Toegegeven KUNSTGRAS is geen gebruikelijke naam voor een net-werkavond. Maar het event voor crea-tieve kruisbestuivingen dat op 26 april jl. plaatsvond in Utrecht was dan ook geen gewoon feestje. Maar liefst vijf-honderd creatieve MKBers, verte-gen-woordigers van het kunstvakonderwijs en kennis-instellingen, ambtenaren van de Gemeente en Provincie Utrecht en grote ondernemingen werden in het Dutch Design Center met elkaar in contact gebracht met picknickmandjes, matchmakers, stiltedebatten en een veiling met gesloten beurzen. Dat alles met als doel om meer samenwerking tot stand te brengen en Utrecht als creatieve regio te profileren. Daniëlle Arets, projectleider van KUNSTGRAS, geeft een toelichting.
Tevreden KUNSTGRAZERS
Ook uit de eerste reacties uit de enqute komt een positief beeld naar voren. Meer dan 150 bezoekers reageerden op de oproep van Nimh Verkerk, eindejaar student Kunst en Economie, om een reactie te geven op de avond. Een spannend feestje waar we er zeker meer van nodig hebben ; Een bijzonder en creatief feest en heel relevant om je relatienetwerk uit te breiden, luidden enkele reacties. Unaniem werden de doelstellingen om samenwerking en uitwisseling tussen het creatief en het zakelijke bedrijfsleven en het profileren van creatief talent in Utrecht onderschreven. Met name de door Christies gemodereerde veiling, waar creatieve producten en diensten werden uitgeruild, en het matchmaken, waarbij creatieve en zakelijke ondernemers gekoppeld werden, konden de goedkeuring wegdragen: Ik had nooit gedacht dat ik deze avond met een college creatief ondernemerschap van de Rabobank de deur uit zou wandelen, zei een blijverraste Eva van der Molen, hoofd undergraduate school van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht.
Veel bezoekers waren tot slot van mening dat op KUNSTGRAS een goede voedingsbodem is gelegd om Utrecht als creatieve stad te laten groeien en bloeien (zie kader).
Van ruilen komt huilen?
Het verruilen van creatieve producten en diensten tegen gesloten beurzen bleek echter nog niet zo makkelijk. Want hoe weeg je het aanbod van een aantal adviesuren van De Gier en Stam advocaten af tegen bijvoorbeeld een creatieve denksessie van een jonge ondernemer? Met de ondemocratische besluitvoering van Christies directeur Job Ubbens werden desondanks de nodige deals gemaakt. Daarbij functioneerde de veiling bovendien als katalysator. Nu eenmaal duidelijk gemaakt was dat er contacten gelegd moesten worden, kon het netwerken beginnen. Er zijn op KUNSTGRAS volop kaartjes uitgewisseld, die aan het eind van de avond bovendien verwerkt zijn in een tweetal papieren kunstwerken: de Kroon op KUNSTGRAS.
Voedingsbodem
Die voedingsbodem was letterlijk van KUNSTGRAS. De door Royal Grass gesponsorde grasmat was met zorg gebruikt door ontwerpers daarbij aangestuurd door partnerorganisatie Kunstenaars & Co om weidelandschappen en een groen podium te creren tussen het design van feestlocatie Dutch Design Center.
De keuze voor dit immense designcenter was een bewuste. Het DDC heeft de ambitie om de creatieve fabriek van Utrecht te vormen. Bovendien is Pastoe, de aanleunende meubelfabriek, initiatiefnemer van de tweejaarlijks designbinnale die in het teken staat van duurzaam ontwerp. Tot slot bood het centrum precies die huiskamersfeer die we noodzakelijk achtten om contracten te kunnen leggen. Hoewel Rabobankvertegenwoordiger Robert Lommers de Rabobanklounge, waar mensen met een koptelefoon konden luisteren naar gesprekken over creatief ondernemerschap, zelfs iets te mooi vond. Lommers: We merkten dat mensen niet echt gingen loungen op deze luxe banken; een volgende keer moeten we misschien toch onze eigen Rabo-bank bekleed met KUNSTGRAS erbij zetten.
