeen internet. Op Myspace, YouTube en blogs van muziekliefhebbers barst het namelijk van het talent dat smacht om ontdekt te worden. Bovendien kunnen deze nieuwe kanalen ook prima worden ingezet om reeds geboekte acts te pluggen. Kortom, het internet is voor de muziek-industrie inmiddels meer dan een poel van copyright verderf het biedt ook talloze interessante mogelijkheden.
Artblogs
Hoe zit dat eigenlijk op het gebied van de (moderne) kunst? Is er een stormachtige ontwikkeling van onafhankelijke artblogs die de traditionele verhoudingen op hun kop zet? En zo ja, opereren deze blogs apart van de culturele instellingen of is er sprake van symbiose? ‘It’s all art!’, antwoordt Perry Woodin van kunstwebsite Gallery Driver op de vraag of hij verschillen ziet tussen de muziekblogosphere en de wereld van de kunstblogs. Toch zijn er wel degelijk verschillen, die vooral te maken hebben met een verschil in voorgeschiedenis. Waar de popindustrie sinds de komst van het digitale muziekbestand mp3 een moeizame relatie onderhield met het internet, is dit veel minder het geval op het gebied van de kunstsector. Audio is eenvoudig te digitaliseren, maar de tactiele eigenschappen van een kunstwerk maken het lastiger om een digitaal equivalent te ontwikkelen. Daardoor blijft de impact van internet op de ‘producten’ uit de kunstsector beperkt, al is het de vraag wat ontwikkelingen als YouTube op de lange termijn zullen betekenen voor bijvoorbeeld de videokunst. Interessant hierbij is dat muziekvideoclips momenteel steeds conceptueler en minder detaillistisch worden, om ze beter te laten passen bij het kleine formaat waarin clips online vaak worden bekeken.
Relatie
Ondanks de gespannen relatie die muziek en internet met elkaar onder-houden, is hun band een stuk intensiever dan die tussen kunst en internet. Er lijkt sprake van wederzijdse afhankelijkheid; ze zijn tot elkaar veroordeeld en hebben inmiddels een modus gevonden om samen te leven. Dit is een noodzaak die in de kunst afwezig is en wellicht is dat de voornaamste reden voor de prille staat van hun relatie. Maar pril betekent ook fris, nieuw en ongerept. Alles is nog mogelijk. Bovendien zijn de randvoorwaarden voor een vruchtbare samenwerking tussen Web 2.0 en de kunstsector een stuk beter dan die van de muzieksector. Zien we dat terug in de praktijk?
Democratie versus expertise
Om deze vraag te beantwoorden is het nodig om aandacht te besteden aan de stand van het internet anno 2009, dat wordt gedomineerd door individuele redacteurs en hun reacteurs (of reageerders). Of het nu Twitter, YouTube, Flickr, Myspace of WordPress is: het internet faciliteert en interacteert. Dit is een fundamenteel andere situatie dan in de beginjaren van internet, toen er vooral sprake was van informatieoverdracht van medium naar gebruiker. Als breukvlak tussen deze twee paradigma’s wordt vaak 2006 gezien; het jaar dat Time Magazine de term Web 2.0 lanceerde. Web 2.0 is vooral democratischer dan haar voorganger. Niet alleen traditionele media of grote bedrijven verkondigen er hun boodschap; elk individu met internetaansluiting kan een nieuw podium starten of een bestaand podium aanwenden om zijn mening te ventileren. En dit heeft verregaande implicaties; vooral voor het aspect ‘expertise’. Immers, de mening van een expert is op internet net zoveel waard als die van een leek. Sterker nog, er zijn meer leken dan experts, zodat de mening van de leek vaak dominanter is dan die van de expert. Er bestaat grote discussie over de vraag of deze democratisering van het internet een positieve tendens is of niet. De voorstanders van Web 2.0 benadrukken de openheid, transparantie en het egalitaire karakter van het nieuwe internet, terwijl critici juist stellen dat de mening van amateurs sterk wordt overgewaardeerd. Expertise, weloverwogen oordelen en eruditie zijn volgens hen het grote slachtoffer geworden van de banale en kortzichtige tendensen op het net. De waarheid ligt zoals altijd in het midden. Interessanter dan het normatieve oordeel is de analyse van de situatie. Toegepast op de kunst- en muzieksector, begint deze met de identificatie van de verschillende partijen en de rollen die zij op internet vervullen.
