Het idee voor een themajaar bestaat al enige jaren. Nadat vorig jaar de Haagse politiek besloot het idee te omarmen, werd een stichting Viering 400 jaar VOC geformeerd. Recentelijk is de Stichting van financile middelen en management voorzien, zodat de reeds in gang zijnde activiteiten overzichtelijk gecordineerd en nieuwe activiteiten versneld ontwikkeld kunnen worden. Toerisme Recreatie Nederland heeft een contract gesloten met het ministerie van EZ om de landelijke promotie te verzorgen voor evenementen die voor het publiek toegankelijk zijn. Wat kunnen we zoal verwachten ?
Museaal
Volop in voorbereiding is de Nationale Jubileumexpositie VOC 1602-2002 in de beide maritieme musea te Amsterdam en Rotterdam. Het Nederlands Scheepvaartmuseum en het Maritiem Museum Rotterdam zullen de wederzijdse wisselwerking via de VOC van Azi op Europa en vice versa belichten.
De afdeling Nederlandse Geschiedenis van het Rijksmuseum wil een expositie maken over de VOC en haar officieuze opvolger, de Nederlandse Handel-Maatschappij. Pikant genoeg gaat het in dit museum om Nederlands-Aziatische ontmoetingen op de markt, het slagveld, in bed en aan de haven in de periode 1600 tot 1930.
In totaal zullen volgens de huidige gegevens in ieder geval 15 musea in 2002 in meerdere of mindere mate aandacht gaan schenken aan de VOC.
Jubileumjaar VOC 2002 krijgt vorm
Ook aan de Floriade 2002 zal de VOC-herdenking niet ongemerkt voorbijgaan. Een zogenaamde plantenwandel van Azi naar Europa moet een botanisch overzicht geven, analoog aan de VOC-scheepsroutes en de flora van de gebieden die daar tussen liggen. Dit thema zal eveneens terugkomen in activiteiten van de een drietal Hortussen (Amsterdam, Leiden en Delft) alsmede bij Paleis Het Loo.
Digitaal
Op digitaal gebied is eveneens het een en ander gaande. In de archieven van de zes kamers (kantoren) die de VOC destijds in Nederland bezat, zijn nog steeds de scheepssoldijboeken voorradig. Door deze vast te leggen op een cd-rom kunnen huidige Nederlanders ten behoeve van hun genealogische zoektocht vaststellen of hun voorouders in dienst waren van de VOC. In Delft loopt momenteel een pilotproject. Het Meertens Instituut te Amsterdam bekijkt de mogelijkheden voor een cd waarop zeemansliederen uit de VOC-tijd, begeleid door authentieke instrumenten, zijn beslag moet krijgen. Een it-bedrijf in Delft ontwikkelt een interactief VOC-spel op internet, en voor de potentile bezoeker van VOC-manifestaties zal Toerisme Recreatie Nederland een thematische site gaan maken.
Internationaal
In internationaal verband worden momenteel een aantal zaken onderzocht. Nota bene de Duitse ambassadeur in Jakarta (de VOC had heel veel Duitsers in dienst) heeft kenbaar gemaakt wel iets te zien in een VOC 2002-evenement in Duitsland of Indonesi. Ook de Nederlandse ambassade in Jakarta is druk doende te bekijken of in samenwerking met het Tropenmuseum Amsterdam en het Stadsmuseum te Jakarta in die laatste stad aan de VOC-oprichting aandacht kan worden geschonken. Er bestaat inmiddels een VOC 2002-South Africa Forum dat een grote expositie voorbereidt, met diverse publicaties, een internationaal congres en andere culturele activiteiten. Locatie: Kaapstad.
