Der Klner Dom, am Rhing, maakt steeds weer een overweldigende indruk op me. Natuurlijk vanwege de omvang van deze kathedraal. Nog voordat de trein uit Nederland de Rijn passeert, zie je hem in de verte al opdoemen. En zolang je in Keulen bent, voel je overal zijn aanwezigheid. De huidige Dom is in de dertiende eeuw (in de tijd van het Heilige Roomse Rijk) neergezet op de relicten van een kerk uit 870 en heeft verschillende rampen overleeft. In de Tweede Wereldoorlog is de kerk meerdere malen gebombardeerd. Tot op de dag van vandaag vinden er nog werkzaamheden plaats om de inslagen van toen te herstellen. De Dom is daarom nog steeds niet af, wat het tweede kenmerk van zijn imposante schoonheid is. Het derde kenmerk van zijn grootheid is dat ik de Dom begrijp. Hij is het resultaat van de katholieke, Rijnlandse cultuur, die tot in het zuiden van Nederland reikt en die hij ook versterkt. De Dom is niet een simpel relict uit andere tijden de kerk groeit nog steeds in materile en immaterile zin. Ga maar eens vroeg in caf Frh am Dom zitten (na vieren een toeristische trekpleister van jewelste) en je beleeft man sprt de onlosmakelijke en actuele verbondenheid met damals.
In Zuid-Limburg heeft men het meest recente damals zorgvuldig weggepoetst. Bijna niets herinnert nog aan de dagen dat er kolen gedolven werden. Dat de generatie vr mij in de mijnen heeft geploeterd, daarvan is in het landschap niets terug te vinden. De meeste steenbergen zijn afgegraven, eentje kent een grote overdekte skihelling. Maar geen enkele schacht of kolensorteerhal siert het landschap. Dat deze objecten in de vrijetijdsindustrie en belevingseconomie een rol van betekenis kunnen spelen weten ze in Belgi en het Duitse Ruhrgebied overigens veel beter.
Ook in minder toeristische oorden over onze landsgrenzen koestert men het industrile en culturele erfgoed. Afgelopen jaar heb ik in een onooglijk dorpje aan de Neckar nog een Salzbergwerk (een uitgeputte zoutmijn) bezocht. Op ruim 200 meter untertage een indrukwekkende, bijna sacrale ruimte, waar geregeld exposities en muziekvoorstellingen gehouden worden. Je kunt het zout nog van de muren likken. Net als toen heeft het Salzbergwerk een regionale uitstraling en verschaft identiteit aan dorp en streek.
Erfgoed in Nederland? Het zijn eerder concepten dan indrukwekkende gebouwen met een cultureel of industrieel verleden. Zoals bijvoorbeeld de Stelling van Amsterdam. De verhalen over de Stelling zijn mooier dan de complexen. Daar is niets mis mee, maar ik denk dat het culturele erfgoed van Nederland toch vooral haar strijd tegen het water is, de Grote Waterwerken: Deltawerken, IJsselmeerpolders en recent de ontwikkeling van IJburg.
Dat idee werd nog versterkt tijdens een fietstocht op een zonnige, warme dag over het Amsterdam-Rijnkanaal, met vergezichten over stad, Durgerdam en IJsselmeer, naar een nieuw stuk land voor de bouw van 18.000 woningen die samen een nieuw en stedelijk deel van Amsterdam (moeten) gaan vormen. Schier eindeloze zandvlakten onder een strakke, blauwe lucht! Bewondering voor de ingenieurs van toen en nu, respect voor de pioniers van toen en nu denk aan die in Emmeloord en Lelystad begrip voor films als De stem van het water en Noorderlingen. Cultuur pur sang! Erfgoed hoeft niet tot het verleden beperkt te blijven. De Hollandse toekomst wordt gebouwd op cultureel erfgoed: de strijd tegen het water.
