Beste Esther,
Voor sommige dingen moet je vroeg opstaan. Bijvoorbeeld om uit de mond van de Holland Festivaldirecteur te horen waar zijn affiche op slaat. Een paar dagen geleden, tijdens de cruesli, zag ik Ivo van Hove bij KROs Ontbijt tv met tekst en uitleg. De presentatrice (niet Dieuwertje Blok, en gelukkig niet Frits Spits het was een blonde vrouw met een verbaasd neusje) had commotie rond de poster geconstateerd en wilde het daar even over hebben: dekte de vlag de lading wel? Jazeker, vond Ivo van Hove, Een van de hoofdkunstenaars van het Holland Festival 2001 is namelijk Frank Scheffer, en die zegt altijd: 1+1=3, dus de vlag dekt de lading wel degelijk! Bovendien: de poster is controversieel, dus effectief. (Einde onderwerp. De aanhalingstekens moet je losjes opvatten, want ik parafraseer.)
Als je plaatje 1 en plaatje 2 combineert, dan krijg je plaatje 3! Ook wel: het geheel is meer dan de som der delen. Als kunsttypes het simpel houden, wat ze in het algemeen veel moeite kost, blijken ze zich toch van dezelfde plattitudes te bedienen als het gemene volk.
Waarom denkt Van Hove dat een clich dat hij aan Frank Scheffer toeschrijft, een kenmerkend uitgangspunt zou vormen voor het Holland Festival? Zoek iets waarvoor het credo 1+1=3 niet opgaat, dat is pas onderscheidend! Nee, hij zegt maar wat. Zoals vaker is dat wat concept wordt genoemd in feite geklets achteraf. Van Hove wist dat hij vragen over de poster zou krijgen en heeft een antwoord bedacht.
Controversieel. Dat woord. Spraakmakend. Nog zo een. Gaapverwekkende dooddoeners. Uitgezogen merg uit de geknakte ruggegraat van de jaren zestig. Niets is zon gemakkelijk argument als controversieel, niets zo moeilijk om te zijn. Wat is nog controversieel? Onbegrijpelijkheid, zegt Max van Rooy in NRC Handelsblad (zie pagina 34), misschien wel het laatste taboe.
Ik weet niet of dat zo is. In de communicatiebranche hoort onbegrijpelijkheid taboe te zijn, want dat staat gelijk aan non-communicatie. Maar voor kunst ligt dat, denk ik, anders. Misschien kan jij iets zinnigs zeggen over het Festival-embleem als kunstwerk, Esther. Jij bent tenslotte van de kunst. Als betrekkelijke leek zie ik niet meer dan een vakkundig uitgewerkt computertrucje leuk voor een clip van Madonna misschien. En over haar gesproken: grappig dat Van Rooy in zijn NRC-stukje meteen over madonna en Maria Magdalena begint: als een vrouw omhoog kijkt, is er blijkbaar religie in het spel. Zelf zie ik ook iets religieus in de fotoconstructie, maar ik ben bang dat dat meer te maken heeft met de neo-katholieke en controversile(!) publiciteitscampagne van de KRO, waar de Festivalmadonna me vaag aan doet denken.
Max van Rooy wijst er op dat het zinloos is te gaan raden naar de werkelijke boodschap van het Festival-embleem. Column-achtige artikeltjes als het onze zijn maar al te vlot gevuld met ironische suggesties daarvoor. Van Rooy heeft gelijk: ze zijn het opschrijven niet waard.
Nou, ntje dan: de getructe vrouw staat voor het noodlijdende Holland Festival. In het dagelijks leven, met kleren aan (en handschoenen!) een gezonde jonge vrouw met een fijn gevoel voor het hogere. Maar kijk onder haar kleren en zie: verval.
Is hier sprake van ondraaglijk lijden? Of toch nog maar een paar jaartjes thuiszorg?
Met groet van
Rolf
Beste Rolf,
Ik liep over straat en ik zag een moeder een jongetje van zeven van de fiets tillen. De fiets stond tegen een posterzuil en het jongetje staarde naar de gewraakte festivalposter. Mama, word jij later ook zo? vroeg hij geschokt.
Sindsdien is het voor mij niet meer mogelijk om hautain aan de inhoud van het beeld voorbij te gaan. De poster roept bij mij inderdaad walging op. In het voorbij gaan valt mijn oog op het gezicht, en dan dwaalt zij af naar het lichaam. Daar waar ik de soepele plooien van een madonnagewaad verwacht, of het gladde blanke vlees van een fotomodel, zie je nu een rimpelig oud vel dat eerder aan een ziekte doet denken dan aan een respectabele oma. Onmiddellijk de angst dat ik later ook zon vel krijg, gevolgd door een onvermijdbare en totaal incorrecte afschuw voor alle ouderen in het algemeen. Gedenk te rimpelen roept de poster mij toe. Straks verdien je je eigen kop niet meer!
