Pijlers van zelfstandigheid

Vergeleken met andere disciplines binnen het domein van de kunst en cultuur is de popsector traditiegetrouw al minder afhankelijk van subsidie. Afgaande op de officiële cijfers van de Vereniging Nederlands Poppodia en -Festivals (VNPF) draagt de overheid per bezoek aan een poppodium 7,30 euro bij. Nemen we alle ‘officieuze’ activiteiten ook in ogenschouw, dan valt deze bijdrage nog veel lager uit.Deze situatie is onder andere te verklaren door het lang overheersende onderscheid dat overheden maakten bij het financieren van cultuur; voor ‘hoge’ kunst trokken ze wel hun portemonnee, voor ‘lage’ kunst, waartoe de popmuziek werd gerekend, niet. Ook het feit dat popculturele organisaties zich vanaf het begin van hun ontwikkeling uitdrukkelijker hebben beziggehouden met horeca-exploitatie heeft ertoe geleid dat poppodia voor een aanzienlijk deel zichzelf kunnen bedruipen. Poppodium EKKO in Utrecht en Luxor Live in Arnhem zijn twee culturele ondernemingen die door goed management en adequaat, creatief ondernemerschap hun financiële zelfstandigheid de afgelopen jaren hebben versterkt.

Leeromgeving
EKKO is een klein poppodium in hartje Utrecht dat jaarlijks zo’n 230 activiteiten organiseert en daarmee ruim vijftigduizend bezoekers trekt, gemiddeld 217 per activiteit. Met een zaalcapaciteit van driehonderd man is dat bijzonder te noemen. Sinds 1986 heeft EKKO zich ontwikkeld tot een professioneel poppodium dat bekendstaat als een spannend ontdekpodium.Ten opzichte van de andere podia in de stad wordt EKKO gezien als het vernieuwende poppodium. Inmiddels is EKKO ook nationaal toonaangevend als nichepodium. Veel internationale bands zetten in EKKO voor het eerst voet op Nederlandse muzikale bodem.EKKO is een leeromgeving, waar niet alleen met het publiek een duurzame relatie wordt gecreëerd maar ook met medewerkers en organisatoren. Inhoudelijk staan bij het podium kwaliteit en authenticiteit voorop. Het programma is vernieuwend en scherp, het horeca-aanbod verrassend en eerlijk en de medewerkers tonen zich betrokken en gastvrij. De karakteristieke uitstraling van het monumentale pand zorgt voor de juiste ontdeksfeer.

EKKO ontvangt jaarlijks subsidie van de gemeente Utrecht, die 24 procent van de totale begroting uitmaakt. Ondanks dat de exploitatie de afgelopen jaren is verbeterd was de financiële positie van EKKO zonder eigen vermogen zwak en kwetsbaar. Deze positie zou zonder maatregelen op korte termijn opnieuw verzwakken, zeker gezien de onzekere (economische) omstandigheden. EKKO is te klein en het product te duur om zonder subsidie en sponsoring te kunnen draaien.Om het structurele geefgeld veilig te stellen en de financiële positie van EKKO op de lange termijn te verdedigen is het belangrijk dat EKKO verantwoord onderneemt en realistische doelstellingen formuleert. Kort na haar aantreden als directeur in 2011 heeft Marlies Timmermans daartoe diverse bedrijfseconomische en -organisatorische maatregelen getroffen.

Taken en verantwoordelijkheden moeten opti-maal worden belegd, waardoor de organisatie zich als geheel verder kan ontwikkelen. Een belangrijke maatregel was de doorvoering van een reorganisatie om de positie duurzaam te verbeteren. De organisatie werd daardoor flexibeler, waardoor ze optimaal kan mee-bewegen met de marktomstandigheden envoor handen zijnde kansen goed kan benutten.

