Beste Rolf,
Symposium van opdracht naar ontwerp
Het mini-symposium dat kort geleden voorafging aan de uitreiking van de jaarlijkse Theaterafficheprijs in het Theatermuseum, en de uitreiking van die prijs zelf, bevestigden veel vooroordelen die in ieder geval bij mij leven over enerzijds opdrachtgeverschap, anderzijds prijsvragen. Voor de argeloze lezer leg ik even uit wat er aan de hand was.
Tijdens het symposium werden door drie ontwerpers drie concepten gepresenteerd van het affiche voor de in 2001 te houden tentoonstelling over 10 jaar Theaterafficheprijs. Bij die presentatie werd het gebruikelijke spel tussen enerzijds opdrachtgever, anderzijds de presenterende ontwerper(s) zo reel mogelijk nagespeeld, terwijl jij en ik als advocaten van de duivel kwezelig commentaar mochten geven. Tot mijn genoegen deden zich de volgende typische zaken voor:
De briefing van de opdrachtgever in kwestie (t.w. het Theaterinstituut) werd door de drie ontwerpers uitzondelijk grondig en uitvoerig gevonden dit in schrijnende tegenstelling tot de meeste andere opdrachtverstrekkingen, waarbij schijnbaar op basis van enkele vage uitlatingen van de opdrachtgever exact het juiste ontwerp van de ontwerper wordt verwacht. Geen pluim in de hoed dus van de gemiddelde culturele opdrachtgever.
Op mijn stelling dat het bij affiches uit de culturele sector meer gaat om de kunst van de communicatie dan om de communicatie van de kunst werd niet erg instemmend gereageerd. Wellicht geen wonder in een zaal vol grafische vormgevers, die het voornamelijk over de vereiste herkenbaarheid van het handschrift van de ontwerper hadden.
Zoals altijd kon de opdrachtgever zelfs in deze serieuze spelsituatie niet tot een keuze komen zozeer aarzelde hij tussen enerzijds het o.i. beste ontwerp dat met conceptueel passend beeldmateriaal probeerde de aandacht van een relatief breed publiek te trekken, en anderzijds een alleen voor insiders begrijpelijke, strikt grafische oplossing van zijn bloedeigen huis-ontwerper. Het ontbrak er maar aan dat hij zijn huis-ontwerper vroeg de twee concepten te combineren !
Riem + Honig Theaterafficheprijs 2000
Tenslotte de uitslag van de prijsvraag zelf. Het ontwerp van de Lenette van Dongen campagne had volgens mij never nooit mogen winnen, aangezien het niet bestond uit een (1) affiche, maar uit een campagne van drie verschillende en los van elkaar opgehangen uitingen, terwijl alle andere inzendingen slechts (1) affiche betroffen. Ik ken de voorschiften van deze prijsvraag natuurlijk niet, maar indien wat betreft de Lenette van Dongen campagne slechts een (1) affiche was ingediend, was dit temidden van de ruim 500 inzendingen op grond van de ontwerpkwaliteit stellig niet genomineerd, en had het bij gevolg nooit kunnen winnen. Daarom wordt bij de meeste van dergelijke prijsvragen (zoals bij voorbeeld de ADCN) een principieel onderscheid gemaakt tussen de inzending van campagnes en van grafisch werk. Slechts een (1) gedreven ontwerper viel de jury na afloop lastig met deze onzuiverheid, hetgeen wellicht veel zegt over de tevredenheid van de overige aanwezigen met de aandacht die hun werk bij deze gelegenheid kreeg.
Eymert
Beste Eymert,
Symposium van opdracht naar ontwerp
Theater is een wereld op zichzelf en de affichecultuur zit daar aan vast zoals de maan aan de aarde: verbonden door het elastiek van de aardse zwaartekracht, maar verder een zelfstandig planeetje. We moeten, dat werd me tijdens het symposiumpje duidelijk, ophouden om theateraffiches te zien als verkoopplakkaten voor voorstellingen. De Nederlandse theateraffichecultuur is hoogstaand en dat heeft niets te maken met de kwaliteit van het Nederlands theater.