In de aanpalende zagerij, de oude fabriekshal van Pastoe, vond het plenaire programma plaats. Old ideas can sometimes use new buildings. New ideas must come from old buildings, stelde de Amerikaanse geografe Jane Jacobs al in de jaren zestig. Daarmee was zij het idee van creatieve stad en creatieve industrie, van de Richard Floridas en consorten, ver vooruit. De oude fabriekshal bleek inderdaad goed bruikbaar voor de nieuwe creatieve industrie, zeker nadat deze onder handen was genomen door de kunstenaars van Kunstenaars&Co.
Duurzame doorwerking
Gezien de gemaakte matches (maar liefst 25 mensen hebben deze avond buiten de veiling hun beste match gevonden), de reacties uit de enqute en de wasmolentest kan geconcludeerd worden dat KUNSTGRAS inderdaad een avond vol creatieve kruisbestuivingen was. Maar zijn de gemaakte verbindingen ook duurzaam? Gaat men elkaar ook buiten een feestsetting opzoeken? Moet Utrecht jaarlijks een dergelijk event organiseren?
Aanleiding voor KUNSTGRAS is de toenemende behoefte vanuit zowel het bedrijfsleven als de creatieve MKB-sector (alsmede de autonome kunstenaars en intermediaire organisaties) om meer samen te werken. Vanuit deze gedachte en gestimuleerd door subsidieprogrammas (waaronder de Creative Challenge Call van de ministeries EZ en OCW) worden in Nederland met grote regelmaat netwerk- en ontmoetingsbijeenkomsten georganiseerd. Maar hoewel deze bijeenkomsten zeker vruchtbare relaties kunnen opleveren, leert de ervaring dat een gezamenlijke drijfveer nodig is om tot samenwerking te komen. Die gezamenlijke drijfveer of motivatie wordt vaak eerder gevonden bij inhoudelijk gerichte bijeenkomsten.
Of KUNSTGRAS er voldoende in geslaagd is deze gemeenschappelijke grond te creren zal moeten blijken uit de doorwerking na KUNSTGRAS. De komende maanden zal het CMKBU programma dit door middel van interviews en enqutes onderzoeken.
Utrecht op de kaart zetten
KUNSTGRAS wilde ook nadrukkelijk bijdragen aan de profilering van Utrecht als creatieve regio. De Utrechtse creatieve bedrijvigheid ontwikkelt zich in een rap tempo. Het aantal creatieve bedrijven groeit snel en levert een steeds belangrijkere bijdrage aan de werkgelegenheid. Tussen 1995 en 2003 is het aantal creatieve bedrijven maar liefst vervijfvoudigd tot 2245 [Irina van Aalst, Universiteit Utrecht, 2005]. Van de Nederlandse steden telt Utrecht zelfs het grootste aantal inwoners dat een creatief beroep uitoefent [Marlet en Van Woerkens, Atlas voor gemeenten, 2004]. Creatief Utrecht moet landelijk op de kaart gezet worden, aldus Patricia Molenbeek van MO architecten.
Het onder de aandacht brengen van de creatieve domstad was een belangrijke reden voor Gemeente en Provincie Utrecht om zich als partner aan KUNSTGRAS te verbinden. We hebben op KUNSTGRAS misschien niet heel erg zichtbaar gemaakt hoe de Provincie Utrecht actief is op dit gebied, maar we hoeven daar ook niet mee op de voorgrond te staan. We zien liever dat we succesvolle initiatieven als KUNSTGRAS mede mogelijk kunnen maken, aldus Yolanda Ledoux van de Provincie Utrecht.
