Een heel jonge, academisch opgeleide collega vroeg me laatst of Goede Vrijdag nou vr of na Pasen valt. Twee meiden begin twintig zitten voor me in de tram en vragen zich met Amsterdams accent af of die mooie, oude brug over de Amstel ook een naam heeft. Raakt de Magere Brug onbekend? Een vriend van me, die les geeft op de universiteit, vraagt elke jaar zijn eerstejaars of ze dagelijks een krant lezen en welke dat dan is. Zijn bevinding is dat het percentage krantenlezende eerstejaars niet alleen afneemt, maar dat de gratis kranten Metro en Spits in toenemende mate de serieuze landelijke dagbladen vervangen.
Ik ga ervan uit dat genoemde feiten niet exemplarisch zijn voor de westerse jeugd. Te denken geeft het wel. Temeer daar ze passen binnen door het Sociaal en Cultureel Planbureau gepubliceerde ontwikkelingen bij jongeren. Zo is lezen bij jongeren een weinig beoefende vrijetijdsbesteding, die bovendien ook nog eens afneemt. Van een brede belangstelling is bij jongeren geen sprake.
Belangstelling voor muziek daarentegen wordt steeds groter. Volgens het SCP is popmuziek als zodanig een vrijwel universeel element in het leven van de jongeren, dat als achtergrond bij andere activiteiten bijna onophoudelijk aanwezig is. De televisie kent meerdere zenders die onafgebroken popmuziek verpakt als videoclip aanbieden. De disco is het caf gepasseerd als belangrijkste pleisterplaats buitenshuis.
Wat sociale contacten betreft, bedraagt in de meeste gevallen het aantal echte, intieme vrienden niet meer dan n of twee personen. Maar ongeveer 70 procent van de jongeren maakt deel uit van wat lossere netwerken, waaraan echter veel belang wordt gehecht.
Creatief zijn jongeren wel. Er wordt getekend, gefotografeerd, een instrument bespeeld en textiel vormgegeven dat het een lieve lust is. Ruim 60 procent van de jongeren doet zijn ding. Het immens populaire tv-programma Idols is wel een heel sprekend voorbeeld.
Deze ontwikkelingen duiden erop dat de bredere belangstelling van jongeren voor het publieke, pover is. Informatie wordt niet gehaald uit boeken of kranten, of uit gesprekken in het caf. Kennisbronnen zijn peer groups en muziekzenders. Zeker die laatste propageren illusies (vandaar waarschijnlijk ook het hoge percentage creatievelingen onder jongeren).
Peer groups zijn de bronnen bij uitstek waaruit jongeren hun informatie putten. De opkomst van nieuwe vormen van contemplatie, zoals New Age bewegingen, boeddhisme en veganisme, komt hier grotendeels uit voort. Het grote verschil tussen oude (westerse, traditionele religies) en nieuwe stromingen is in mijn ogen de individuele of collectieve afkeer van eenvoudigweg het leven van alledag. Zo hebben fundamentele islamitische groeperingen hun wortels in de afkeer van de westerse cultuur die opgang doet aan het einde van de negentiende eeuw. Ingegeven door de angst buiten de westerse boot te vallen, hergroeperen islamieten zich en herinterpreteren de Koran, die als een gesel over de gelovigen wordt afgekondigd.
Nederlandse en Belgische jongeren zijn hiervoor gevoelig, zo blijkt uit de opkomst van de chador en het ronselen van jonge strijders voor de islamitische zaak.
In Belgi mobiliseert de charismatische Dyab Abu Jahjah werkende Marokkaanse jongeren tegen vermeend onrecht. Het betreft tweede en derde generatie Marokkanen die weinig tot niets met Marokko hebben, zich ook nog eens geen Belg voelen, en zich derhalve sterk richten op de islamitische cultuur.
De door Huntington voorspelde Clash of Civilizations woedt als nooit tevoren, in vele verschijningsvormen. Vooral bij de jeugd. Hoe voorkomen we clashes of civilization in de stedelijke publieke ruimten? Een belangrijke vraag voor de ruimtelijke ordening.
