Wat moeten we precies verstaan onder de term erfgoed?
De term zelf is nog maar gedeeltelijk gemunt. Het is een letterlijke vertaling van het Engelse heritage. In het kort gezegd gaat het om alles – zowel materieel als immaterieel – uit het verleden dat waard is behouden en gebruikt te worden. De term is bekend binnen de sector, maar vraag niet aan iemand op straat wat erfgoed inhoudt.
Houdt dat in dat de term erfgoed beter in de markt moet worden gezet?
Misschien is het ook een kwestie van marketing. Er zou een landelijke campagne voor moeten worden opgezet, in de zin van de slogan Ken je verleden, begrijp het heden, waardoor duidelijk wordt dat erfgoed veel meer is dan de monumenten, de trapgevels waar men in het beste geval aan denkt. En dat het niet alleen gaat om de voorkant, de trapgevel, maar ook om wat erachter en -onder zit: de collectie in een museum, de geschiedenis van je eigen omgeving. En natuurlijk: wat je daar aan hebt, wat je er mee doet.
De vraag is of het wel zon logische stap was, dat samentrekken van verschillende clubs onder de aan het Engels ontleende noemer heritage. Waarom is dat pas de laatste jaren geprobeerd? Had dat te maken met die noodzaak tot marketing?
Het had zeker te maken met een duidelijker profilering daarvan. Net als in de kunstensector is er bij ons sprake van stevige verkokering. En samen sta je sterker. Maar het heeft ook iets te maken met verdediging tegen de oprukkende moderne samenleving, tegen de weggooicultuur, tegen het verdwijnen van dingen in plaats van ze te bewaren. De term erfgoed draagt dus ook iets in zich van bedreigd.
Hoe definieer je de markt voor erfgoed? Richten jullie je in eerste instantie op de branche zelf of op een groter publiek?
Wij zijn geen publieksinstelling. We richten ons allereerst op erfgoedinstellingen, zoals musea, archieven, stichtingen en monumentencommissies, en verder op amateurs die zich bezighouden met erfgoed, zoals historische verenigingen en monumenteneigenaren. De publiekslaag ligt daar weer onder. Wij proberen draagvlak te creren voor een grotere interesse in erfgoed.
Beschikken jullie over cijfers waaruit blijkt wat het belang is van het werk van het Erfgoedhuis, bijvoorbeeld voor de politiek?
Wij werken maar beperkt met publiekscijfers. We houden ons immers bezig met die tweede laag we zijn een tweedelijns instelling. Maar indirect hebben we er wel invloed op. Wij verzorgen bijvoorbeeld de landelijke museumregistratie in Zuid-Holland. Er zijn bij ons zon 240 musea. We maken ons er sterk voor dat die zoveel mogelijk het nationale kwaliteitskeurmerk krijgen, met – uiteraard – als uiteindelijk doel dat er daardoor meer mensen naar die musea komen. Onze subsidiegever, de provincie, rekent ons ook niet in eerste instantie af op publiekscijfers. Wel wil ze weten hoeveel instellingen of overheden wij bereiken, of hoeveel scholen er aan onze educatieve projecten deelnemen. Hopelijk komen door ons werk meer consumenten in contact met erfgoed.
Jullie richten je op diverse doelgroepen: musea, archieven, gemeenten. Welke van deze instellingen of organisaties doen het goed wanneer het gaat om cultureel ondernemerschap en welke minder, en speelt het Erfgoedhuis daarin een specifieke rol?
Ik constateer dat musea en archieven de laatste jaren veel moderner en creatiever zijn geworden in hun publieksbenadering. Als het gaat om cultureel ondernemerschap lopen de musea voorop, maar de archieven komen snel bij. Die hebben ons bijvoorbeeld gevraagd om een eigen specialist bij het Erfgoedhuis.
Wij werken zowel met grote als kleine instellingen, maar in de praktijk komt het erop neer dat we meer steun verlenen aan de kleinere musea en gemeenten, waar onvoldoende menskracht en kennis voorhanden zijn.
Er zijn grote cultuurverschillen tussen de verschillende erfgoedbloedgroepen. Mensen die in een archief werken, hebben een andere instelling dan museummedewerkers. Zo organiseerden we een keer een cursus vitrine inrichten voor archiefmedewerkers een cursus die we eerder hadden aangeboden aan museummedewerkers. De reactie van de archieven was beduidend minder, want ze vonden dat iets voor musea. Maar tegenwoordig zijn de archieven in Zuid-Holland, naar het voorbeeld van de musea, veel meer publieksgericht aan het werk ook daaraan dragen we bij.
Projecten als Verhalen van steden of Waterpas helpen om cultuurverschillen te overbruggen. Zo komt een gemaal dat via ons project Waterpas in contact is gekomen met basisschoolleerlingen wellicht tot de conclusie dat het met een betere folder of met andere openingstijden een groter publiek kan trekken en zo neveninkomsten kan genereren. Je zou wat wij doen matchmaking kunnen noemen.
Het Erfgoedhuis draait vooral op subsidie van de provincie Zuid-Holland. Staan jullie onder druk om te gaan zoeken naar andere financieringsbronnen? Zijn jullie bijvoorbeeld van plan om producten te gaan ontwikkelen die geld opleveren?
Onze basisbegroting voor 2002 beloopt 1.850.000 euro. Daarbovenop komen de kosten van speciale projecten. Voor 2002 komen die in totaal op 1.600.000 euro.
We hebben nog maar weinig ervaring met andere vormen van inkomstenwerving, maar de provincie verwacht op dit gebied wel wat van ons. We genereren op dit moment vooral inkomsten via onze cursussen, de verkoop van publicaties en de abonnementen van de Monumentenwacht. Vanaf volgend jaar gaan we tarieven vaststellen voor bepaalde andere diensten.
Met sponsoring hebben we nog niet veel ervaring. Ondernemers zegt het begrip erfgoed overigens ook niet zoveel. Maar kostendekkend door inkomsten uit de markt zullen we niet kunnen werken.
Naam:
Andries Ponsteen
Leeftijd:
52
Huidige functie:
directeur van het Erfgoedhuis Zuid-Holland
Vorige functies:
directeur van de Stichting Samenwerkende Nederlandse Korenorganisaties (SNK) het landelijk instituut voor de vocale amateurmuziek nu Unisono. Opleiding jurist en musicoloog
Laatste culturele activiteit:
bezoek aan de Van Eycktentoonstelling in Brugge
Laatste vrijetijdsactiviteit :
een wandelvakantie in Schotland
Nieuwste trend:
Op het gebied van cultuur en vrijetijd raakt alles aan elkaar gekoppeld. Vroeger gingen mensen gewoon naar een museum, nu gaan ze naar een museumnacht waar ze verwachten te kunnen eten en te worden vermaakt. In die combinatie van cultuur, toerisme, entertainment en verzorging schuilt ook een gevaar: het aanbod kan diffuus worden en er kan verzadiging optreden.
Een tweede trend is dat er binnen de cultuurbranche weliswaar sprake is van een toenemende professionalisering, maar er ook een groeiende rol lijkt weggelegd voor amateurs. Er komen steeds meer particuliere cubs die zich actief opstellen. Zuid-Holland alleen al kent zo’n 120 historische verenigingen, die zelfstandig onderzoek doen en hun resultaten publiceren. Wij zien het als een van onze taken om deze en andere initiatieven van particulieren ondersteuning te bieden.