Ook burgemeester Brouwer van Utrecht hamerde er in haar openingswoord op dat Utrecht bruist van ideen en talent, dat de stad binnen haar stadsgrenzen probeert te houden door actief op te treden als bemiddelaar van goede locaties, creatieve festivals en ondersteuning van ondernemerschap. Bovendien complimenteerde Brouwer de jonge crew van KUNSTGRAS (die voor meer dan 75% uit studenten van de HKU bestond) voor hun bijdrage aan KUNSTGRAS. Daaruit blijkt maar weer hoeveel talent er in Utrecht rondloopt, aldus de burgemeester. Een mening die Harm Lambers van theater Kikker deelt: De stad barst van creatief talent dat niet alleen consument wil zijn. De kunst is om al die makers de ruimte te geven.
Die pro-actieve, co-creatieve houding blijkt ook uit de vele initiatieven die er in Utrecht worden ondernomen. Het CMKBU programma is beslist niet de enige organisatie die de creatieve economie in Utrecht wil stimuleren. Ook organisaties zoals het bureau Utrecht CS (gericht op versterken van de onderlinge contacten) Utrecht Design (Utrecht als designstad profileren) en Task Force Innovatie (innovatieve projecten in de regio ondersteunen) werken met succes aan het versterken van de samenwerkingsbanden tussen het creatieve midden- en kleinbedrijf, het grote bedrijfsleven en de kennisinstellingen. Verder werken ook het bedrijfsleven, zoals de Rabobank en Kamer van Koophandel, en kunstinstellingen als Stichting Sophia mee aan het positioneren van Utrecht als creatieve stad. Het CMKBU programma werkt intensief samen met deze partijen; de bovengenoemde organisaties zijn bovendien vertegenwoordigd in het consortium van het programma en veel van deze organisaties hebben zich als partner aan KUNSTGRAS verbonden. Samen met het CMKBU geloven zij dat ondanks de gezonde uitgangspositie van Utrecht (grootste aantal creatieve inwoners, veelbelovende groeicijfers) en het scala aan activiteiten op het gebied van de creatieve economie, Utrecht haar successen op dit gebied nog niet verzilverd heeft. Utrecht staat regionaal, nationaal en Europees nog te weinig te boek als creatieve hotspot. Festivals als KUNSTGRAS moeten dat imago gaan oppoetsen.
Utrecht groeit en bloeit en dat mag gevierd worden. We hopen dan ook jaarlijks een stukje KUNSTGRAS in de stad te leggen. KUNSTGRAS vergaat immers niet!
Utrecht: Bloeiende Creatieve Regio
Uit het onderzoek Made in Utrecht (Bianca Lubbers en Irina van Aalst, Universiteit Utrecht, 2006) blijkt dat de creatieve industrie in Utrecht hard groeit. Met name reclamebureaus (566), bedrijven op het gebied van amusement en kunst (538) en architectuur- en ingenieursbureaus (431) doen het goed1.
Utrecht noemt zich met recht Festivalstad (met als pronkstukken het
Nederlands Filmfestival, Springdance, Festival aan de Werf), maar is daarnaast ook Museumstad (de musea hebben bovendien de handen in elkaar geslagen met het Zevende Hemelproject) en Researchstad (onder andere vertegenwoordigd door Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht). Tot slot is en blijft de Domstad een Stad van de Makers. Toonaangevend daarbij zijn een zeer actieve schrijversclub SLAU en diverse theatergezelschappen verenigd in het Utrechtse Model).
De verschillende kunstopleidingen in de stad en de Universiteit en Hogeschool kweken veel creatieve mensen die na hun studie in de stad blijven wonen vanwege het prettige creatieve klimaat en de gunstige ligging van Utrecht in het centrum van het land.
Een groeiend aantal bedrijven in de Utrechtse regio toont interesse in de creatieve MKB sector (getuige o.a. de Rabobank die een financieringsprogramma voor de sector ontwikkelt).
