Reddende engelen of?

Een ieder heeft zo zijn obsessies en ik heb de mijne. Een van de dingen waar ik mij altijd druk om kan maken is het volgende: waarom denkt de politieke en financile wereld toch dat innovatie van onze economie uitsluitend zit in nog meer kennis en techniek?
Laat ik beide zaken even toelichten. In mijn waarneming functioneren de meeste mensen eerder nder dan boven hun kunnen. De reden hiervan is een simpel tekort aan ondernemingen met genoeg uitdagende taken en werkzaamheden. En dat komt weer omdat het investeringskapitaal zijn weg naar Europa niet weet te vinden: te duur, te ingewikkeld en te vijandig tegenover nieuw ondernemerschap en niet-West-Europese werknemers. Nieuwe techniek gooit altijd de bestaande structuren overhoop en het lijkt wel of na iedere eeuwwisseling dit fenomeen de kop opsteekt: stoom (1800 +), elektro- en verbrandingsmotor (1900 +) en digitalisering (2000 +). Na zon technische revolutie en de daarbij horende mondiale herverdeling van productietaken volgt veelal een flinke oorlog waarna een nieuw economisch machtsevenwicht ontstaat.
Duidelijk is in ieder geval dat de recente liberalisering van de Aziatische economien en de digitale revolutie de wereldeconomie compleet herstructureren. West-Europa en zeker ook Nederland ontkent als het ware deze aflossing van kopmannen en past zich te weinig aan het veranderende economische klimaat aan. Zowel politiek links als rechts bedient zich van bekende receptuur uit de jaren zeventig en tachtig: overheidsbanen en loonmatiging. Onderhand is de situatie in grote delen van Frankrijk en Duitsland echt alarmerend aan het worden. Wat ik te weinig waarneem, is een land en werelddeel dat zichzelf opnieuw aan het uitvinden is en zn toegevoegde waarde ontdekt in de nieuwe mondiale verhoudingen.
Die toegevoegde waarde zit hem in ieder geval niet in het doorautomatiseren van bestaande bedrijfstakken zoals landbouw en de maakindustrie tot er nagenoeg geen baan meer over is. Het veelgehoorde alternatief, een beroepsbevolking die louter uit kenniswerkers bestaat, lijkt mij n groot Utopia. Waarschijnlijk nemen Europese politici dit woord alleen maar in de mond om hun electorale clintle (tijdelijk) koest te houden. Bovendien zullen de nieuwe uitvindingen van deze kennisklasbakken niet in Europa en dus ook niet in Nederland worden geproduceerd, want te duur, te ingewikkeld en niet welkom. Overigens zullen veel van deze wandelende naslagwerken in de praktijk veelal jurist, bedrijfskundige of manager zijn. Men kent en beheerst regels en procedures, heeft daar kennis van. Helaas, op dit soort arbeid drijft de welvaart niet. Kenniswerkers? Een taalgrapje, bedoeld om het electoraat en bestaande bedrijfstakken middels belastinggeld nog even te behagen. Dit zal van tijdelijke aard blijken en dan borrelt vanzelf de Vraag der Vragen weer op, namelijk: wat dan wel?
En hier komt de kunst om de hoek kijken.
Europa heeft verreweg de beste vooruitzichten om het in de wereld van de verbeelding economisch helemaal te gaan maken.
Ten eerste: de meeste Europeanen zijn gewend om vrij te denken, in plaats van gedwee te volgen zoals in vele Aziatische culturen. Dat laatste is gunstig in grote, meer monotone maakindustrien, maar niet in het domein van nieuwe expressie. Geestelijke individualiteit is essentieel om nieuwe verhalen, vormen en vertolkingen te creren. Welnu, de Europeaan is in dit opzicht waarlijk vrijgemaakt en dat is een voorsprong op de rest van de wereld die we nooit uit handen mogen geven.
Ten tweede is het Europese landschap, met steden en ommelanden, vaak veel beter verzorgd en behouden dan elders in de wereld. Europa is bijvoorbeeld het enige continent waar het areaal bos fors is toegenomen. Het is niet voor niks dat zij die zich financieel hun eerste wereldreis kunnen veroorloven steevast Europa boven aan de lijst zetten. Ook vrije en creatieve geesten moeten geprikkeld worden en dat geschiedt nu eenmaal het best in een vrije, bonte omgeving, doordesemd met historie en veel variatie.
Om in de toekomst van deze eigenschappen een echt artistiek-economisch succes te maken moet mijns inziens op drie fronten nog een oorlog gewonnen worden:
De artistieke wereld moet zichzelf als een dienstverlenende MKB-bedrijfstak gaan definiren en organiseren, die haar voortbrengselen ook exporteert. Nog teveel culturelen denken dat ze geen economische betekenis hoeven te hebben, maar uitverkoren zijn om opleiding, productie en distributie door de gemeenschap te laten betalen; zij zijn immers geen handelswaar. Dat is een ronduit bizar standpunt dat de politiek niet zou moeten honoreren.
Culturele ondernemers moeten toegang krijgen tot veel durfkapitaal dat anno nu nagenoeg automatisch naar vastgoed, transport en oude en bekende bedrijfstakken gaat. Het maakt niet uit of dit durfkapitaal door de overheid of private partijen verstrekt wordt. Essentieel is wel dat het naar culturele ondernemingen gaat en niet naar idele stichtingen of allerlei lagere overheden die geld uitgeven aan cultuur zo leuk vinden.
De rijksoverheid moet inzien dat kunst, of creativiteit en verbeelding in het algemeen, n van de weinige stukjes economie kan zijn waar West-Europa in de wereld een veel betere uitgangspositie heeft. Het standaardantwoord aldaar is helaas: maar dat doen we ook. Niet dus. De huidige beleidsnota Ons Creatieve Vermogen van EZ en OCenW trekt hier de komende vier jaar wel 15 miljoen euro voor uit… Ik zat meer aan bedragen te denken die horen bij nieuwe infrastructuur, militaire missies of die hele kunstmatige rentegratiebedrijfstak die nog nooit een batig banensaldo heeft opgeleverd. Ook het mee laten variren van de belastingdruk met de arbeidsintensiteit is zon echte maatregel.
Er zijn plekken in Europa waar deze omwentelingen wel hebben plaatsgevonden, met name in Groot-Brittanni en Spanje op dit moment de landen met de hoogste groeicijfers in de EU. Dat zijn momenteel ook de plekken waar de ondernemende creas en kunstenaars het beste gedijen, waar veel ondernemingen opgericht worden die afhankelijk zijn van het creatieve human capital en waar de overheid zich fiscaal of anderszins op grootse wijze heeft bekeerd tot dit nieuwe inzicht.
Nu wij nog.