Spelers in twee sectoren
Ten eerste zijn het de producenten (artiesten) die actief zijn op internet. Zij bezitten een eigen website of gebruiken een podium als MySpace om hun werk onder de aandacht te brengen. Daarnaast leveren ook consumenten (amateurs) en professionals (recensenten) online hun bijdrage door zelf artikelen te schrijven of te reageren op andermans geluid. Tot slot zijn ook de instituties (musea en poppodia) op internet vertegenwoordigd. In de muziekblogosphere is duidelijk de klassieke Web 2.0 beweging zichtbaar. De traditionele experts (professionals) en instituties (poppodia) krijgen concurrentie van amateurs (individuele bloggers) die dankzij hun onafhankelijkheid en grote aantal veel zeggingskracht hebben. Bovendien worden zij gefaciliteerd door het machtige middel van de mp3, waarmee zij een serieuze speler zijn geworden in het muzieklandschap op internet. In de kunstsector ligt het anders. De rollen lijken minder helder gedefinieerd en gedifferentieerd. Artblogs worden niet exclusief beheerd door individuele kunstliefhebbers, maar veeleer door kunstenaars, critici en galeriehouders. Deze experts zien bloggen als middel om zich minder officieel of academisch te presenteren. Ze besteden met korte berichten aandacht aan kleine trends en onderwerpen die traditionele media als kranten en tijdschriften niet zouden halen. Blogs zijn in deze hoedanigheid een nieuw kanaal om een frisser geluid te laten horen en dit kan zowel door experts, amateurs én artiesten worden geboden. Ook op andere gebieden is de artblogscene minder sterk gedifferentieerd dan de muziekblogwereld. Een goed voorbeeld is de website Gallery Driver die zich zowel richt op het doorzoeken van artblogs als op het bieden van software waarmee galleries en musea hun collecties en tentoonstellingen online kunnen presenteren. Deze dubbele focus vinden we niet terug in de muziekwereld en is illustratief voor de ongecompliceerde relatie tussen artblogs en de museale wereld. Als blogzoekmachine heeft Gallery Driver concurrentie van een ‘art blog aggregator’ genaamd Dumps by Us. Deze website presenteert haar zoekresultaten niet in tekstvorm, maar als afbeelding. Hierdoor ontstaat een visueel aantrekkelijk schetsblok van beelden die uitnodigen tot een verdere kennismaking. Door te klikken op het beeld wordt direct naar het blog gelinkt waar de afbeelding op is verschenen. Een laatste voorbeeld van een internetpodium dat zich richt op de artblog scene is Art Connect. Deze website interviewt artbloggers, plaatst blogrecensies en doorzoekt de artblogscene. Daarnaast is Art Connect een online gallery. Samenwerking Uit bovenstaande blijkt dat de kunstwereld online veel opener is dan de muziekblogscene. De artblogs worden vaak beheerd door professionele critici of artiesten zelf. Ze zijn meer een nieuw middel dan een revolutionaire nieuwe partij. Er zijn wel amateurbloggers, maar hun aantal is niet groot genoeg om van significante invloed te zijn. Hun potentiële meerwaarde wordt ook gereduceerd door het gebrek aan een gewild product (zoals de mp3). Kortom, er zijn diverse, vrij toegankelijke mogelijkheden om als culturele instelling te profiteren van de ontwikkelingen in de artblogscene. Perry Woodin laat geen misverstand bestaan over de vraag of hij wil samenwerken met culturele instellingen: ‘Absolutely! Onze software is specifiek gericht op de behoeftes van musea en galeries om zich online te presenteren.’ Tezamen met de frisse wind die blogs door de museale wereld doen waaien, lijkt het devies helder: verdiep u eens een dagje in de artblogwereld en doe er uw voordeel mee.
Nederlandse kunstblogs
Whatspace is een Nederlands weblog dat wordt gerund door drie kunstenaars die hun werk, visie en tips verbeelden in blogformaat: ‘Whatspace is een initiatief zonder vaste plek’. Beeld voert de boventoon en de tekst is veelal kort en ondersteunend. Het is een digitale expositie van zowel eigen werk als andere kunstenaars. De voornamelijk beeldende opzet zien we ook terug bij Trendbeheer, het grootste kunstblog van Nederland. Trendbeheer is vooral informerend van aard, ondanks het feit dat ook Trendbeheer het product is van kunstenaars. Vrijwel exclusief richt het blog zich op materiaal van anderen en (inter)nationale exposities. Trendbeheer presenteert zich bovendien als podium voor een groot aantal gastauteurs.
Amerikaanse kunstblogs
C Monster is een wat geheimzinnig weblog uit New York: wie de schrijver is, is niet bekend. De redactie wordt gevormd door een aantal fictieve karakters die worden gepresenteerd aan de hand van een fictieve biografie. C Monster gebruikt meer tekst dan de Nederlandse blogs en linkt naar vele online artikelen, video’s en exposities. De informele toon draagt bij aan het motto: ‘where high gets low’. Op het grensvlak van kunst en technologie acteert Eyebeam, dat eigenlijk meer is dan een blog. Het is een podium voor projecten, onderwijs en informatie over kunst in een brede context. Het bloggedeelte presenteert vooral werk van kunstenaars, engineers en alles wat daar tussen zit. Eyebeam heeft ook een fysieke locatie in New York. Tot slot: Modern Art Obsession (MOA) dat informeert over kunstobjecten, -veilingen en tentoonstellingen wereldwijd. MOA wordt beheerd door een verzamelaar en zelfbenoemde ‘kunstfan’ die op Wall Street werkt. Een amateur dus, die de kunstwereld toegankelijker, grappiger en vooral leuker wil presenteren. En dan begin je dus een blog.
Auteur: Teun Meurs (1980), afgestudeerd psycholoog/ filosoof, beleidsadviseur bij de Amsterdamse politie. ook runt hij parttime Eenwieler; hij is o.a. DJ en oprichter van cultvoetbalblog Voetblah.nl. teunmeurs@gmail.com