Ik zou geen branche weten die ontwerpers zozeer als kunstbroeders behandelt als de theaterwereld. De opdrachtgever is meer een maecenas. Niet dat (alle) ontwerpers zo geweldig betaald krijgen, maar het werk heeft status, wordt verspreid en de ontwerper kan zich kunstig uitleven, ongehinderd door creativiteitremmende eisen, en dat is meer waard dan geld. Deze affichekunst is voor ons allemaal, hangt op straat, laat ons gratis genieten en geeft ons ook nog het wereldse gevoel dat de stad barst van de culturele activiteit. Dt is de functie van theateraffiches.
Of theaterproducenten aan affichering hun geld wijs besteden is dus de vraag. Volle zalen levert het niet op, volgens het Nationale Toneel. Deze organisatie stopt zijn geld nu in advertenties en www enzo. Maar Lenette van Dongen, ster van het ontwerp dat de Theaterafficheprijs 2000 won, zei in de krant dat ze affiches juist heel belangrijk vond. Hoe het echt zit zal wel al onderzocht zijn, maar willen we het weten? Laat de broeiplaats theateraffichecultuur liever met rust. Want stiekem geniet ik meer van die posters dan van de paar voorstellingen die ik zie.
Vr het symposiumpje vond ik het een goed idee om eens publiekelijk over de relatie opdracht-ontwerp te discussiren. Dat gebeurt te weinig. Maar achteraf (altijd achteraf) was het natuurlijk raar om uitgerekend theateraffiches als aanleiding voor zon gesprek te nemen. Ontwerpers zeggen altijd dat een goede briefing van cruciaal belang is en dat is ook helemaal en overal waar behalve voor theateraffiches. Het A4-tje met de briefing voor de drie vormgevers die voor de expositie 10 jaar Theaterafficheprijs een schetsontwerp hadden gemaakt, was aandoenlijk. Er stond op waar het affiche voor diende, hoe groot het moest zijn en wat het mocht kosten. (Ik vat het ruw samen.) Om de briefing toch nog wat doelgroepdenken en dus effectiviteits-eisen mee te geven, was een op statistiek gebaseerd profiel bijgevoegd van de theaterbezoeker. Theaterbezoeker! Terwijl het ging om een tentoonstelling van
Grafische Kunst!
Het was een beetje raar dat de opdrachtgever niet kon kiezen, want dat had de climax van de middag moeten zijn. Begrijpelijk was het wel, want de o.i. beste inzending was erg bleek uit de plotter gekomen, waardoor een faire vergelijking moeilijk was. Ontwerpers, ook ik, maken te vaak de fout dat ze denken dat je daar wel doorheen kunt kijken. Dat zj dat kunnen, wil nog niet zeggen dat de gemiddelde opdrachtgever het kan. Misschien kwam het de opdrachtgever nu ook wel goed uit. Hij hoefde niet eens te beginnen na te denken of hij zijn vaste ontwerper wel in het openbaar kon afvallen.
(Inmiddels weten wij, door een vriendelijk briefje, dat zijn keuze uiteindelijk op het concept van de huisontwerper is gevallen. Diens schets is uitgangspunt voor het definitieve ontwerp. Dat komt dus in onderling overleg wel goed. Denk jij dat het eindresultaat veel op de gepresenteerde schets zal lijken?)
Riem + Honig Theaterafficheprijs 2000
Tja, of je appels met peren kunt vergelijken en campagnes met losse posters weet ik eigenlijk niet precies. En ook niet of een (1) affiche van Lenette van Dongen zker niet zou hebben gewonnen, want dat had er vast heel anders uitgezien dan n uit de huidige reeks-van-drie. De ontwerpers zijn waarschijnlijk ook bekroond voor hun idee om niet n maar drie posters te maken, geknipt voor driehoeksborden en van een andere orde dan wat de ADCN onder een campagne verstaat, denk ik. Maar het is niet de eerste keer dat een affichereeks de felbegeerde prijs wegkaapt voor de beteuterde neuzen van ontwerpers met een enkelvoudige inzending, dus misschien moeten de reglementen inderdaad nog eens bekeken worden.
De ontwerper van de poster voor Gras was ook genomineerd en ving dus bot. Zij was het die de jury lastig viel en haar gedrevenheid lag in het verlengde van haar eigenbelang, maar dat geeft niet. Wat hebben we aan motieven? Dingen moeten gezegd kunnen worden, ongeacht waardoor ze zijn ingegeven.
En voor mij was haar affiche de winnaar.
Rolf
Volgende maand corresponderen ze verder
