Je zult er maar een hebben. Of zijn. Een puber (m/v) die van cultuur houdt. Die zijn neus niet ophaalt voor een bezoek aan een museum, zondagmiddag best naar een klassiek concert wil, een workshop fotografie volgt of naar een theater gaat. Als zijn vrienden uitslapen van een frisfeest, speelt hij de voorbode van de toekomstige doelgroep. Dat hij wil deelnemen aan het culturele aanbod wordt hem echter niet makkelijk gemaakt.
Voor de puber is er geen begeleiding zoals er wel was toen hij op de basisschool zat, geen op hem en zijn specifieke belangstelling afgestemde bezoeken en al helemaal geen voordelige toegang meer: daarvoor moet hij doorgaans jonger zijn dan twaalf of ouder dan achttien. Natuurlijk zijn er wel een paar musea die lespakketten hebben voor het voortgezet onderwijs, maar dat is binnen schoolverband en staat altijd in het teken van het ‘Eeuwige Moeten’ van het ‘Heilige leren’. Waarom hebben culturele instellingen zo weinig speciaal voor pubers? Het antwoord varieert van het is een moeilijke doelgroep tot ze hebben toch geen zin, vinden alles stom en maken alles kapot. Willekeurig welk argument dan ook: zijn pubers eigenlijk wel welkom? Een shortlist van onhebbelijkheden van de culturele sector die ik als moeder van een jongere (vijftien jaar) ben tegengekomen.
Neem als eerste eens de toegangsprijzen. tot en met vier jaar doorgaans is alles doorgaans gratis. Overal limonadehandjes, telkens naar de wc, maar wel gratis naar binnen. tot en met elf jaar ook vaak nog gratis, of korting en na je achtiende studentenkorting, maar daartussen? Vaak betalen. Als het dan toch gratis is, dan vaak alleen in groepsverband, dus met school of met je familie. Ook theaters en muziekinstellingen hanteren deze indeling: na elf jaar geen korting meer, dat is voor studenten. Met een CJP krijg je wel soms korting, maar die geldt niet bij bioscopen in het weekend, begint pas op vrijdagavond en is niet geldig in de schoolvakanties. Overigens is dit onderscheid geen primaat van de culturele sector, de NS bakt ze helemaal bruin. tot elf jaar de Railrunner, na achttien jaar het studentenreisproduct, daartussen het volle pond.
Kleurplaten voorbij
Goed, naar de inhoud. Wat doen musea voor jongeren? Musea bieden kinderen tot twaalf jaar eindeloos speurtochten en kleurplaten, je kan er je verjaarspartijtje vieren en er worden voordrachten gehouden voor profesoren in de dop zoals de maandelijkse zondagmorgen Wakker Worden Kinderlezing van Nemo of de Museum Jeugduniversiteit van Museum Boerhaave. leeftijd: acht tot twaalf jaar.
Musea hebben tegenwoordig bijna allemaal wel lespakketten voor het voorgezet onderwijs, maar geen individueel aanbod voor vrijetijdsbesteding. Ik moet er niet aan denken om van de baas altijd in werktijd naar een museum te moeten. Als ze dan met die hele kluit naar het museum zijn gegaan, volgt er ook nog een opdracht, een toets, een werkstuk. Enkele musea hebben jeugdclubs; geloofsgenoten die kunnen chillen met de maten in het museum en hun enthousiasme overbrengen of delen. Voorbeeld: de Blikopeners van het Stedelijk Museum Amsterdam. Voor Blikopener moet je solliciteren, en als je uitgekozen wordt dan heb je ook wat. Een eigen loungeruimte in het museum, en de mogelijkheid leeftijdsgenoten te laten delen in jouw enthousiasme en jouw beleving van moderne kunst. Boijmans van Beuningen had ooit ook iets voor jongeren, al is op de site nu alleen Kunstluiers voor de hele kleintjes te vinden en aan het andere eind een programma voor senioren.
Ook hebben een aantal steden (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht, leiden, Delft en Ootmarsum) het fenomeen Museumnacht. Extra activiteiten, eten en drinken, rondleidingen, dj’s, en vooral de afterparties zijn prachtige initiatieven om jongeren binnen te krijgen. En in Amsterdam kan je met het polsbandje dat je krijgt tot 1 januari nog een gratis bezoek aan een willekeurig Amsterdam museum afleggen.
De afdeling muziek is duidelijk beter afgestemd op jongeren. Voor veel popmuziektempels geldt geen leeftijdsondergrens om een kaartje aan te schaffen. Voor Paradiso bijvoorbeeld kan iedereen een jaarlidmaatschapskaart kopen. Bij klassiek muziek ligt het al weer wat beperkter. zo heeft het Concert gebouw in Amsterdam een serie kinderconcerten op de zaterdag- en zondagmiddag. Daarnaast kun je tot je dertigste lid worden van Vereniging Entrée voor tien euro per jaar en heel goedkoop een concertkaartje kopen. let wel, het geldt voor bepaalde concerten, en voor bepaalde plaatsen.
Een gedegen onderzoek naar cultuurparticipatie van pubers ontbreekt. Bij de lijst lopend onderzoek en publicaties van het Sociaal en Cultureel Planbureau vond ik niets. Wel vond ik van de directeur van de Cultuurkaart een interessante en recente handleiding (uit 2012) voor een Cultureel Jongeren Profiel. Daarin komen jongeren aan het woord met wat zij leuk vinden aan cultuur. En wat niet. Welke ‘soorten’ cultuurliefhebbers je onder jongeren hebt. Handboekliteratuur voor iedere culturele marketeer of educatieve medewerker.
Auteur: Fransje Kuyvenhoven, van origine kunsthistoricus en wetenschapsjournalist, is onderzoeker/conservator bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en gepromoveerd op de aankopen van de Rijksoverheid in de twintigste eeuw.