De recente aanwas van cross-over instellingen als het Louis Hartlooper Complex (film, cultuurcentrum) en het Dutch Design Center bewijzen dat de Utrechtse creatieve industrie booming is.
De ambitie van het gemeente en provinciale bestuur is om Utrecht als creatieve regio op Europese schaal te profileren. Een van de speerpunten is het programma De Vrede van Utrecht, dat in de aanloop naar 2013 gevierd wordt door middel van culturele, thematische programmas. Bovendien is 2013 een kroonjaar voor de Culturele Domstad vanwege het 125e geboortejaar van Gerrit Rietveld, het 100-jarig bestaan van Meubelfabriek Pastoe en het jaar waarin het Europahuis voor de kunsten een feit moet zijn. Al deze wapenfeiten moeten ertoe bijdragen dat Utrecht zich dat jaar kan nomi-neren als Culturele Hoofdstad van Europa (voor het jaar 2018).
CMKBU
Het Lectoraat Kunst en Economie van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) is vorig jaar gestart met het programma Cultureel Midden- en Klein-bedrijf Utrecht (CMKBU). Een programma dat zich enerzijds richt op het professionaliseren van het ondernemerschap van creatieve bedrijven (Cultureel MKB ers) en anderzijds probeert de toepassing van creativiteit binnen het bedrijfsleven in de regio Utrecht te stimuleren door netwerkvorming te stimu-leren tussen het (kunstvak)onderwijs, het creatief MKB en het bedrijfsleven.
Uit onderzoek vanuit de HKU blijkt dat creatief ondernemers grote behoefte hebben aan ondersteuning inzake het ondernemerschap en aan het vergroten van samenwerking met andere creatief ondernemers maar ook met het (grote) bedrijfsleven.
Onderzoek KUNSTGRAS door Nimh Verkerk, student Kunst en Economie van de Hogeschool voor de Kunsten UTrecht.
Op 27 april, de dag na het evenement KUNSTGRAS, is er een digitale evaluatie verstuurd naar alle bezoekers. In deze evaluatie werd aan de bezoekers gevraagd aan te geven hoeveel belang ze hadden bij de doelstellingen van KUNSTGRAS.
De doelstelling Genieten van een creatieve, inspirerende avond is voor 83% van de bezoekers zeker behaald.
Utrecht profileren als creatieve economische regio werd door een groot deel van de bezoekers niet als de belangrijkste doelstelling gezien. Toch is deze doelstelling met 62% toereikend behaald.
Maar liefst 90% van de bezoekers had enig tot veel belang bij de doelstelling Netwerken en relaties onderhouden. Tenminste driekwart vindt dat KUNSTGRAS daartoe heeft bijgedragen. Wel geeft een gedeelte van de bezoekers aan nog meer te willen netwerken.
Op de vraag van hoeveel belang de doelstelling Kennisdeling, kenniscreatie en/of inspiratie opdoen voor nieuwe (creatieve) toepassingen in uw onderneming zei 68% van de bezoekers dit als een van enig belang tot een belangrijke doelstelling te zien. 60% van de bezoekers vindt deze doelstelling toereikend tot geheel behaald.
Een belangrijk aspect van KUNSTGRAS is de doelstelling Mogelijkheden voor samenwerking te creren tussen het Creatief Midden- en Kleinbedrijf, het (grotere) bedrijfsleven en de onderwijssector. Deze doelstelling wordt dan ook door 68% van de bezoekers als van enig tot veel belang gezien. 49% van de bezoekers vindt dat deze doelstelling toereikend tot geheel behaald is.
Over het algemeen is KUNSTGRAS als zeer positief ervaren. 94% van de bezoekers wil graag bij de volgende editie aanwezig zijn.
Gelet op het succes van deze editie, zou het geheel in 2008 nog interessanter kunnen zijn; meer media en bedrijfsleven te laten participeren!
KUNSTGRAS moet een borrelketel van contacten worden en een spotlight voor ieder bedrijf.
Auteur: Danielle Arets