Verbeterplan
Luxor Live is sinds 2008 gehuisvest in een voormalige bioscoop en rijksmonument in de binnenstad van Arnhem. Het podium beschikt over twee zalen, een grote zaal met een capaciteit van zevenhonderd bezoekers en een kleine, intieme bovenzaal met een capaciteit van honderdvijftig bezoekers.Het podium kende in de eerste exploitatie-jaren forse financiële problemen, die onder -andere werden veroorzaakt door het achter-blijven van de aantallen bezoeken die in de prognoses waren voorzien. Ook waren de frictiekosten als gevolg van de verbouwing en de opstart van de organisatie hoger dan beraamd.Medio 2010 werd een uitgebreid verbeterplan opgesteld en geïmplementeerd. Onderdelen van dit verbeterplan waren onder meer een herstructurering van de organisatie, het opzetten van een nieuw financieel-administratief systeem en het herijken van de subsidieafspraken met de gemeente. Naar aanleiding van het verbeterplan werd door de gemeente aan het podium een lening van een miljoen euro verstrekt om een doorstart mogelijk te maken. Tevens werd begin 2011 een nieuwe, ervaren directeur aangesteld in de persoon van Hans Eliens.Door alle genomen maatregelen, maar vooral ook door de forse toename van het aantal bezoeken – 42,7 duizend in 2009, 55 duizend in 2011 – is de financiële positie van Luxor Live sinds 2010 sterk verbeterd. In 2013 hoopt het podium break even te draaien en te beginnen met de opbouw van een risicoreserve. Het aandeel subsidie in de totale omzet bedroeg in 2012 18 procent.

Succesfactoren
Hoewel de structuur van Arnhem en Utrecht sterk van elkaar verschillen – zo beschikt Utrecht als studentenstad over een aanzienlijk groter potentieel aan poppubliek dan Arnhem – zijn er qua kritische succesfactoren opvallende overeenkomsten (en best practices).Beide poppodia hebben bewust gekozen voor een organisatie met een kleine kern van vaste medewerkers met daaromheen een grote flexibele schil van freelancers, vrijwilligers en projectmedewerkers. Dit maakt het mogelijk goed te sturen op de kosten, de dynamiek en de flexibiliteit. Beide podia werken met veel vrijwilligers, niet alleen om bedrijfseconomische redenen maar vooral ook om de dynamiek en innovatie in de organisatie te vergroten, en om ambassadeurschap te creëren.
Ambassadeurschap ontwikkelen is de belangrijkste doelstelling in de marketingstrategie van beide zalen. EKKO zet daarbij bijvoorbeeld in op de positionering als muziekvriend; zo ontstaat onder vaste bezoekers vertrouwen in het podium als richtinggever.

In marketing en communicatie wordt niet alleen gepraat over artiesten en bands, maar ook over alles wat is gerelateerd aan de muziekcultuur in bredere zin. EKKO communiceert bewust niet alleen over muziek binnenshuis, maar ook over interessante ontwikkelingen op muziekgebied die buiten de muren van het podium plaatsvinden. De marketing gaat daarmee uit van de essentie van EKKO, niet sec van het eigen podium. EKKO luistert ook naar geluiden uit het veld en wisselt informatie uit over muziekontwikkelingen in plaats van enkel de eigen programmering te verspreiden. Met zo’n geloofwaardige marketingbenadering is het mogelijk mensen echt aan een podium te verbinden. Social media lenen zich perfect voor bovenstaande strategie.

Zowel EKKO als Luxor Live kijken daarnaast naar lokale inkoopvoordelen met collega-instellingen op het gebied van marketing, schoon-maak, bedrijfsbeveiliging et cetera. Tevens zijn er op programmagebied soms inkoopvoordelen te realiseren; daartoe vindt veel overleg plaats met andere (veelal soortgelijke) zalen. Verbetering van het rendement van de bedrijfsactiviteiten (programma, horeca en verhuur van faciliteiten) is een voortdurend aandachtspuntpunt.Beide podia zien ook kansen in de samenwerking met collega-instellingen in de stad en regio. Daarbij gaat het om de ontwikkeling van de popcultuur in de stad en regio in brede zin, maar ook om zaken als programmatische afstemming en inkoop. Zo zijn Luxor Live en podium De Kelder in Amersfoort onlangs een samenwerking aangegaan op financieel-administratief gebied. Tot slot worden ook duurzame vormen van samenwerking in de backoffice steeds meer verkend in de sector. 

De eigen broek ophouden is vandaag de dag een must. Efficiency-verhoging, samenwerking, inkoopdeals, verhoging van het rendement van medewerkers en een inhoudelijk goed programma zijn daarvoor noodzakelijke en effectieve pijlers.