Opera Zuid bindt zich aan de buurt

Het kerkgebouw, dat al een aantal jaren niet meer in gebruik was, dateert uit 1966. Bijzonder is dat het gaat om een ‘Gesamtkunstwerk’ van architect Jean Huysmans en kunstenaar Albert Troost – een gebouw met unieke glas in lood­ramen en met goede bijgebouwen. Het gebouw heeft een emotionele waarde voor de wijk­bewoners en dat legde een druk op ­mogelijke herbestemming.
De wijk Malpertuis, die eind jaren vijftig van de vorige eeuw is ontstaan en zich in de jaren zestig ontwikkelde, kende een sterke sociale samen­hang. Maar zoals vele buitenwijken kreeg ook Malpertuis te maken met typische groot­stedelijke problemen, zoals werkeloosheid en verbrokkelde sociale samenhang. In het kader van het grote-stedenbeleid werd een plan gemaakt voor de buurt. Het was dan ook een bijzondere keus om Opera Zuid daar te vestigen. Een kunsthuis in een buitenwijk zie je niet vaak.
De kerk onderging een verbouwing en het operagezelschap heeft nu alles bij de hand: het naaiatelier, de administratie, oefen- en concertruimte en gratis parkeerplaatsen, alles in één gebouw. Het hoofdgebouw, nu ingericht als theaterzaal, koestert het bijzondere glas in lood van Albert Troost.

Tientjesopera
De keus voor deze huisvesting raakt een van de pijlers van het cultuurbeleid, de creatieve industrie. Vele wijken zijn de laatste jaren aan­gewezen als vestigingsplaats voor voorzieningen waar ze niet op zaten te wachten. Aansprekende voorzieningen, zeker op het gebied van cultuur, werden traditioneel in de binnenstad gevestigd. De vestiging van Opera Zuid in het ­kerkgebouw bracht Malpertuis een serie voordelen. De be­drijvig­heid en de leefbaarheid kregen de ge­wenste impulsen en het monumentale en karaktervolle gebouw is weer een parel in de wijk.
Zo’n impuls lukt alleen als daar van beide kanten aan wordt gewerkt. De directie en medewerkers van Opera Zuid beseffen dat en gaan de relatie met de buurt aan. Om de betrokkenheid met de buurt te vergroten en de opera voor bredere groepen toegankelijk te maken startte artistiek leider Miranda van Kralingen met de zogenaamde ‘Tientjesopera’. Deze kleinschalige operavoorstellingen worden opgevoerd in het Huistheater, dat ruimte biedt aan honderdvijftig bezoekers. Het past in de plannen van Opera Zuid om meer te wortelen in Maastricht. Doel is om bezoekers te trekken die normaal gesproken nooit naar het theater gaan. Tegelijkertijd biedt het een kans aan jonge artiesten van de verschillende Maastrichtse opleidingen om zich te presenteren. Het Huistheater wordt ook regelmatig gebruikt door andere kunsthuizen in Maastricht. Het Limburgs Symfonie Orkest repeteert er, het Theater a/h Vrijthof maakt hier de speciale kerstproductie en het Conservatorium sluit er zijn schooljaar af met een eindproductie.

Transformatie
Nu Opera Zuid haar plek gevonden heeft en de wijk haar plannen vormgeeft vanuit het toen­malige grote stedenbeleid zie je de voordelen van deze combinatie. De wijk is blij dat het gebouw gehandhaafd is. Opera Zuid houdt eenmaal per jaar een open dag waarop de wijkbewoners zeer welkom zijn. En mét het initiatief van de tientjes­opera zie je een van oorsprong traditionele kunst­instelling met een daarbij behorend publiek zich transformeren naar een dynamische cultureel bedrijf. De effecten voor de bedrijvigheid zijn op dit moment minder zichtbaar omdat de wijk, in samenhang met andere wijken, een masterplan ontwikkelt. Zeker is dat Opera Zuid daar een rol in gaat spelen. Hoe Opera Zuid mede geïnspireerd door deze context haar cultureel ondernemerschap ontwikkelt, vertelt Maud Douwes, verantwoordelijk voor de coördinatie & sponsoring bij Opera Zuid.

Cultureel ondernemerschap als opdracht en uitdaging
Afgelopen Prinsjesdag heeft Opera Zuid van minister Plasterk van OCW een subsidiebeschikking ontvangen voor de kunstenplanperiode 2009-2012, die zeer positief is uitgevallen. OCW prikkelt de cultuurinstellingen meer eigen inkomsten te verwerven. Opera Zuid ziet dit als een opdracht en uitdaging en de sterke punten van Opera Zuid vormen de uitgangspunten om verbindingen te leggen met andere maatschappelijke sectoren.

Samenwerken met de theaters
Met de Limburgse en Noord-Brabantse ­theaters is afgesproken dat er een gezamenlijke en actieve inspanning plaatsvindt op het gebied van marketing en publieksbereik. Eén van de speer­punten in dit vernieuwde marketingbeleid is het juist en zorgvuldig informeren en enthousiasmeren van bezoekers. Hiervoor is het belangrijk dat Opera Zuid open communiceert over haar artistieke keuzes wat betreft opera’s en regies. Samen met de marketingafdelingen zoekt Opera Zuid kansen zich te profileren binnen de leefwereld van haar doelgroepen. In gesprek gaan met deze professionals die de beste kennis hebben van hun regio, is een must.
Een hulpmiddel hierbij is het onderzoek dat Opera Zuid medio 2009 start in samenwerking met de Universiteit Maastricht. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de bezoekersgegevens van enkele theaters. Op die manier wordt een beeld geschetst van de huidige bezoeker en liefhebber van operatheater. Zodoende kunnen marketinginspanningen doelgerichter ingezet worden om een grotere exposure en hogere publiekaantallen te genereren. Zonder de trouwe bezoeker hierbij uit het oog te verliezen is het aanboren van nieuw
publiek noodzakelijk. De jonge bezoeker die Opera Zuid hierbij voor ogen heeft, vereist een andere manier van benaderen: hij zapt, is sterk individu­alistisch en beslist last minute. In samenwerking met de Hoge School Zuyd Maastricht is een project gestart met videokunstenaars. Hun opdracht is een clip te maken waarbij opera ont­daan wordt van haar oubollige karakter.