Vroeger stonden advertenties voor een crme in de damesbladen die een zwaar gecraqueleerd schilderij van een madonna toonde. Of we zagen een appel in razende versnelling verschrompelen. Zulke advertenties bestaan niet meer. Er wordt nu geadverteerd met levenslustige ouderen die er best nog mogen zijn. Op de motor zitten, schaterlachend incontinent zijn! In commercile advertenties wordt het oudere lichaam niet meer negatief afgebeeld. Ik dacht dat we daar in dit post-emancipatoire tijdperk definitief van af waren. Zelfs de meiden van 15 doen tegenwoordig niet meer aan de lijn! En nu dit? Wat een stap terug! Deze poster maakt dat ik hem zo snel mogelijk weer wil vergeten.
Is het daarmee niet juist toch goede kunst? fluistert een duiveltje mij in? Verontrustend, mij met een diepe verdrongen angst confronterend? Het falen van de feministische revolutie meedogenloos aantonend?
Ik kijk eerst naar het jonge gezicht en vervolgens dwaalt mijn blik naar het lichaam. De onverwachtheid van de ouderdom geeft mij een klap in het gezicht en schokt. Maar dat is het zelfde gevoel als wanneer ik een slok karnemelk neem, waar ik volle melk had verwacht. Hoe veel ik ook van karnemelk houd, op zon moment smaakt het walgelijk.
Als je de kop van een geit op het lichaam van een schaap monteert ziet het er ook onsmakelijk uit. Het is een simpele truc om walging op te roepen die zelfs werkt met twee totaal onschuldige, volkomen walgingsloze objecten. Het beeld is voor mij daarmee ontmaskerd als demagogisch. Het gaat niet over de angst voor ouder worden, het appelleert niet aan een bestaande angst om ouder te worden, het creert met een banale truc een angst voor ouder worden. Het is te simpel voor woorden, en toch moest ik er even goed over nadenken.
Een paar dagen geleden liep ik over de KunstRai en ik zag bij galerie Torch fotos van Margi Geerlinks die heel verwant leken aan het beeld op de poster. Ook hier oude en jonge vrouwen in elkaar gephotoshopt. En toch had het een andere inhoud. Deze fotos roepen geen ndimensionele walging op. Ze gaan wel over ouder worden maar geven mij als toeschouwer alle vrijheid om daar mijn eigen gevoelens bij te hebben. Als dat walging is, is dat walging, als dat ontroering is, is dat ontroering, en als dat interesse is, is dat neutrale interesse. De foto van de dame met de baby zou een oudere dame kunnen voorstellen die zich herinnert hoe ze haar kind de borst gaf. Het zou ook een moeder kunnen zijn die zich realiseert dat ze ooit oma zal zijn. Het zou over de waarde van generaties kunnen gaan, over herinnering, over tijd, over voortplanting. Er is van alles mogelijk. Ik wordt nergens toe gedwongen en niet gemanipuleerd. De foto van de dame met de poederdons gaat over het verlangen er jong uit te zien, maar het oudere gezicht is niet walgelijk en het is heel goed mogelijk om de dame toe te roepen: Laat dat gecamoufleer toch zitten, je ogen blijven toch even mooi!
Ik ben benieuwd wat de fotografe van deze fotos van de Holland Festivalposter vindt. Als je het goed vind stuur ik haar onze mails, misschien krijgen we een interessante
reactie.
Hartelijke groet,
Esther
Beste Esther,
Bij het zien van de foto voor het Holland Festival had ik ook een gevoel van walging namelijk die van een muzikant wiens nummer slecht gecoverd word. De akkoorden en de melodie zijn keurig overgenomen, maar de ziel is eruit.
In februari 2000 heb ik een serie fotos gexposeerd die Laboratorivm (reclamebureau) schijnbaar erg goed vond. In de Volkskrant beweren de makers desgevraagd mijn werk niet te kennen, maar ze staan nota bene op de mailinglist van de galerie. Bovendien voelde het Holland Festival zelf al nattigheid. Zij namen contact op met het Springdance festival dat een beeld van me gebruikt in hun campagne. Ze kregen daar te horen dat mijn beeld niet exclusief als boegbeeld gebruikt zou worden. Zie hier de moraal van het Holland Festival. Een ander festival na-apen dat mag niet, maar het werk van de individuele kunstenaar is vogelvrij.
Vriendelijke groet,
Margi Geerlinks
Werk van Margi Geerlinks was o.a. te zien in galeries en musea in New York, Brussel, Milaan, Basel en Manchester. Recentelijk kwam haar werk in het nieuws doordat de NS de complete oplage van het blad RAILS vernietigde omdat Geerlinks fotos schokkend en confronterend voor de reiziger zouden zijn. Zaterdag 23 juni wordt in Galerie Torch haar tentoonstelling Crafting humanity geopend.
