De expressieve mogelijkheden in het nieuwe medialandschap gelden als winst ten opzichte van het receptieve karakter van Web 1.0 en als revolutionair ten opzichte van het passieve televisietijdperk. Meer keuzemogelijkheden bieden een grotere controle over het eigen mediagebruik. Recente digitale hits als MySpace, Hyves, Flickr en YouTube bieden nieuwe tools, communicatiemogelijkheden, sociale netwerken en platforms voor publiek debat. In hoeverre worden we actieve deelnemers aan de creatie, circulatie en interpretatie van media-inhoud? Hoe staat het met de veel besproken empowerment van de gebruiker, en dan in het bijzonder in het culturele domein? Door hoeveel mensen worden de nieuwe mogelijkheden benut? Kunnen hogere verwachtingen over grotere emotionele betrokkenheid en meer sociale verbondenheid in de culturele wereld worden waargemaakt?
Beeldende kunst en theater: beperkte interesse
Mogelijk willen liefhebbers van beeldende kunst en theater ook ergens hun mening kwijt en met anderen in contact komen om over voorstellingen en tentoonstellingen te praten. Het opbouwen van een dergelijke community is een manier om die betrokkenheid te organiseren. Vooralsnog lopen de technologische ontwikkelingen vooruit op het empirisch onderzoek. Over de vorming van communities en andere vormen van online communicatie rond beeldende kunst zijn in het geheel geen gegevens beschikbaar. Evenmin is bekend in hoeverre theaterliefhebbers deelnemen aan communities. Uit onderzoek onder theaterbezoekers en de bezoekers van theaterwebsites blijkt wel dat slechts een zeer klein deel van die groep hierin geïnteresseerd is. De vorming van grote, bruisende communities lijkt daarmee vooralsnog een te hoge verwachting (De Haan en Adolfson 2007).
Popmuziek: levendige communities
Anders ligt dat bij de popmuziek. Door internet verandert de manier waarop muzieklabels en muzikanten met hun publiek communiceren. MySpace is de grootste en populairste site waar bands en muzikanten gebruik van maken, maar er zijn tegenwoordig volop andere, soortgelijke communities. Levendige sites als www.purevolume.com, www.boomr.nl, www.sellaband.com, www.ongekendtalent.nl, www.simuze.nl en 3voor12.nl vergroten de bekendheid van (startende) muzikanten en bieden mogelijkheden om muziek te verkopen of optredens te regelen. Fans gebruiken social networking sites om berichten te plaatsen en om verhalen en ervaringen uit te wisselen.
Cultureel erfgoed: liever een kopje koffie erbij
Ook in de erfgoedwereld is internet als communicatiemiddel in opkomst, al komt deze communicatie slechts aarzelend op gang. Deels komt dit doordat geïnteresseerden een relatief hoge leeftijd hebben, en ouderen zijn nu eenmaal niet de meest fervente en innovatieve internetgebruikers. Uit onderzoek onder de Nederlandse bevolking blijkt dat 4% van de internetgebruikers vaak of regelmatig via e-mail, nieuwsbrieven en/of nieuwsgroepen informatie uit wisselt met anderen over oudheidkundige onderwerpen. Nog eens 13% doet dat af en toe, terwijl de overige 83% het nooit doet. Soms publiceren semiprofessionele liefhebbers artikelen op de website van zijn vereniging, maar een echt gemeenschapsleven zoals op bijeenkomsten van historische verenigingen lijkt online nog ver weg. Er gaat toch weinig boven een goed verhaal over vroeger met een lekker kopje koffie erbij.
De euforie over nieuwe mogelijkheden staat vooralsnog in schril contrast tot de reikwijdte van het gebruik ervan. Dat is geen ontkenning van het bestaan van actieve communities in de culturele wereld en evenmin van het enthousiasme van de deelnemers. Het relativeert alleen het bereik van deze activiteit onder de Nederlandse bevolking. De eerste tekenen van een participatiecultuur zijn onmiskenbaar aanwezig, maar Nederland wacht nog op de grote cultuuromslag.
Auteur: Jos de Haan (j.de.haan@scp.nl)
