Kan de financiering van de kunsten anders?

De drijfveer achter het boek gaat overigens verder dan het wegvallen van overheidssubsidie alleen. De grote vraag die ons bezighoudt is: ‘Hoe kunnen wij – kunstenaars en kunstliefhebbers – de waarden van de kunsten realiseren?’ Realiseren heeft hier twee betekenissen.  Ten eerste gaat het er om hoe we ons bewust kunnen worden van alle artistieke, sociale, maatschappelijke en zeker ook financiële waarden van de kunsten en hoe we die inzichtelijk kunnen maken. Ten tweede gaat het erom hoe we de waarden die kunsten potentieel hebben, ook daadwerkelijk waar maken. Hoe maken kunstenaars hun kunst waar? Hoe zorgen ze ervoor dat anderen hun kunst waarderen? Hoe verbinden ze anderen op zo’n manier aan hun kunst, dat zij er hun kostbare tijd, hun aandacht en ook hun geld voor over hebben? 
 

Wij geloven dat de Nederlandse cultuursector haar creatieve vermogen om deze vraag te beantwoorden dreigde te verliezen en ‘vastgeroest’ zat in haar handelen. De prikkel om te veranderen en te experimenteren binnen en tussen organisaties, bij het presenteren en financieren van de kunsten, was er lange tijd niet. Met Pak Aan willen we een bijdrage leveren aan het doorbreken van de verlamming om vanuit een reeks creatieve invalshoeken de verhouding van kunstenaars en culturele instellingen tot de markt, de overheid, maar zeker ook tot de derde of sociale sfeer, eens flink op te schudden. Ruim 130 mensen hebben gereageerd op onze oproep in de NRC voor creatieve ideeën. Een jury verkoos Colle van Stegeren uit tot winnaar van de prijs die de VandenEnde foundation ter beschikking heeft gesteld. Haar idee is het ontwikkelen van een cultuurloterij waar mensen tegen een bescheiden inleg een goede kans maken op een culturele prijs, zoals toegangskaarten en schilderijen. Maaike Lauwearts van Stroom won met haar idee van een Timebank voor kunstenaars de publieksprijs. Een andere winnares van de -publieksprijs was de schrijfster Vonne van der Meer met haar voorstel voor een uitzendbureau voor kunstenaars. Er waren voorstellen voor het invoeren van het aandeelhouderschap, in werken, in producties, voor de aanpak van crowdfunding en crowdsourcing, en er zijn ideeën over het anders prijzen van de kunsten, het dynamisch prijzen. 

 

Waar het uiteindelijk vooral om gaat is een anders denken, een andere houding ten aanzien van het waarmaken van de kunsten. Tot nu opereerden veel culturele organisaties in de logica van de overheid, met criteria voor subsidies, 4-jaar plannen, en afrekeningen. Typisch voor die logica is wanneer meer marketing nodig blijkt, erop wijzen dat er door de overheid meer budget ter beschikking gesteld dient te worden. De logica van de markt dwingt de blik te richten op bezoekers en anderen die belang hebben bij de kunst die je maakt. Het leert je in te spelen op wat mensen belangrijk vinden en waar ze voor willen betalen. Dan is er de sociale logica van wat de derde sfeer heet. Daar gaat het meer om het aangaan van relaties, van het betrekken van mensen bij wat je doet op zo’n manier dat ze er hun tijd, aandacht en zeker ook geld voor over hebben. Het ontwikkelen van dat soort relaties is een vak op zich. Zoals het boek ook duidelijk maakt, gaat het om de lef om te vragen en de kunde om te weten wanneer en hoeveel te kunnen vragen. Dat doe je niet van de ene op de andere dag. Pak aan is erop gericht om mensen in het culturele veld te stimuleren de ondernemende houding te ontwikkelen. Het is een pak vol geld. Bekijk het maar eens.