Festivals zijn een goede impuls voor de stedelijke economie. Er komen hordes mensen op af, vaak van ver buiten de stad, die flink wat geld inbrengen. Maar, de festivalisering en thematisering kennen zo hun schaduwkanten. Vooral de stadsbewoners zijn lang niet altijd tevreden met deze massaliteit. De stedelijke openbaarheid lijkt daarmee te worden bedreigd.
Recent was ik in Sevilla, enkele dagen voor de Semana Santa. De stad was al in rep en roer. Podia werden opgebouwd, repetities gehouden, kerken opgefleurd. En ik zag het allemaal aan onder het (vroeg) genot van enkele Manzanillas. Een festival waar de Sevillanen naar toe leven en dat inmiddels een toeristische attractie is geworden. En daar is niets mis mee. Want ik heb er hier al eens eerder iets over gezegd er is sprake van gebondenheid aan tijd en ruimte. Het is voor iedereen begrijpelijk dat het alleen daar en op dat moment gebeurt.
In toenemende mate worden festivals georganiseerd om juist toeristen naar de stad te trekken, zoals het Preuvenemint in Maastricht. En met succes, op zulke dagen loopt de stad vol. Volgens sommigen te vol. Koninginnedag is zelfs de dag dat vele Amsterdammers de stad verlaten vanwege de immense drukte (en de daarmee gepaard gaande rommel en vernielingen) van met name bezoekers van buiten de stad.
Verschillende spraakmakende vrijetijdsmanagers en -adviseurs wijzen op de onontkoombaarheid van festivals en themas, en derhalve de noodzaak voor lokale overheden om in deze vaart der belevingseconomie en vrijetijdsindustrie de boot niet te missen. Lokale overheden zijn gevoelig voor deze gewichtige babbelaars, niet in de laatste plaats vanwege de bergen goud die voor het oprapen liggen. En zeker voor de korte termijn is dat zo.
Toch wil ik voorzichtig wijzen op de bedreiging voor stedelijke openbaarheid die dit soort leisure and fun-activiteiten met zich meebrengen. Zoals themapark Amsterdam. Hierbij wordt meestal gedacht aan Amsterdam als een museum van de Gouden Eeuw, waarbij het beeld van de oude stad gehandhaafd blijft door al dan niet monumentale panden te beschermen (in 1999 is de Amsterdamse binnenstad tot beschermd stadsgezicht verklaard). Maar Amsterdam biedt nu ook al delen van de binnenstad en de 19e-eeuwse gordel aan als hapklare thematische brokken voor veelal buitenlandse toeristen: Nautisch Kwartier, Museumkwartier, Groene Plantage, Red Light District, Quartier Latin enzovoort. Deze transformatie van binnensteden naar themaparken zijn niet bedoeld voor de locale bewoners, maar voor de wensen en behoeften van vermeende toeristen (met geld). Bij de discussies omtrent de ontwikkeling van de Amsterdamse Zeedijk en omgeving tot Chinatown-achtige allure, gaat het er niet om dat etnische groepen een eigen herkenbare wijk willen, maar eerder om de neiging bepaalde buurten zodanig tot themapark om te vormen dat ze voor winkelend publiek en toeristen aantrekkelijk worden.
Entertainmentspektakel
Een groeiende groep toeristen komt naar Amsterdam om eens flink uit hun dak te gaan, om te genieten van het entertainmentspektakel
tolerantie: Tolerance, perhaps Amsterdams most prized commodity, is increasingly packaged and labeled to meet the demands of mass tourism and instant gratification (Nijman, p. 24). Het hele gebied tussen het Centraal Station, via Damrak, Dam, Rokin, Spui en Leidsestraat tot aan het Leidseplein (met de aangrenzende gebieden de Wallen, Damstraat, Regulierbreestraat en Rembrandtplein) fungeert nu reeds als een themapark drugs and sex, met de daarbij horende festivals. Het gebied heeft een omvang die vergelijkbaar is met themaparken in de Verenigde Staten. Een toenemend aantal Amsterdammers keert zich af van dit gebied.
Festivals en thematisering bieden niet te onderschatten kansen voor steden. Maar bedreiging voor stedelijke openbaarheid (verschillende soorten mensen om verschillende redenen op verschillende momenten in de stad) ligt op de loer. Omdat toerisme een grote en snel groeiende sector in de wereldeconomie is, zullen ruimtelijke ordenaars en overheden festivalisering op hun merites moeten beoordelen. Festivals en themas moeten in elk geval tijd- en ruimtegebonden zijn. Dus primair voor bewoners.
Auteur: Jos Gadet
