Welke rol speelt religieus erfgoed in een tijd van secularisering en ontkerkelijking? Voor veel kerken, kapellen en kloosters is de kwestie nijpend. Met die reden zette de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed in 2014 de Agenda Toekomst Religieus Erfgoed op, onder leiding van Mirjam Blott. Eind 2016 sprak MMNieuws haar over de resultaten van twee jaar onderzoek en discussie met een breed scala van betrokken partijen. Nu, een jaar na het afronden van de Agenda, staat Blott aan het roer van het Europees Erfgoedjaar 2018. Welke kansen voor religieus erfgoed ziet zij in de komende jaren?
De grote uitdaging voor de komende jaren is de herbestemming van religieus erfgoed. Hoe belangrijk is daarbij publiekstoegankelijkheid?
Ik denk dat de grote uitdaging juist publiekstoegankelijkheid is, zowel in de context van herbestemming als van nevenbestemming. Die publiekstoegankelijkheid is heel belangrijk om draagvlak voor religieus erfgoed te versterken en te verbreden, wat weer bijdraagt aan behoud.
En hoe belangrijk is een goede programmering?
Een goede programmering is noodzakelijk om serieus genomen te worden in het culturele landschap en herkenbaar te zijn te midden van het overige culturele aanbod. Aandacht voor kwaliteit en onderscheidenheid in je programma, goede marketing, het slim afstemmen en samenwerken met uiteenlopende partners (denk bijvoorbeeld aan de horeca): die mix is cruciaal.
Mirjam Blott:
Het draait om maatwerk. Religieus erfgoed kan nog veel meer toeristisch ontwikkelen, en ook een rol spelen in toerismespreiding.Je bent al tien jaar bezig met religieus erfgoed. Nu hebben we weer een kabinet dat kerken omarmd. Hoe belangrijk is de politiek om een thema echt te ontwikkelen?
Maatschappelijk draagvlak is belangrijk, het is draagvlak van de meest stabiele soort. Maar politiek draagvlak zorgt ervoor dat vanuit de overheid extra middelen beschikbaar kunnen komen. Vaak betreft dat impulsen, maar die zijn wel van behoorlijk belang. Zoals de vele miljoenen die het kabinet nu voor religieus erfgoed uittrekt. Het lijkt mij verstandig dit geld ook in te zetten voor onderwerpen als publiekstoegankelijkheid en draagvlakvergroting. Zo investeer je in een maatschappij die bij het onderwerp religieus erfgoed betrokken is, wat vervolgens weer de politiek motiveert.
In de afgelopen jaren zijn partnerschappen een belangrijk begrip geweest. Welke partners zouden er nog meer bij religieus erfgoed betrokken moeten worden?
Denk dan zeker aan de toeristische wereld. Religieus erfgoed speelt een belangrijke rol in de toeristische profilering van steden en dorpen, vergroot de inkomsten van kerken en kloosters en kan bijdragen aan toeristische spreiding: een win-winsituatie dus. Het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen onderzoekt overigens in navolging van de speciale aandacht voor landgoederen en buitenplaatsen een thema rond religieus erfgoed.
Welke andere partners voor religieus erfgoed heb je in het vizier voor de komende jaren?
Burgers, vanwege dat belangrijke draagvlak maar ook als vrijwilligers die een tastbare bijdrage willen leveren aan het behoud en beheer van religieus erfgoed. Daarnaast zou ik ook partnerschappen willen aangaan met het bedrijfsleven. Als sponsor, maar ook als ontwikkelaar van leegstaande gebouwen.
Storytelling en verankering van erfgoed in zijn lokale omgeving zijn belangrijk punten bij het behouden van religieus erfgoed, zo gaf je aan in het vorige gesprek. Hoe ga je dat verder invullen en concretiseren?
Met name door het openstellen van gebouwen en het vertellen van verhalen. Een project zoals ‘Open Kerken en Kloosters’ krijgt ongetwijfeld een vervolg in het programma Religieus Erfgoed bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed bijvoorbeeld. De aandacht voor openstelling leeft volop.
Moeten we ons helemaal overgeven aan toerisme bij het veiligstellen van kerken, net nu we langzaamaan ook steeds meer de nadelen van (massa)toerisme onderkennen?
Het draait om maatwerk. Religieus erfgoed kan nog veel meer toeristisch ontwikkelen, en ook een rol spelen in toerismespreiding.
Je bent ook projectleider van het Europees Erfgoedjaar 2018. Krijgt religieus erfgoed op Europees niveau net zoveel aandacht als in Nederland?
In veel landen in Europa speelt de thematiek van ontkerkelijking en leegstand, echter nergens zo massaal als in Nederland.
Wat zie jij al belangrijke meerwaarde van dit evenement en krijgt religieus erfgoed een streepje voor?
Het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed 2018 maakt ons bewust van het feit dat onze geschiedenis en onze toekomst meer Europees zijn dan we ons vaak beseffen. Zo’n constatering heeft al invloed op ons denken over bijvoorbeeld diversiteit. Europa is per definitie van oudsher een diverse samenleving. Religieus erfgoed is een belangrijk thema, waaraan we in november extra aandacht besteden. Maar ik nodig kerken en kloosters van harte uit om in allerlei activiteiten gedurende 2018 die Europese dimensie te laten zien, en zich aan te melden op de website www.europeeserfgoedjaar.nl
