Levenspartners hebben vaak dezelfde culturele belangstelling. Drie processen spelen hierbij een rol. We kiezen vaak een partner met een overeenkomstige achtergrond.
Verder stelt samenwonen ons bloot aan dezelfde beperkingen. En ten slotte is er in de loop van de tijd natuurlijk sprake van wederzijdse benvloeding.
Bezoek aan een museum, theater of concertzaal staat in belangrijke mate onder invloed van de sociale omgeving. Met cultureel genteresseerde familieleden, vrienden en kennissen maakt iemand zelf ook veel kans om tot de bezoekers te behoren. Deze samenhang ontstaat al op jonge leeftijd. Tijdens de jeugd bepalen de ouders en leraren voor een groot deel de cultuurparticipatie en tijdens de adolescentie spelen vrienden een belangrijke rol. In het volwassen leven is de invloed van een vaste levenspartner het sterkst. De cultuurdeelname van partners vertoont dan ook grote overeenkomsten.
Deze gelijkenis is het resultaat van tenminste drie te onderscheiden processen: overeenkomstige achtergrond, dezelfde beperkingen en wederzijdse benvloeding.
Ten eerste kiezen partners (mede) voor elkaar op basis van gedeelde voorkeuren en overeenkomstige achtergrondkenmerken, die weer samenhangen met de cultuurparticipatie. Culturele gewoonten benvloeden patronen van partnerkeuze: cultureel (in-)actieven kiezen elkaar uit. Daarnaast trouwt men meestal met iemand die ongeveer hetzelfde opleidingsniveau heeft, een factor die in sterke mate de cultuurparticipatie benvloedt. De culturele gelijkenis tussen partners kan voor een kwart aan overeenkomsten in sociaal-culturele achtergrond worden toegeschreven. Die achtergrond is dan afgemeten aan het bereikte opleidingsniveau en van de culturele activiteit in het ouderlijk huis (De Haan en Uunk 1999).
Ten tweede zijn gedragskeuzes van partners onderhevig aan deels dezelfde beperkingen. Dit legt restricties op aan de deelname van beide partners en leidt tot culturele gelijkenissen tijdens het huwelijk of de samenwoonrelatie. Uit onderzoek blijkt dat twee gezinskenmerken met name van invloed zijn, namelijk het huishoudinkomen en de aanwezigheid van een jong kind. Een ruim inkomen en de afwezigheid van een jong kind is voor beide partners een stimulans voor culturele activiteit. De aanwezigheid van een jong kind legt uitgaansbeperkingen op, en een laag inkomen bestedingsbeperkingen. Voor een deel is de culturele activiteit van partners toe te schrijven aan gezamenlijke mogelijkheden en beperkingen. Samen met de sociaal-culturele achtergrond verklaren de gedeelde restricties een derde van het verband tussen de cultuurparticipatie van partners. De invloed van gedeelde beperkingen is geringer dan die van overeenkomsten in sociaal-culturele achtergrond. Dat gedeelde achtergrond en restricties slechts voor een beperkt deel (een derde) de culturele gelijkenissen tussen partners kunnen verklaren, duidt erop dat de culturele gelijknissen voor het grootste deel (twee derde) op een andere manier tot stand komen. Ze worden waarschijnlijk veroorzaakt door partnerkeuze op basis van culturele voorkeuren (onafhankelijk van overeenkomsten in opleidingsniveau en in het culturele klimaat in het ouderlijk milieu en overeenkomsten in opleidingsniveau) en wederzijdse benvloeding tijdens het huwelijk (onafhankelijk van gedeelde restricties).
In de derde plaats benvloeden partners elkaar. Partners versterken elkaars culturele gewoonten. Ze bezoeken musea, schouwburgen en concertzalen vaak in elkaars gezelschap. Mannen nemen veel aan cultuur deel omdat hun vrouw dat ook doet, en vice versa. Partners benvloeden elkaar in ongeveer even sterke mate (vgl. Van Berkel 1997). De invloed van de partner is veel groter dan andere invloeden die vaak met cultuurparticipatie in verband worden gebracht, zoals het opleidingsniveau en het culturele klimaat in het ouderlijk huis. Dit onderstreept dat cultuurparticipatie is ingebed in een sociale context.