In de open lucht
Het jubileumjaar kent ook initiatieven die zich buiten afspelen. In Lelystad wordt de Bataviawerf gentegreerd in een project ‘Batavia Stad. Naast de bekende trekkers komt hier een zogenaamd factory outlet village tot stand, een koopcentrum van modieuze merkartikelen die uit de collectie van het voorgaande jaar dateren en met grote korting wordt verkocht. De winkeltjes worden ondergebracht in een aantal houten replicahuizen uit de VOC-periode. In deze Flevogemeente wordt eveneens gewerkt aan de attractie Zeebodem Tuinen/VOC-tuinen die in maart 2002 haar poorten zal openen. Hier moeten compagnietuinen als die in Kaapstad ten tijde van de VOC hier opnieuw opbloeien. Rotterdam bouwt een replica van het oorlogsschip De Delft. Geen VOC-schip, wel een oorlogsbodem die de vrije doorvaart op de handelsroutes van de VOC moest bewaken. Het oude VOC-Zeemagazijn te Delfshaven, dat vrijgekomen is na afbraak van de AKZO-vestiging enige jaren geleden, krijgt eveneens een toeristische invulling welke is nog niet bekend. Texel heeft verregaande plannen om de oude rede van Texel en het dorp Oudeschild te historiseren. Op het Waddeneiland hebben gemeente en VVV een aparte stichting in het leven geroepen om de initiatieven te faciliteren.Voorts bestaat een plan om op Texel of bij Pampus een 80 m2 groot diorama te bouwen dat zon 40 verschillende scheepstypen uit de VOC-tijd toont. De in Australi gebouwde replica Duyfken staat genomineerd om een historische reis naar Nederland te maken. De Stichting Maritiem Land en het Maritiem en Juttersmuseum te Texel begeleiden dit project. Er wordt hardop gespeculeerd om het jaarlijkse Sand Sculpture-evenement in Almere in 2002 het VOC-thema mee te geven op een manier zoals dat in 2000 met het Nederland-Japanjaar eveneens is gedaan. In Zeeland is een aparte stichting opgericht die activiteiten gaat entameren. Ten slotte werkt theaterkunstenaar Ab Gietelink uit Amsterdam aan een stuk dat op tournee gaat en zich afspeelt op historische locaties. Het liefst doet hij dat varend op een replicaschip.
Promotie
Uiteraard is in diverse vergaderkamers druk gespeculeerd of je al deze initiatieven niet op n locatie zou moeten concentreren. Volgens de gewoonten van het poldermodel heeft men deze optie al echter snel laten varen. Bovendien is het VOC-erfgoed vrij goed gespreid over Nederland te bewonderen waardoor de neiging om op lokaal niveau aan te haken bij het jubileumjaar vanzelf ontstaat. Een andere discussie betrof de aantrekkelijkheid van het VOC-verhaal voor buitenlandse toeristen in Nederland. Toerisme Recreatie Nederland heeft na consultatie met haar buitenlandse vestigingen echter geconcludeerd dat de VOC de buitenlander weinig zegt. Het rechtvaardigt dientengevolge geen aparte promotionele campagne dit in tegenstelling met bijvoorbeeld Rotterdam Culturele Hoofdstad. De grote musea voorzien hun exposities vaak van een meertalige uitleg waardoor de buitenlandse toerist vanzelf het VOC-verhaal tot zich kan nemen. De buitenlandse toerist die genteresseerd is in onze Gouden Eeuw, krijgt door het VOC-Jubileumjaar er een extra dimensie bij.
De nationale promotie zal op de klassieke manier worden aangepakt. Posters, folders met de programmering, een eigen VOC-site en dergelijke zullen de tastbare visuele dragers worden. De in 2000 voorzichtig opgestarte continucampage Tijd voor Toen krijgt een zwaar VOC-accent. Tijdens het jubileumjaar zal er een meting plaatsvinden die nagaat hoe het volume en de waardering van de bezoekbare VOC-activiteiten zich ontwikkeld heeft. Hieruit volgt een rapportage aan het ministerie van Economische Zaken. Zo kan de politiek bezien hoe het Jubileumjaar bij de Nederlander is overgekomen en of het een extra toeristische impuls heeft teweeggebracht.
Met VOC en Floriade heeft Nederland in 2002 dus een tweetal evenementen van formaat en zet het de lijn die ingezet is met de EK (2000) en de Culturele Hoofdstad van Europa (2001) in toeristisch opzicht verder voort.