Samenwerken met andere culturele partners
Opera Zuid werkt samen met verschillende culturele partners in Nederland en de Euregio. Uiteraard behoren hiertoe de twee begeleidingsorkesten: het Limburgs Symfonie Orkest en Het Brabants Orkest. Ook met de Opera Studio Nederland en het Conservatorium Maastricht worden projecten verwezenlijkt.
De twee premièretheaters in Maastricht en Eindhoven zorgen voor een goede profilering van hun huisgezelschap Opera Zuid en richten zelfs hun foyer in speciale Opera Zuid stijl in. Ook worden rondom de voorstellingen van Opera Zuid opvallende premières en festivals georganiseerd. Zo vindt in 2009 de tweede editie van het Opera- en Muziektheaterfestival in Maastricht plaats. Theaterdirecteur Guido Wevers heeft rondom de première van de sprookjesopera van Opera Zuid het festival ontwikkeld. Miranda van Kralingen gaat de programmering een internationale uitstraling mede vormgeven. Hun beider visies komen overeen waar het innoveren en prikkelen betreft.
Afhankelijk van het thema van de voorstelling worden andere kunst- en cultuurhuizen benaderd.
Door een creatieve aanpak vinden regelmatig kruisbestuivingen plaats. Voorbeelden zijn acties met musea rondom een thema, aanbevelingsbrieven vanuit dansgezelschappen waar het sprookjes betreft en vriendenuitwisselingen met andere kunstgezelschappen.
Twee belangrijke evenementen die sinds afgelopen seizoen jaarlijks terugkeren zijn een Opera Zuidproductie in de Robeco Zomerserie in het Amsterdamse Concertgebouw en het partner­schap in ‘Opera op de Parade’ in Den Bosch, een samenwerkingsverband van het Brabants Orkest, Theater aan de Parade en Opera Zuid. Afgelopen zomer werd in het kader hiervan de opera De Barbier opgevoerd op de Parade voor naar schatting 11.000 bezoekers. De zomerse taferelen op De Parade in Den Bosch, die iets weg hebben van de unieke sfeer van Verona, leveren onbetaalbare mond-tot-mondreclame op.

Samenwerken met het bedrijfsleven
Het bedrijfsleven is erbij gebaat in zee te gaan met cultuurinstellingen. De termen verrassend en actueel, overrompelend en innovatief, zinderend en uitdagend spreken aan. Er wordt hierbij de nadruk gelegd op partnerschap en niet zozeer op sponsoring, omdat het financiële aspect slechts een deel van de mogelijke samen­werking is. Zeker in de huidige economische tijd moeten ongeëffende paden bewandeld worden. Dit is alleen mogelijk met eigenschappen als durf, fantasie en doorzettingsvermogen.
Bedrijven kunnen Opera Zuid ondersteunen door een Jong Talent te Adopteren. Hierbij gebruikt Opera Zuid haar krachtigste middel, het huis­ensemble van jonge solisten, als bindmiddel met het bedrijfsleven. Het Obama idee van ‘vele kleintjes’ heeft Opera Zuid aangezet De Club van Duizend op te richten, een netwerk van betalende Ambassadeurs. Verspreid over heel Nederland hoopt Opera Zuid zo een web van fans te krijgen.
Buiten financiële giften bieden bedrijven andere mogelijkheden aan, zoals het meeliften op publiciteitsuitingen, voordelen voor personeelsverenigingen en arrangementen voor relaties. Door de onderlinge dialoog met het bedrijfsleven aan te gaan vindt Opera Zuid voor iedere partner de best mogelijke samenwerking.
Bijzonder te melden is de publicitaire onder­steuning die KLM Royal Dutch Airlines biedt. KLM neemt de operaproducties mee in haar uitingen de Holland Herald en Flying Dutchman. Opera Zuid komt zo onder de aandacht van honderdduizenden potentiële bezoekers.
Een ander voorbeeld is IKEA Nederland. Zij biedt de voorstellingen op een kleurrijke manier aan in het personeelsblad. Andere gelijksoortige samenwerkingsvormen staan op de rit. Om in gesprek te komen met bedrijven maakt Opera Zuid gebruik van de contacten van bestuur, artistiek leider, maar ook van de eigen medewerkers en het artistieke team. In het land van de onbegrensde samenwerkingsmogelijkheden, is werk voor iedereen.

Verwachting
In haar twintigjarig bestaan heeft Opera Zuid bewezen het publiek te raken en beroeren. Zij heeft een herkenbare identiteit verworven. Vanuit deze kracht zoekt Opera Zuid actief naar partners, waarmee een loyale en vruchtbare lange termijn relatie wordt opgebouwd. Samen met hen verwacht Opera Zuid met jeugdig elan en vernieuwing het rijke opera genre voor jong en oud levend te houden.