LUID LAND, De klank van het landschap.Luid Land, gaat over de klank van het landschap in de beeldende kunst en in de Haarlemmermeer. Over de impact van startende en landende vliegtuigen, maar ook over de vele geluiden van de mens, de natuur en de stilteplekken rond de Stelling van Amsterdam. Curator: Iris Dik
Groen en monumentaal staat Kapitaal in de 21ste eeuw van Thomas Piketty in mijn kast, een kathedraal van een boek. In een van de eerste hoofdstukken schetst hij de welstand in de bovenlaag van het negentiende-eeuws Engeland. Hij verklaart hoe het mogelijk is voor deze welgestelden om onbezorgd te leven. Na de Eerste Wereldoorlog komen ze in de problemen en in de populaire tv-serie Downtown Abbey herkende ik de gevolgen door de veranderingen in het financiële stelsel.
Ook de Nederlandse bovenlaag worstelde met deze problemen en zocht naar een andere manier om de bezittingen te beheren. Veel landhuizen zijn inmiddels evenementenlocatie. Kerken, forten en nu zelfs gebiedsdelen volgden. Met Strijp-S is de gemeente Eindhoven bezig om het imposante industrieel erfgoed van Phillips om te vormen en grotendeels te behouden. Amsterdam toverde een incourant en vervuild gebied als de Westergasfabriek om tot meer dan een multifunctioneel evenemententerrein.
Biertjes brouwen
Van oudsher namen kunstenaars en creatieven leegstaande locaties en kantoren in gebruik. Ze werden gekraakt. Stadsvernieuwers en ontwikkelaars trommelen ze nu bij voorbaat op en laten ze fungeren ze als antikraakwacht. Het kan ook anders. Laatst zag ik ze op een relatief moderne locatie, station Sloterdijk, tuintjes aanleggen en in gestapelde containers werken. Zo geven ze projectontwikkelaars de kans om aan de ontwikkeling te werken. Leuk om elkaar te ontmoeten en zakendeals te sluiten terwijl een hipster aan een biertje brouwt. Maar daarna graag oprotten.
Marcel van Kerkvoorde:
De verleiding overal horeca in te zetten en ruimtes permanent te verhuren is sterk, zeker als je met een platte projectontwikkelaar te maken hebt.Kunst en creativiteit blijven beproefde middelen om gebouwen en gebiedsdelen voor herbestemming op de kaart te zetten. Ik begon ruim vijftien jaar geleden in het leegstaande fort bij Vijfhuizen voor het eerst te werken aan wat drie jaar later het Kunstfort zou worden. Uit de forten van de Stelling van Amsterdam is na afloop van de Koude Oorlog defensie weggetrokken. De forten kwamen leeg te staan.
Kunstfort bij Vijfhuizen
De herbestemming van het fort bij Vijfhuizen is voor de helft gefinancierd uit de verkoop van een twintigtal woningen en uit een investeringssubsidie. Het fortgebouw huisvest een restaurant, een twaalftal ateliers en werkruimtes voor kleine creatieve bedrijven. Er zijn inkomsten uit de verhuur van de fortwachterswoning en de genieloods voor kleinschalige evenementen.
De prijs van onderhoud
Na wat leuke popup-tentoonstellingen wist Stichting Kunstfort bij Vijfhuizen het fort te verwerven. We begonnen spoedig met de restauratie en in mei 2005 gingen de deuren open. Fijn hip doen op een verlaten plek is leuk, maar dit was andere koek. Ik moest inwendig lachen toen mijn twee stagiaires kantoortje gingen spelen, maar ik realiseerde mij dat er nu heel andere verplichtingen lagen. Soms dacht ik terug aan mijn tijd in een klein muziektheater. De eerste economische les leerde ik daar tijdens de woeste dreiging van bezuinigingen. De directeur merkte op: “Onthoud goed: een dichte deur is het goedkoopst, kunst kost geld”.
Opening van de tentoonstelling Trailerpark in het Kunstfort Vijfhuizen, een tentoonstelling van mobiele kunstwerken in de publieke ruimte. Deelnemende kunstenaars: Eric van Lieshout, Jurgen Bey, Kevin van Braak, Annechien Meier, Tilman Mayer-Faje, Roseboom/Weemen, Cascoland, Hermelinde Hergenhahn, Mesterhazy-Pereszlenyi, Lehner en Gunther Architekten.
Curator: Holger Nickisch.
Het beheer van het gebouw en terrein van enkele hectares is geen sinecure. De gracht, dijken, bomen, het jaarlijkse schilderwerk zijn meer dan een dagtaak. Verder hebben we een staf van enkele medewerkers om de tentoonstellingen en activiteiten te organiseren, ondersteund door vrijwilligers. Het blijft een puzzel om de financiering goed te krijgen en daarom krijgen we voor de kunsttentoonstellingen ondersteuning van de Gemeente Haarlemmermeer.
Openheid omarmen
Er zijn veel gebouwen die met meer of minder succes op deze manier een nieuwe bestemming krijgen. Toch schuilen er adders onder het gras. Ik kom al een heel aantal jaren op de Dutch Design Week en zie langzamerhand de HiHa-hipster horeca en kekke winkeltjes de design verdringen. De verleiding overal horeca in te zetten en ruimtes permanent te verhuren is sterk, zeker als je met een platte projectontwikkelaar te maken hebt. De relatief gemakkelijke inkomsten hollen het onderliggende concept steeds meer uit. Hang jezelf niet vol met hypotheken maar creëer en investeer in intrinsieke waarde en samenhang. Zoek naar een open concept waar initiatieven aan kunnen worden opgehangen. Dan valt je zelfs het onverwachte toe.
In het prille begin van het Kunstfort, nog voor de restauratie, wandelde ik vanaf station Hoofddorp via het fort naar Haarlem. Ik beschreef de wandeling en plaatste deze op de website. Een aantal jaren later zag ik de exacte beschrijving overgenomen in een dagwandeling. Inmiddels is het een van de populairste NS wandelingen die elke week tientallen wandelaars een verrassend mooie wandeling bieden. Dit viel ons onverwacht toe.
Loop eens vanaf station Hoofddorp over de liniedijk, naar het Kunstfort. Bekijk onze kunstcollectie in de buitenruimte en de tentoonstellingen. En onthoudt: het woord kunst is in een halve seconde uitgesproken. Het is echter geen toverspreuk maar veel, allemachtig veel, mooi werk. Kunst is een vijfletterwoord.
