Maastricht ligt behoorlijk op de schop. Nu meer dan ooit. Of misschien lijkt het wel zo, doordat nu het hart van de stad aan bod is in het Markt-Maas-project. De Maas krijgt een nieuw bed. De westoever wordt een autovrije, brede boulevard met ruimte om te zitten, te wandelen en activiteiten uit te voeren. De twee kantoorgebouwen langs de Maasbrug worden vervangen door nieuwbouw met 15.000 m2 winkelruimte, evenveel kantoorruimte en ondergronds een parkeerplaats voor 1.200 autos.
De twee onderste verdiepingen van de nieuwbouw worden winkelgalerij, die via gewelfde kelders en de nieuwe Maasboulevard in verbinding staan met het Bassin. En andersom natuurlijk, want de varende log moet kunnen shoppen.
De gemeente Maastricht heeft het goed voor met de stad en haar inwoners. Ook haar neringdoenden, al is de regelgeving voor hen wellicht de strengste van Nederland. Maar de middenstand klaagt hier niet. Partner projectontwikkelaar 3W evenmin. Verantwoordelijk wethouder Theo Bovens: 3W heeft mooie plannen ontwikkeld in nauwe samenwerking met de Maastrichtse rijksbouwmeester Jo Coenen en zijn team.
Het Bassin
Tot de komst van het Julianakanaal, tegen het eind van de jaren 20 van de vorige eeuw, bereikten schepen het centrum van Maastricht via de Maas en de Zuid-Willemsvaart. De Zuid-Willemsvaart leidt naar Den Bosch en via de Kempense kanalen naar Antwerpen en zelfs naar Luik. Centrale haven van Maastricht was in die dagen het Bassin, met eigen opslagruimten.
Met de komst van het Juliana- en het Albertkanaal, respectievelijk aan de Nederlandse en Belgische kant van de Maas, ontstonden snellere verbindingswegen en de betekenis van het Bassin als haven verzandde letterlijk en figuurlijk. De oudere kanalen waren ook te klein voor de snel groter wordende schepen. Het Bassin raakte in onbruik en de huizen en kelders eromheen in verval.
In de jaren 80 studeerde de gemeente Maastricht op hergebruik van het Bassin. De panden werden gerenoveerd en nieuwbouw rond de kades moest het Bassin verder verfraaien. Ook plande de gemeente de aanleg van een jachthaven in het watergebied, waarvoor Rijkswaterstaat echter toen geen toestemming gaf.
Dat was tegen het zere been van hotelier Hans Pauw en reder Cees van Stiphout. Ook zij hadden al langer plannen met deze haven. Toen ze vernamen dat de jachthaven niet door kon gaan, werkten zij de tekeningen verder uit. Niet geheel zonder eigen belang: Hotel Pauw lag pal naast het Bassin, terwijl de haven ook nieuwe mogelijkheden kon bieden aan de reder.
Van Stiphout: We wilden de haven terugbrengen naar de situatie van 1900. Het Bassin moest weer die oude haven worden, met binnenschepen, oude vrachtwagens, handkarren, stapels hout, kratten, kisten, zakken en meer, met het idee dat de haven nog in werking is. Ontwerptekeningen uit 1995 tonen een kantoor van de Maastrichtse Stoomboot Maatschappij, in de gewelfde pakkelders een visrestaurant, een bistro, een atelier, expositie- en verkoopruimte.
Er doemden problemen op: de schepen zouden naar binnen getakeld moeten worden, omdat de oude sluizen niet meer in bedrijf waren. Het Bassin moest bovendien worden uitgediept, het zwaar verontreinigde slib moest worden verwijderd. Die kosten waren te hoog voor het duo en om die reden zette de gemeente uiteindelijk zelf het plan door, samen met projectontwikkelaar 3W en het Sociaal Fonds Bouwnijverheid.
Promotie
De gemeente ging voortvarend te werk en tastte diep in de buidel. Europese Eurobijdragen en stimuleringsgelden van rijk en provincie dekten de kosten niet helemaal en dus werd blufpoker gespeeld. Met een gensceneerde opening in juni 2001: het Bassin kwam tot leven, er was live-muziek en vanuit de kelders werd volop gecaterd. Twee dagen later was het Bassin weer een stille leegte, maar de laatste investeerder ging overstag. Een jaar later is het sfeerbeeld van die juniavond werkelijkheid en staan de potentile huurders voor een plek aan de haven in de rij.
Het Bassin blijkt bovendien een centrale ligging te krijgen in de toekomst, met aan de zuidoostkant het autovrije Markt-Maas-project en aan de noordwestkant het project Belvdre.
