Selecteer een pagina

Leeswijzer: Markt, plaats en identiteit

Algemeen
Kenmerkend in de recente en omarmde analyses van de ontwikkelingen in de vrijetijd is de onstuitbare sturing van de koopkrachtige consument bij de inrichting van de publieke ruimte in zowel stad als land. Dat houdt volgens een recente publicatie van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in dat typeringen van plaats en markt, van authenticiteit en inauthenticiteit, van echt en vals, wellicht niet langer productief zijn. De angst van sommigen voor de teloorgang van het lokale en de dominantie van het globale kan daarmee als nostalgisch, en op zijn positiefs, als romantisch terzijde worden geschoven.


Postmarxisten, hoe kan het ook anders, geven echter nog niet op. Volgens hen staat markt voor economische krachten die mensen losrukken uit hun alledaagse wereld, terwijl plaats verwijst naar de alledaagse werkelijkheid waaraan de plaatselijke bevolking haar identiteit ontleent. Als we bijvoorbeeld kijken naar de filmwereld, zien we dat (bedrijfs)economische strategien authenticiteit willens en wetens opofferen aan vals. Zo zijn er zeer veel films die alleen als uithangbord voor een videospel fungeren en wordt er meer geld verdiend met frisdrankverkoop dan met bioscoopkaartjes. Het is niet meer zo dat computerspellen op films worden gebaseerd of dat de verkoop van deze spellen het bioscoopbezoek stimuleert. De interactieve media zijn inmiddels de motor die de volledige entertainmentindustrie draaiende lijkt te houden. De film speelt tegenwoordig de rol van reclamespot voor de echte mediagebeurtenis: het interactieve computerspel.
Interessant is de ruimtelijke weerslag die dit heeft iets wat in Amsterdam te zien is tijdens een wandeling in de omgeving Regulierbreestraat. Wanneer je Tuschinsky uitloopt, wandel je bijna vanzelf de Spielothek binnen. En wanneer je vanaf de speelautomatenhal een klein stukje in een willekeurige richting loopt, kom je langs computersoftwarewinkels die zijn voorzien van de computerspellen voor thuisgebruik. Het nieuwe internetcaf is het voorlopige sluitstuk van het nieuwe mediadomein in de Regulierbreestraat.
Die straat maakt deel uit van het gebied tussen het Centraal Station en Leidseplein dat nu reeds fungeert als een themapark fun, drugs en sex met een omvang die vergelijkbaar is met geplande themaparken in de Verenigde Staten. Een belangrijk gevolg is dat aan deze plaatsen geen identiteit ontleent wordt. Sterker nog, van dit gebied keren steeds meer authentieke Amsterdammers zich daadwerkelijk af.

Een ander voorbeeld van markt die veel wordt bezocht, maar weinig identiteit verleent is de West Edmonton Mall in Alberta Canada. Dit is de eerste Mall die de wereld van het themapark het winkelcentrum binnen bracht: 800 winkels, 11 warenhuizen, 110 restaurants, 60.000m2 amusementspark, 40.000m2 groot waterpark, ijsbaan, hotel en een straat die de sfeer van Bourbon Street in New Orleans moet oproepen, enzovoort. De directie van deze Mall huurt acteurs in als dronkelappen, daklozen, prostitues en krantenverkopers om Bourbon Street te verbeelden, terwijl de authentieke hoeren, zuipschuiten en onbehuisden onverbiddelijk de toegang tot die Mall wordt geweigerd. Valse stedelijkheid derhalve.

De in Oberhausen gelegen shopping mall CentrO is een vergelijkbaar, zij het minder extreem voorbeeld dichter bij huis. Meer plaatseigen is de enkele honderd meter verderop gelegen Oberhausense Gasometer. Deze voormalige gasopslagplaats was eind jaren tachtig de omwoners een doorn in het oog omdat hij verwees naar het Ruhrgebied als desolaat industrieel complex, met de bijbehorende sociaal-economische problemen. Totdat het stadsbestuur het complex ontwikkelde als tentoonstellingsruimte, uitkijktoren, horecavoorziening en stadspark, en presenteerde als onze eigen Eiffeltoren. De Gasometer is n van de ongeveer 180 projecten van de Internationale Bau Ausstellung (IBA) Emscherpark. In een groen (deels ecologisch) raamwerk zijn, dankzij enorme overheidsinvesteringen, industrile monumenten omgebouwd tot culturele podia, cultureel-economische broedplaatsen, recreatieterreinen, restaurants en dergelijke, is (nieuwe) economische bedrijvigheid in stadsparken ontstaan, en zijn werkgelegenheidsprojecten en culturele educatieprogrammas gestart.
Tegenwoordig zijn de bewoners weer stolz op hun Kohlenpott en ontlenen er identiteit en betekenis aan. Belangrijk is eveneens dat moderne entrepreneurs investeren in het op plaatseigen karakteristieken (her)ontwikkelde gebied, dat bovendien door Duitse en buitenlandse toeristen ontdekt is.
Plaats ontstaat tegen alle marktverwachtingen in.

Auteur: Jos Gadet – gdtmb@hetnet.nl, gdt@dro.amsterdam.nl
Referenties: n.a.v: H. Mommaas, m.m.v. M. van den Heuvel en W. Knulst, De vrijetijdsindustrie in stad en land. Een studie naar de markt van belevenissen, (WRR Voorstudies en achtergronden V109), Den Haag, Sdu Uitgevers, 2000 Th. Elsaesser (red), Hollywood op straat, Film en televisie in de hedendaagse mediacultuur, Amsterdam, Vossiuspers AUP, 2000
468

Reactie verzenden

Share This