Kunstbeoefening zorgt voor levensplezier van ouderen én minder zorgkosten

Kunstbeoefening geeft ouderen zin en plezier in het leven. Het Lang Leve Kunst Fonds stimuleert daarom kunstbeoefening door ouderen in Nederland en betaalt mee aan initiatieven waar ouderen actief aan kunst en cultuur doen.

Het Lang Leve Kunst Fonds bestaat sinds 2021 en is een initiatief van Fonds Sluyterman van Loo en Stichting RCOAK. In 2019 heeft PwC in opdracht van deze fondsen onderzoek gedaan naar de effecten van kunstbeoefening door ouderen.

Uit het onderzoek kwam naar voren dat culturele interventiekosten van € 250 per unieke deelnemer per jaar, een mogelijke besparing van circa € 104 miljoen op zorgkosten kunnen opleveren. Hierbij is uitgegaan van de totale 75+-populatie van Nederland. De overtuiging dat kunst- en cultuurinterventies kunnen zorgen voor uitstel van structurele opname stoelt op drie rationales: vergroting van zelfredzaamheid, uitstel van het optreden van dementie en ontlasting van de mantelzorg. De impact wordt nog groter als ouderen van 65-74 jaar meedoen aan kunst en cultuur, vanuit het oogpunt van preventie. Belangrijke andere bevindingen: de impact van kunstbeoefening raakt vrijwel alle facetten van positieve gezondheid en heeft als enige interventie effect op de dimensie zingeving.

Voor Fonds Sluyterman van Loo en RCOAK was het onderzoek, in combinatie met twaalf jaar financiering van kunstinitiatieven voor ouderen en bijbehorende positieve resultaten, de aanleiding om het Lang Leve Kunst Fonds op te richten. De focus ligt expliciet op kunstbeoefening door ouderen. Binnen het fonds krijgen initiatieven voor ouderen in een kwetsbare situatie en ouderen die zelfstandig wonen extra aandacht.

Samenwerking met ZonMw

Het Lang Leve Kunst Fonds heeft aansluiting gezocht bij het onderzoeksprogramma ‘Kunst en cultuur in de Langdurige zorg en ondersteuning 2019 – 2023’ van ZonMw. Het doel is het verbinden van cultuur aan langdurige zorg en ondersteuning, op een structurele en duurzame manier. De vraag die hierbij centraal staat is: wat zijn de effecten van kunst op de gezondheid en het welbevinden?

Uit het onderzoek komt naar voren dat de waarde van kunstbeoefening voor ouderen grotendeels zit in positieve gevoelens, uitgedaagd worden en diepgaand contact. “Genieten, uitgedaagd worden en plezier beleven zijn centrale aspecten van kwaliteit van leven. Drempels over gaan. Jezelf verbazen, jezelf overstijgen. Toewerken naar een artistiek eindproduct geeft een extra dimensie in deze uitdaging: anderen verwachten iets van je, je levert een prestatie en wordt daardoor gezien en gewaardeerd door anderen. Dit geeft een concreet doel, een gevoel van ertoe doen en daarmee geeft het zin aan het leven”, zo is te lezen in het onderzoek.

De verschillende initiatiefnemers die financiering krijgen van het Lang Leve Kunst Fonds geven aan dat zorgverzekeraars, overheden en zorgpartijen geïnteresseerd zijn in de interventies, maar nog terughoudend zijn om mee te betalen aan deze initiatieven. Volgens hen is het belangrijk om de economische waarde te laten zien aan belanghebbenden. Vanaf dit najaar volgt er daarom vanuit ZonMw in samenwerking met het Lang Leve Kunst Fonds een social return on investment-verkenning (SROI) van kunstbeoefening door ouderen.

Satellietprogramma

In de praktijk blijkt het ook lastig te zijn om kunstactiviteiten voor ouderen duurzaam te maken. Voor de organisaties die daarmee te maken hebben, heeft het Lang Leve Kunst Fonds in 2022 het satellietprogramma opgezet. Via gerichte ondersteuning wil het fonds de organisaties achter succesvolle Lang Leve Kunst-initiatieven helpen om hun ambities te realiseren en om zo ook tot een goede financieringsmix te komen. Daarnaast spelen kennisuitwisseling en opschaling een belangrijke rol binnen het satellietprogramma.

De deelnemers aan het satellietprogramma zijn: Amphion met Kunst door de Brievenbus, Kunstmuseum Den Haag met de Zomerschool, Pijnlijke melodie verder het land in, Het Participatiekoor, Club Goud met Pop-up XXL, Fit-Art met Kreggel & Kwiek, Stichting het Blauwe Strand met ‘Het Labyrinth van Vught’, Stichting Quintus met Het Beste van Kampen en de zorgorganisaties Cordaan, Vitalis en AxionContinu. Succesvolle formats en concepten verspreiden zich op die manier door Nederland. Ze leveren ouderen meer levensplezier op én kunnen leiden tot minder zorgkosten.

Meer weten
Aanvragen bij het Lang Leve Kunst Fonds: https://www.langlevekunst.nl/aanvragen/
Publicaties over het effect van kunstbeoefening op ouderen: https://www.langlevekunst.nl/artikel/publicaties/

Kunst en Cultuur in de langdurige zorg en ondersteuning: https://www.zonmw.nl/nl/programma/kunst-en-cultuur-de-langdurige-zorg-en-ondersteuning

Kunst in de zorg: financiering, vertrouwen en vakmanschap. Een kritische reflectie op het verduurzamen van participatieve kunstprojecten voor ouderen. September 2021. Auteurs: Onderzoeksteam Kunst in de Zorg: https://www.kunstindezorg.com/