Met Pinksteren 2002 bleek met name de horeca veelvuldig bezit te hebben genomen van de kelders, waar inmiddels ook onder andere een kapper, een galerie, een tijdschriftenwinkel en een nautische shop zijn gevestigd. Conform de ideen van Pauw en van Stiphout. De haven is inmiddels uitgediept en toegankelijk voor particuliere scheepjes. Daarmee is ze dus toch een jachthaven geworden, die ook de functie zal overnemen van de strook tussen de twee oudste Maasbruggen, waar nu nog veel scheepjes afgemeerd liggen.
Rederij Stiphout heeft een nieuw, plat passagiersschip in gebruik genomen dat het Bassin kan bevaren. Dit schip, de Jekervallei, maakte op 30 april zijn eerste rondvaart.
Dat het Bassin al vanaf de eerste dag in trek was, vertelt Percy Timmers. Zijn familie opende aan de Bassinkade een fraai, maritiem ingericht visrestaurant, Le Bon Bassin, met terras aan het water. Het Pinksterweekeinde was geweldig. We hebben de leveranciers meteen moeten bellen voor extra leveringen. En niet alleen wij, ook de buren. We hebben een fantastische zomer achter de rug, met als hoogtepunt de Eerste Maastrichtse Havendagen. We plannen allerlei activiteiten om ook in de winter attractief te blijven, wellicht met een eigen kerstmarkt en concerten op het water.
Ook mediterraan caf en pianobar Le Bateau Mouche draait boven verwachting. Wie er zijn boot aanlegt, kan er mt of zonder champagne ontbijten, de hele dag door genieten en de dag afsluiten met tapas. Maar ook wie niet in het bezit is van een boot is welkom.
Met de herfst in zicht werden in september 2002 de restauratiewerkzaamheden aan Sluis 19 (anno 1826 en handbediend) voltooid, waarmee de doorgang naar Belgi via de Zuid-Willemsvaart een feit is. Voor de kleine, luxe scheepvaart althans. Zelfs wie bovendeks op de Jekervallei de route bevaart, zal moeten bukken.
Maar de ooit door Koning Willem I genitieerde route is weer intact, Maastricht-Den Bosch langs de kazematten en via Belgi (Zuid-Willemsvaart) kan weer. In 1826 zorgde de afvoer van steenkool en textiel voor rijkdom, in 2002 zijn het de pleziervaartuigen die de internationale euros naar Maastricht brengen.
Kwaliteit
Rafke Teeken, beleidsvoorlichter van de gemeente Maastricht:
We verwachten 3.000 tot 5.000 plezierjachten per jaar, in het hoogseizoen 30 tot 70 boten per dag. We hebben bovendien een achterstandswijk naar een hoog niveau getild. En we bouwen vanaf hier Maastricht verder uit.
De financiering van grote projecten in steden is niet zelden (deels) in handen van particuliere investeerders, vaak projectontwikkelaars. In Maastricht is dat niet anders, zij het dat de stad een uniek model heeft ontwikkeld. Wethouder Economische Zaken Theo Bovens:
We zijn voor projectontwikkelaars een constante factor. We kiezen al decennia lang voor kwaliteit en daar kunnen zij op bouwen. Daarnaast hebben we een stabiel bestuur. Al ruim 35 jaar maken het CDA en de PvdA hier samen deel uit van het college. De samenstelling verandert, maar de visie blijft gelijk. Die politieke stabiliteit werpt vruchten af: er is een vaste richting. Je ziet dat ook duidelijk in het welstandsbeleid. Als je bijvoorbeeld naar onze binnenstad kijkt, dan moet je daar toch trots op zijn. Zelfs ketenzaken zien er in Maastricht anders uit dan in andere plaatsen. Dat is een kwestie van lange adem. Bedrijven moeten zelfs hun logos aanpassen. KPN heeft voor Maastricht de grijze telefoonpaal uitgevonden, omdat de felgroene exemplaren niet werden geaccepteerd.
Hij vervolgt: Kwaliteit kan steden onderscheiden. De winkels zijn in veel steden gelijk, dan moet de sfeer anders zijn. Mooi groen, bussen die op tijd rijden, voldoende parkeerplaatsen, theaters met een goede programmering, dat maakt een stad. We hebben zaken tegengehouden: lasergames, kartingbanen, diverse soorten horeca… we willen niet alles. Ook als er kantoren bij komen, moeten die kwaliteit hebben. Op momenten van hoge werkloosheid hebben we die maatstaven vastgehouden. Het streven naar kwaliteit legt de stad geen windeieren.
