Ondernemen in cultuurtoeristische nichemarkten

Het landschap, het cultureel erfgoed, de rijke tradities, de bourgondische gastvrijheid en het gevarieerde aanbod aan eten en drinken zijn de sterke troeven waarmee Limburg al veel bezoekers trekt. Met 2,3 miljoen vakanties en bijna 11 miljoen overnachtingen nam Limburg in 2009 de tweede positie in – na Gelderland –  op de binnenlandse vakantiemarkt. Vanwege de toenemende concurrentie met andere regio’s zijn nieuwe initiatieven gestart met het doel Limburg nog beter te positioneren als een gebied waar het aangenaam vertoeven is. Het stimuleren van streekgastronomisch toerisme – waarbij het aanbieden van streekproducten centraal staat – is een van deze initiatieven. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat de markt voor streekproducten een enorm groeipotentieel heeft. Volgens berekeningen van de VVV Zuid-Limburg kan er in Limburg jaarlijks een omzet van 625 miljoen euro worden gerealiseerd met hoogwaardige gastronomie. Limburg moet daarom in 2015 tot de gastronomische topregio’s van Europa behoren, zo luidt het streven van het provinciebestuur. 
 

Doordat vrije tijd steeds schaarser wordt heeft de huidige toerist meer behoefte aan unieke belevenissen tijdens de vakantie. Men wil met een herinnering en een verhaal thuis kunnen komen. Regionale gastronomie levert een belangrijke bijdrage aan de beleving van de streek en de regionale identiteit aangezien een relatief groot deel van de toeristische tijdsbesteding én uitgaven naar eten en drinken gaat. De belevingswaarde wordt nog verrijkt door de aandacht voor oorspronkelijkheid en authenticiteit van streekproducten. Ook voor de leefbaarheid van een regio zijn streekproducten van belang. Een regionale voedselketen, waarbij sprake is van kwalitatief hoogwaardige producten, leidt tot een toename van de kwaliteit van leven. Veelal is er sprake van een natuurvriendelijkere productiewijze, hetgeen in positieve zin bijdraagt aan natuur, landschap en leefbaarheid. 

Belangrijke aandachtspunten vanuit het perspectief van de toeristische vraag zijn:
 

– het verankeren van voedingscultuur en -gebruiken in het toeristische aanbod;

– het heruitvinden, moderniseren en promoten van historische voedingstradities;

– het openstellen van voedselproductie voor publiek;

– het organiseren van kooklessen, smaaklessen en gastronomische vakanties;

–  het inspelen op de behoefte aan beleving door het verhaal achter het product vertellen

Streekgebonden gastronomie kan een sterkere bijdrage aan de Limburgse economie leveren indien het aanbod beter wordt afgestemd op de behoeften en wensen van de nichemarkt van gastronomisch toerisme. Nichetoerisme kan worden gedefinieerd als special interest toerisme voor specifieke marktsegmenten met dezelfde demografische achtergrond, lifestyle kenmerken en koopgedrag. Het gaat om kleine aantallen toeristen, die maatwerkproducten met een unieke belevingscomponent zoeken in authentieke omgevingen. 

Ondernemers die op nichemarkten opereren, beschikken veelal over passie en productkennis. Helaas ontbreekt het deze ondernemers niet zelden aan marktgericht denken, strategische visie, financiële kennis en relatiemanagement. Samenwerking met derden wordt niet gezocht aangezien men het vaak te druk heeft met de eigen onderneming. 
 

Tegelijkertijd kunnen sommige van deze zwaktes werken als sterktes. Hoewel de passie dit type ondernemer in zekere zin blind maakt voor de vraagkant van de markt, is het dezelfde persoonlijke gedrevenheid die hem in staat stelt op heel natuurlijke wijze in te spelen op de belevingsbehoefte van de consument door het verhaal achter het product te vertellen. Dat kan hij alleen maar dankzij het bezit van specialistische productkennis, die moet worden beschouwd als de belangrijkste kracht van de niche-ondernemer. In meer dan een opzicht lijkt de niche ondernemer op de life style entrepreneur die niet zozeer wordt gedreven door winstbejag als wel door passie en persoonlijke interesse (Peters et al., 2009).
 

Het slagen van het toeristische beleid van de Provincie Limburg is daarom niet alleen afhankelijk van de betrokkenheid van de niche-ondernemers, maar ook van hun professionalisering. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor kennisinstellingen, zoals de Hogeschool Zuyd, die de ondernemers kunnen ondersteunen bij het ontwikkelen van competenties en de vorming van netwerken van bedrijven. De komende jaren zullen lectoraat en kenniskring Toerisme en Cultuur onderzoek en kennisoverdracht dan ook focussen op: 
 

– het ontwikkelen van ondernemerschapcompetenties door middel van trainingen en workshops 

– het creëren van innovatieve concepten en product-markt combinaties, mede met behulp van de ideeën die geboden worden door andere sectoren van het MKB zoals de creatieve industrie, met name reclamebureaus, ICT-bedrijven en grafische bedrijven 

– de kenniscirculatie via internet portals en on-line forums

– het opzetten van samenwerkingsverbanden op het gebied van promotie, logistiek en distributie om de nodige kritische massa in de toeristische markt te verkrijgen

– het instellen van consumentenpanels als klankbordgroepen, co-producenten en ambassadeurs voor niche producten en diensten.