Beste Eymert,
Nee, ik zal niet over voetbal beginnen, maar wil nog wel iets kwijt over het officile logo van het EK, oftewel Euro 2000. Gaandeweg het toernooi ben ik me daarover gaan verbazen.
Het in twee overlappende vlaggen gehulde voetbalspookje is een gracieus ding, wel aardig om te zien, vond ik. Tot ik half juni van vakantie terugkwam en over de A2 vanuit het zuiden Eindhoven naderde. Daar stond een bord met de tekst EURO 2000 volg/follow en een wit vierkantje met iets erin. Toen ik bijna onder het bord doorreed bleek dat iets het voetbalspookje te zijn en ik dacht: wat een slap logootje. Sindsdien ben ik er op gaan letten. Allereerst viel me op dat de ontwerper en/of opdrachtgever het figuurtje blijkbaar ook wat iel vondt, want er is een grote cirkel of bol achter gezet soms blauw, soms grijs, soms zit er een verloopje in met geen ander denkbaar doel dan het plaatje wat body te geven. Een noodgreep zonder succes, want het contrast tussen het figuurtje en de ondergrond wordt alleen maar minder door toevoeging van die bol. Dacht men in 1994 (dit soort evenementen heeft een lange aanloop) dat een sierlijk, wat feminien beeld zou bijdragen aan een lieflijk verloop van het voetbalfeest? Ik zou juist een lekker stevig beeldmerk bedenken omdat voetbal geen mietjessport is, maar vooral omdat het ding bijvoorbeeld op verkeersborden van grote afstand herkenbaar moet zijn en van de spelersmouwtjes moet afspatten.
Voor de lol heb ik de volg/follow-route richting ArenA gereden, een paar dagen voor de halve finale. Na de afslag Ouderkerk ontbraken nadere richtingaanduidingen, maar de ArenA is gelukkig een herkenbare ufo. Ik had een giga-voetbalspook op het stadion verwacht, zoiets als de Ajax-logos die daar normaliter hangen, maar ik zag alleen een rij Euro-2000-vlaggetjes en een paar kartonnen wegwijzerborden voor betrokkenen, met daarop een geheel ander EK-beeldmerk. Mijn klomp brak.
Euro 2000 was een doorslaand succes volgens organisatie en autoriteiten, en dat relativeert natuurlijk veel gezeur. Maar wat promotie voor Euro 2000 betreft scoorde het HOLND FSTVL met zijn hartverwarmende oranje-actie beter dan de UEFA. Al hing Reinbert de Leeuw wel een beetje moeizaam in zijn shirtje; zon jongen die tijdens gym altijd als laatste overblijft bij het kiezen van de teams. Of is hij penaltyspecialist?
Rolf Hermsen
Beste Rolf,
Eigenlijk wil ik het niet meer over voetbal hebben. Oranje kan dankzij de koningin, zoonlief en hoofdmeester Kok nog net, maar voetbal heeft voor mij definitief afgedaan. Niet eens als sport, maar als vormgeving, d.w.z. als de vorm waarin deze sport gegoten is. Ik heb het dan in eerste instantie over de strikt fysieke vorm: een ruw soort mannelijk exhibitionisme met een openlijk gewelddadig karakter, dat in onze feminiserende maatschappij uit de tijd is, sterker nog, als slecht voorbeeld voor de jeugd eenvoudigweg bij de wet aan banden gelegd zou moeten worden.
Ten tweede is daar de sociale vorm van deze sport en die is zo mogelijk nog treuriger dan de fysieke. Ik bedoel daarmee het volgende.
De welvaart van de afgelopen 35 jaar heeft sporten laten zien die niet alleen qua populariteit in opkomst waren (tennis bij voorbeeld, en de laatste tijd golf), maar die in het brede verband van democratisering/nivellering dienden als vehikel voor sociale stijging: als je ‘erbij’ wilde horen, sloot je je aan bij zo’n sport. Het tragische van de brede volkssport voetbal is nu dat deze zich, juist in de tijd dat steeds meer mensen de kans kregen zich maatschappelijk te verbeteren, structureel heeft ontwikkeld tot een symbool van sociale daling. Alleen enkele voetballers wisten excessief materieel gewin te paren aan een vorm van hogere beschaving (de wijsgeer Cruijff?); de meeste beoefenaars bleven materieel, moreel en maatschappelijk aan de onderkant van de samenleving steken. Slechts een (1) nuttige functie rest voetbal: het blijkt een van de weinige mogelijkheden voor minderheden om zich versneld materieel te verbeteren en als zodanig erkenning te verwerven, maar of zij zich daardoor ook spiritueel verrijken, durf ik te betwijfelen. Voetbal is geweld en gaat nog alleen om geld. En zo’n slecht voorbeeld doet slecht volgen.
Daarom was ik ook zo verontwaardigd over die vier oranje posters van de ‘sterren’ van het Holland Festival. In de lijn van het voorgaande associeren deze heren zich allereerst met een dalend maatschappelijk fenomeen, hetgeen een verkeerde keus is tenzij zij het toejuichen dat dat strookt met de m.i. steeds wankeler wordende positie van het festival. Daarbij komt dat het oranje shirt weliswaar bij Holland past, maar dat de verbeelding van het artistiek elitarisme van de vier festivalspitsen volstrekt geen aansluiting vindt bij het oranje-volk. Wat verbeelden zij zich? De creatie van een nieuwe dada? Of minachten zij de massa?
Tenslotte zijn de posters typerend voor dat deel van de culturele incrowd, dat slechts voor eigen parochie wenst te preken. Want wie kent in godesnaam die naamloze, in oranje gestoken smoelen van de bobo’s van het Holland Festival? Niemand. Ze hebben zich dus alleen laten afbeelden om zich er in de eigen besloten kring over te kunnen verkneukelen. Is dat de manier waarop de Raad voor Cultuur nieuwe doelgroepen wil bereiken?
Overigens vind ik de vier posters magistraal goed vormgegeven werkelijk verbluffend goede fotografie, uiterst vernieuwende typografie, verbazingwekkend creatief kleurgebruik. Het zal wel weer van Anthon Beeke zijn.
Eymert van Manen
